Film / Films

Slopen voor geduldig water

recensie: Still Life (Sanxia haoren)

Zhangke Jia’s Still Life (winnaar van de Gouden Leeuw voor beste film op het filmfestival in Venetië) weet met zijn langzame tempo een verstilde gemoedstoestand te creëren. Dit vormt een mooi contrast met de grootse veranderingen die de film als onderwerp heeft. Twee emotioneel verdoofde personages keren terug naar een onwerkelijke plek. Daar zoeken ze temidden van massa’s puin en agressieve bedrijvigheid naar oude geliefden.

Still Life werd gefilmd in het stadje Fengije. Deze eeuwenoude stad staat al gedeeltelijk onder water en het gebied rondom de stad zal door een nieuwe enorme dam verder verdwijnen onder de watermassa van de Yangtze-rivier. Deze dam is van essentieel belang voor de Chinese economie door zijn energiewekkende functie. De gevolgen van dit grootse project op de omgeving en de levens van mensen vormen het centrale thema van Jia’s film. In Jia’s The World (Shijie) was er al sprake van een kritische visie op China’s nieuwe economische koers. De liberalisering van de economie lijkt vanuit Jia’s perspectief, ondanks een enorme groei, ook veel negatieve gevolgen te hebben.

Verstilde bombast

~

Still Life volgt twee mensen die terugkeren naar Fengije. Shen Hong is een arme arbeider die al jaren door China zwerft om geld te verdienen. Aangekomen in de stad zoekt hij naar zijn vrouw en kind. Hij komt er al snel achter dat zijn oude huis niet meer bestaat en dat de omgeving ingrijpend veranderd is. Als sloopwerker probeert hij in de stad rond te komen, terwijl hij door blijft zoeken naar zijn vrouw. De sloopwerkers zijn dagloners die voor een schamel loon gevaarlijk werk doen en vechten met andere arbeiders om opdrachten. Het andere gedeelte van de film gaat over Han Sanming. Ze zoekt naar haar man, een ingenieur die werkt aan de vele projecten rondom de dam. Zij komt er al snel achter dat hun relatie verzandt is, terwijl ze fabrieken en hotels afgaat om hem te vinden.

Beide personages lijden aan een zware inertie, terwijl ze hun zoektocht emotieloos voortzetten. Hun staat zegt veel over hoe Jia de effecten van de veranderingen ziet. De minuscule en kwetsbare levens zijn secundair aan de grotere ontwikkelingen. In hun grootse eentonigheid versterken de gefilmde steden en fabrieken dit gevoel. Geld vormt ook een drijvende en dominante factor in de film. Vanaf de eerste scène, waarin een tovertruc wordt opgevoerd die Chinese Yuan met het portret van Mao doet veranderen in dollars en euro’s, wordt duidelijk dat er in China nieuwe economische spelregels gelden.

Emoties en verval

~

Yu Likwai deed, net als bij Jia’s voorgaande films, het camerawerk voor Still Life. Met veel shots van leegstaande huizen en vervallen flats heeft hij een unheimische bombast weten te vangen. Halve spooksteden, ooit bevolkt door ontelbare inwoners, worden afgebroken door legertjes sloopwerkers. De braakliggende terreinen wachten op het water terwijl er nog leven lijkt te zijn temidden van het puin. Een prachtige scène toont Shen en zijn vrouw die elkaar spreken in een verwoest gebouw, terwijl er in de verte flats instorten. De verstilde beelden krijgen op veel momenten een diepere lading en Jia wisselt de realistische beelden af met surreële scènes die de troosteloosheid van de omgeving letterlijk lijken te ontstijgen. Deze kunstmatige methode doet denken aan het gebruik van animatiescènes in The World.

Still Life is een trage film die je langzaam in de stemming en leefwereld van de personages weet te zuigen. Je moet als kijker wel meedeinen op Jia’s langzame tempo, dat is opgebouwd uit lange shots en minimale actie. Als een beeld van het verstoorde leven in het moderne en veranderende China, slaagt de film in zijn voorzichtige mengeling van poëtisch realisme en spaarzame symboliek.