Spike Lee Light

Het lijkt geen geloofwaardig gegeven meer om een grote overval in hartje New York te plegen, ook al is het in de filmgeschiedenis een terugkerend thema. Zo hebben de dieven in Die Hard: with a Vengeance een heel arsenaal wapens en voertuigen tot hun beschikking en bovendien de ijzeren discipline om een scala aan logistieke problemen op te lossen. Dat zulke zaken in een normale wereld onmogelijk zijn geeft aan hoezeer dit een aangelegenheid is die alleen door Hollywood kan worden volbracht.

Gedeeltelijk begint Inside Man in dezelfde trant. De dieven worden geportretteerd als ervaren overvallers die niets aan het toeval overlaten. Geleid door een incognito Clive Owen nemen ze efficiënt een grote bank over. Als de politie wordt ingeschakeld lijkt er een vergelijkbaar stereotiep beeld tegenover de overvallers te worden geplaatst. De NYPD heeft direct een crisiscentrum klaar en rukt uit met een klein legertje ME’ers en sluipschutters die onder leiding staan van Denzel Washington. Deze uitbeelding past bij de structuur van de genrefilm, waarbij het verhaal uiteindelijk draait om de impasse tussen overvallers en politie die spannend wordt gehouden door het wegtikken van de klok en onverwachte plotwendingen.

Milde kritiek

Maar wie Lee’s films kent zou meer verwachten dan een standaard afhandeling. Afgezien van zijn sociaal bewogen en maatschappijkritische films (Do the Right Thing, Malcolm X) heeft Lee altijd een visuele flair gehad, waarbij hij het medium met plezier leek te onderwerpen aan zijn eigen signatuur.

Denk hierbij aan de dolly shots waarbij het gefilmde personage een deel vormt van de bewegende camera – iets wat Lee van Jungle Fever tot 25th Hour gebruikt en wat in Inside Man terugkomt. Verder heeft Inside Man een gefragmenteerde structuur qua montage waarbij bepaalde scènes zijn gefilmd met verzadigde kleuren die rauw overkomen, een visuele stijl die Lee al in Clockers gebruikt.

Inhoudelijk heeft Lee in Inside Man op het eerste gezicht afstand gedaan van raciale kwesties. Daarmee lijkt de film in de lijn te vallen van Lee-films als Summer of Sam of 25th Hour, waarbij hij zijn Afrikaans-Amerikaanse perspectief leek in te ruilen voor algemenere visies die voornamelijk voortkwamen uit zijn fascinatie voor New York. Maar gaandeweg komen er in Inside Man wat subplots naar boven (voornamelijk door inmenging van een sluwe Jodie Foster) die gezien kunnen worden als een commentaar op de genadeloosheid van het geldwezen. Foster en Washington zijn tussenpersonen die manoeuvreren binnen de intriges die zich afspelen in wandelgangen van de macht. Zo levert Inside Man een bescheiden kritiek op het kapitalisme in de licht verteerbare vorm van popcorncinema.

Plezierprincipe

Dit uitstapje in de commerciële film is waarschijnlijk niet helemaal ongewillig. Kijkend naar de film krijgt men het vermoeden dat een grote actiefilm een jongensdroom blijft van menig regisseur. Er is een scala aan controversiële en onafhankelijke regisseurs (Stephen Soderbergh, Martin Scorsese of Oliver Stone) die zich lieten verleiden tot het maken van big-budgetfilms. Lee brengt het er qua flair goed van af, ondanks het feit dat de film niet echt verrassend is.

Technisch is Lee een bekwame regisseur en het is de vraag of hij zijn controversiële fascinaties gaat opgeven voor het maken van films die in de strakke kaders passen van genres, maar verder weinig ruimte overlaten voor kritiek of boodschap. Ergens is er nog de hoop dat Lee even zijn tijd uitzit met dit soort films, om vervolgens weer terug te komen met iets wat meer punch heeft. Zo heeft hij net een documentaire afgerond over hoe de Amerikaans regering laks ingreep na orkaan Katrina in het zuiden van de Verenigde Staten.