Tinker Tailor Soldier Spy

Dat de spanning in de wereld van de inlichtingendiensten niet voortkomt uit grove actie laat Tinker Tailor Soldier Spy zien. Deze nieuwe John LeCarréverfilming, voorzien van een sterrencast en inmiddels getipt voor de Oscars, laat vooral mapjes en onderkoelde vergaderingen zien.

Het hoofdkantoor van MI6, de Britse geheime dienst, in de jaren zeventig. Stoffige zaaltjes, waarin grote intriges worden besproken alsof het de normaalste zaak van de wereld is, bepalen de sfeer. De Koude Oorlog is op zijn hoogtepunt en zorgt voor continue onrust in de politiek en vereist actief handelen van de geheime dienst. Als een spionageklus in Boedapest misloopt wordt het duidelijk dat er een mol zit in ‘the Circus‘ (de bijnaam die John LeCarré MI6 gaf in zijn spionageromans over de dienst) op het hoogste niveau.

Broos vertrouwen en voorwaardelijke loyaliteit

Deze nieuwe LeCarréverfilming portretteert de geheime dienst als een soort onderkoelde familie. Een stolp waarin de karakters hun sluwheid verbergen achter de gewone omgang met elkaar. De oude directeuren Control en Smiley worden uit de dienst gezet. Control was net een onderzoek gestart naar een mol in het Circus. Tegelijkertijd wil hun collega Alleline politieke goedkeuring krijgen voor het risicovolle project Witchcraft. Dit project heeft een onbekende Russische bron die zeer vertrouwelijke informatie aan de Britten levert, maar daardoor ook de vrijheid heeft om dicht bij de Britse inlichtendienst te komen. Er ontstaat een verhaal van broos vertrouwen en voorwaardelijke loyaliteit dat langzaam naar een ontknoping voert. En zoals het in de intelligencewereld gaat is niets ondubbelzinnig.

Het is bij het kijken naar Tinker Taylor interessant om het culturele verschil te registreren tussen de Britse perceptie van geopolitieke beïnvloeding en het Amerikaanse wereldbeeld dat zeker onder rechts een zwartwitbenadering is. Het ‘quick fixen‘ van het kwaad in de wereld, waar het CIA-imago om draait, hebben de Britten al lang geleden, in de teloorgang van de koloniën, verloren. Waar in de enorme catalogus aan Hollywoodspionagethrillers vooral heel expliciete werkelijkheden en oplossingen worden gepresenteerd zijn de Britten vaak terughoudender en gaan zij uit van complexiteit en dubbelzinnigheid.

Tinker Tailor Soldier Spy maakt het Britse spionagewerk tot een understatement. De realiteit van de geheime diensten wordt als rookgordijn opgevoerd. Alle extremiteit van het spionagevak wordt in de film slechts met de grootste kalmte verteld. Maar de normaliteit verhult alles dat gebeurt. Niemand weet wat er eigenlijk echt allemaal aan de hand is, ook de kijker niet.

Onoplosbaar raadsel

Regisseur Tomas Alfredson (Let The Right One In) heeft ook niet meer nodig om een gevallen directeur te portretteren dan hem alleen in de regen de poort uit te zien lopen. Er is geen dialoog aan gewijd en er wordt niet op terug gekomen. Alle kleine elementen in de film hebben betekenis, maar het is geen raadsel dat je kan oplossen. De intriges zijn dermate ondoorzichtig en complex dat je alleen een deel van de werkelijkheid mee kan krijgen.

Tinker Taylor is ook een acteerfeest. Met voorop Gary Oldman, als de afstandelijke en onderkoelde Smiley die moet uitvinden wie de mol is, in een briljante rol. Colin Firth, Tom Hardy, John Hurt, Mark Strong: de grootste acteurs zijn aangetrokken om de verborgen wereld, waar niemand iets directs zegt, een diepe lading te geven. Het maakt de film tot een briljant schaakspel van verborgen agenda’s en het ongezegde.