Iedereen kan kunstenaar zijn

Gompertz is ervan overtuigd dat iedereen creatief is, maar dat veel mensen niet weten hoe ze het moeten zijn. De truc is om te leren denken als een kunstenaar. Hoe kunstenaars denken laat Gompertz zien aan de hand van tien stellingen. Die fungeren tevens als tips zodat iedereen creatief en inspirerend kan worden. Kunstboek meets zelfhulpboek dus.

De boodschap van het boek is voor een groot deel hetzelfde als dat van het gemiddelde zelfhulpboek: ook jij kunt het! Bij elk zelfhulpboek staat ‘het’ voor iets anders: gelukkig zijn, rijk zijn, een casanova zijn of, in dit geval: creatief en inspirerend zijn. Hoewel in elk zelfhulpboek een ander doel wordt nagestreefd (geluk, rijkdom, promiscuïteit) zijn de voorgestelde wegen naar dat doel vaak hetzelfde: ervoor gaan, nooit opgeven, in jezelf geloven en gewoon dóén.

Talent

Wie Gompertz leest, krijgt de indruk dat je met een beetje doorzettingsvermogen en het opvolgen van een paar creatieve tips, succesvol kunstenaar kan worden. Hoe zit het dan met talent? En heb je ook niet wat geluk nodig?

Tegenover elk succesverhaal staat natuurlijk een veelvoud aan mislukkingen. Gompertz zet de mensen die er niet volledig voor gaan, omdat ze menen over onvoldoende talent te beschikken, een beetje makkelijk weg als laf. Je kan het ook zelfkennis noemen.
Gompertz ziet dat anders: creatief talent wordt volgens hem overschat. Vandaar ook zijn bewondering voor Marcel Duchamp, de Franse kunstenaar die bekend werd door een omgedraaide wc-pot als kunst te presenteren.

“Geen enkele kunstenaar is in staat zoveel mensen te inspireren die twijfelen aan hun creativiteit als Marcel Duchamp.”

Want Duchamps talent hield niet over, zo zegt Gompertz.

“In die zin was Duchamp geen grote kunstenaar. Het geniale aan hem was dat hij als een kunstenaar had leren denken.”

Een wel erg schrale opvatting van kunst en het kunstenaarschap – maar eentje die tegenwoordig helaas veel aanhangers kent.

Kunstacademies

Gompertz heeft ook een boodschap aan de maatschappij: alle scholen zouden meer als kunstacademies moeten zijn. Onze huidige scholen zijn namelijk autoritair, te hiërarchisch en smoren creativiteit van de leerlingen in de kiem, zo meent Gompertz. De examens met van bovenaf vastgelegde stof openen niet de ogen van leerlingen, maar brengen volgens hem juist oogkleppen aan. Scholen zijn “een milde vorm van gevangenschap door de staat.”

Gelukkig voor Gompertz zijn er nog plaatsen waar je aan de tirannie kunt ontsnappen. Kunstacademies zijn creatieve vrijplaatsen waar naar het individu wordt gekeken in plaats van naar de cursusstof. En de technologische vooruitgang maakt het mogelijk het onderwijs nog beter te laten aansluiten op de belangstelling van de individuele leerling.

Doorzettingsvermogen

Maar waarom moet iedere leerling krijgen wat het wil? Als de leerling zelf mag kiezen, blijft er dan niet heel weinig over van het door Gompertz zo gewaardeerde verbreden van je horizon en het in aanraking komen met andere ideeën?

Gompertz wil de leerlingen liever in hun eigen wereldje laten:

“Tegen de tijd dat ze naar de middelbare school gaan, hebben zij hun eigen wereld al ingericht met playlists, Facebookpagina’s en Googlefilters. Wie dan vasthoudt aan een hiërarchisch onderwijssysteem, probeert een overstroming te keren met een vinger in de digitale dijk: die dijk gaat het begeven onder de aandrang van miljoenen leerlingen die op maat gemaakt onderwijs eisen.”

Van iemand die een boek schrijft waarvan de centrale boodschap luidt dat je alles kunt bereiken zo lang je maar niet opgeeft, had je iets meer strijdbaarheid verwacht.