Waiting for the Clouds (Bulutlari Beklerken)

Waiting for the Clouds heeft in Turkije al voor discussie gezorgd. Verbazingwekkend is dit niet, want het onderwerp van de film, de gedwongen exodus van een Griekse minderheid, is slechts bij weinigen bekend. De in 1908 aan de macht gekomen Jonge Turken willen hun land “ontchristenen” en een puur islamitische staat vormen. De zogenaamde Pontische Grieken moeten daarbij hun steden en dorpen aan de kust van Noord-Turkije, waar zij duizenden jaren hebben gewoond, voorgoed verlaten. Bij de gedwongen winterse uittocht in 1916 vinden naar schatting tussen de 350 en 500 duizend Grieken de dood.

Beladen verleden

De tragedie wordt voor de kijker langzaamaan ontvouwd via de geschiedenis van de hoofdpersoon, Ayshe. De bejaarde vrouw leeft in 1975 in een klein dorpje in Turkije. Als haar zuster Selma sterft, kan Ayshe haar beladen verleden niet meer voor zich houden. Uit de flarden van haar herinnering leren we stukje bij beetje haar levensverhaal kennen. Selma blijkt haar zusje helemaal niet te zijn. Ayshe heet eigenlijk Eleni en behoort samen met haar broer Niko, die ze uit het oog verloren is, tot de Grieken die de uittocht van 1916 hebben overleefd. Eleni werd liefdevol opgenomen door een Turkse familie, maar heeft haar afkomst vijftig jaar lang voor de buitenwereld verzwegen. Nu het nog kan, besluit ze om haar broer Niko op te sporen en in armen te sluiten.

Op het eerste gezicht is Ustaoglu’s film een juweeltje. Evenals in haar vorige productie Journey to the Sun legt de geëngageerde cineaste de nadruk op het menselijke verhaal. De grote gebeurtenissen komen slechts indirect aan de orde. Zo is er alle ruimte voor het psychologische drama van Eleni, dat in gedoseerde vorm steeds meer tot wasdom komt. Daarnaast geeft de film feilloos weer hoe de nationalistische sfeer die Turkije in de jaren zeventig beheerst, iedereen wantrouwig maakt. Tel daar de prachtige beelden en de ingetogen, smaakvolle muziek bij op en je krijgt een film die op visueel gebied zeer de moeite waard is.

Kleine brokjes informatie

Het grote nadeel van Ustaoglus werkwijze is alleen dat het teveel vragen oproept. Een grootscheepse genocide die vrijwel onbekend is bij het grote publiek slechts zijdelings benoemen: dat is voor de kijker zeer onbevredigend. Daar wil je toch meer van weten dan de kleine brokjes info die via Eleni bekend worden gemaakt! Het gegeven van de ramp uit het verleden, gecombineerd met het jeugdtrauma van de hoofdpersoon, zorgt er bovendien voor dat sommige personages niet goed zijn uitgewerkt: het lijkt allemaal wat te veel voor de regisseuse. Wie bovendien niet goed blijft opletten, mist gemakkelijk de betekenis van de andere personen en hun rol in het verhaal. Ustaoglu is een groot vakvrouw van wie we nog veel zullen horen, dat staat vast. Maar in deze film had ze beter een keuze kunnen maken tussen een historisch verhaal of een psychologisch drama. Gezien haar overduidelijke talent, meelevendheid en betrokkenheid, is het te hopen dat ze in de toekomst kiest voor het laatste.