Eigenzinnige animatietopper

Het is een opvallende trend dit jaar: films voor een volwassen publiek die gebaseerd zijn op kinderliteratuur. Na Spike Jonzes Where the Wild Things Are en Tim Burtons Alice in Wonderland komt nu een verfilming uit van Roald Dahls verhaal Fantastic Mr. Fox (1970), door Wes Anderson. De films lijken een bijproduct van de weigering van volwassenen uit de generatie Y om op te groeien. Kinderliteratuur wordt natuurlijk sowieso geschreven door volwassen mannen en vrouwen, die er via een jeugdige bril op los fantaseren in de hoop hun eigen demonen uit het verleden te verjagen. Maar voor Roald Dahl ligt dat wat anders. Toen hij Fantastic Mr. Fox schreef, had hij al een van zijn vijf kinderen verloren en had een tweede ternauwernood een auto-ongeluk overleefd. Het boek kan dan ook als een vrij letterlijke expressie gezien worden van de zorg om zijn gezin voor het kwade te behoeden en van voedsel en onderdak te voorzien. Zijn alter ego moet nieuwe manieren verzinnen om dat voedsel te verzamelen als zijn tegenstanders hem te slim af lijken te zijn.

De queeste van een vos

Wes Anderson voegt aan dit uitgangspunt een tweede laag toe. Meneer Vos (met de stem van George Clooney) is een keurige vader geworden die zijn bandietendagen heeft afgezworen en een baan heeft als columnist voor de krant. Vooral onder druk van mevrouw Vos (Meryl Streep) overigens. Diep vanbinnen broeit het echter nog, en het is een kwestie van tijd voordat de vos zijn oude streken weer oppakt. Hij vraagt zich letterlijk af wat de aard van zijn bestaan is en wat het betekent vos te zijn. Anderson weet van zijn verfilming een existentiële queeste te maken naar de oerdriften die de mens, c.q. de vos, af moet zweren als de volwassenwording intreedt.

Zonder Dahls visie geweld aan te doen weten Anderson en zijn vaste co-scenarist Noah Baumbach (regisseur van onder meer The Squid and The Whale en Margot at the Wedding) een eigen variant op de stabiele familie in het verhaal van Dahl te maken. Geheel in lijn met Andersons eerdere films is de pater familias een excentriekeling die roekeloosheid combineert met liefde voor zijn gezin en daar maar moeilijk een middenweg in kan vinden. De vier kinderen uit het boek zijn vervangen door een enkel kind, de tobbende tiener Ash. Ash heeft het moeilijk in deze harde wereld en zet zich geregeld af tegen zijn vader. Als zijn neef Kristofferson, die van zijn leeftijd is maar verder in alles zijn tegenpool, arriveert, wordt dat alleen maar erger.

Hoewel deze personages en thema’s niet bepaald origineel zijn, weet Anderson er op gevoelige wijze mee om te gaan, waardoor de botsingen tussen vader en zoon en tussen de neven echt weten te ontroeren. Een groot verschil met The Life Aquatic with Steve Zissou en The Darjeeling Limited, waarin zijn eigenzinnige stijl de inhoud en de karakters vaak domineerde. Anderson laat zien dat geanimeerde personages soms meer gevoel weten op te roepen dan die van vlees en bloed.

Geslaagd op alle fronten

Visueel is Fantastic Mr. Fox een feest. Anderson benut alle voordelen die stop-motionanimatie kan bieden en fantaseert er lustig op los met kostuums, decors, kleuren en alles wat in animatie wel kan en in ‘echte’ film niet. Het lijkt erop dat juist de arbeidsintensiviteit van het proces hem nieuwe inspiratie heeft gegeven. Hij creëert zijn eigen wereld in een mate die hij in zijn live-actionfilms niet kon bereiken. De personages uit zijn films hadden altijd al iets onaangepasts en dieren in mensenkleding zijn dan een logische stap. Door onder anderen Jason Schwartzman, Bill Murray en Owen Wilson de stemmen in te laten spreken, weet Anderson zijn film nog via een andere kant bij zijn oeuvre te trekken. Nieuwkomers Clooney en Streep passen zich aan en maken van meneer en mevrouw Vos twee echte Anderson-karakters. De regisseur slaagt op alle fronten en het is te hopen dat het niet bij een eenmalig uitstapje blijft. De artistieke vrijheid die de animatie hem biedt past te goed bij deze bijzondere filmmaker.