Het volk spreekt, en wij kijken toe

In 1988 is Pinochet al jaren aan de macht in Chili, maar onder druk van de VN wordt hij verplicht een referendum te houden. Mag hij voor nog eens acht jaar blijven? Het woord is aan het volk: Ja of Nee.

Het antwoord van het volk zal, gezien de kennis van de kijker of diens logica wanneer je naar de titel kijkt, geen verrassing zijn. Echter wel verrassend is de manier waarop NO de weken voorafgaand aan het referendum verfilmt. Weinig beelden met onderdrukte mensen, weinig geweld, geen martelingen en geen dodelijke slachtoffers. En voor de goede orde, deze praktijken waren zeker wel de dagelijkse werkelijkheid, in de machtsperiode van Pinochet.

Luchtige campagnevoering

NO houdt het luchtig. Je zou misschien een zwaarmoedige film verwachten, maar niets is minder waar. De oppositie krijgt gedurende de weken voorafgaand aan het referendum elke dag 15 minuten de tijd om het volk ervan te overtuigen tegen Pinochet te stemmen. Zendtijd voor politieke partijen, zeg maar. En NO spitst zich vooral toe op Rene en de vaak grappige, niet serieuze, Westerse spotjes die hij maakt. Hoofdpersoon Rene Saavedra (Gael García Bernal) is een commercieel talent en het meesterbrein achter de campagne, die door de oppositie wordt binnengehaald om de operatie op touw te zetten.

Rene’s ervaring met reclame maken, opgedaan bij verschillende Westerse bedrijven, zie je terug in de spotjes. De nadruk komt niet te liggen op alle leed en ellende die het volk heeft moeten ondergaan in het verleden, maar juist op de toekomst. De toekomst die er volgens Rene zonder Pinochet rooskleurig uit zal zien, een toekomst waar vrouwen zingen in de zon en mannen dansen op de trappen. Een toekomst die onwerkelijk lijkt – zo denkt ook menig medestander van Rene – maar desalniettemin een toekomst zonder Pinochet. En daar is het allemaal om te doen.

Authentieke beelden

Wat verder opvalt aan NO is de authentieke uitstraling. Niet alleen zijn er veel originele beelden gebruikt, maar ook zijn alle nieuwe beelden met een oude camera opgenomen. Je ziet zwarte randen aan de zijkanten van het bioscoopdoek en dat is wel even geleden. De hele film kijkt weg als een documentaire die met handcamera’s is gemaakt, waarbij de acteurs zich af en toe tot de camera richten en zo de kijker vertellen wat er staat te gebeuren.

De film zelf heeft veel overeenkomsten met de spotjes van Rene. Het is luchtig, grappig, hoopvol, origineel en behandelt een beladen onderwerp met veel humor, dans, muziek en zonnige beelden. Enerzijds is dat een verademing en krijgt de film de lachers op de hand, maar anderzijds was iets meer drama en uitwerking van personages wel gewenst geweest. Zo weten we van Rene dat hij semi-gescheiden is en een zoontje heeft, maar meer ook niet. Ook krijg je nu maar nauwelijks het idee dat Pinochet een slechte man was, omdat praktisch elke vorm van drama wordt vermeden. Juist daardoor kan je je weinig inleven in de personages en is het uiteindelijke antwoord van het volk niet verrassend, maar ook niet emotioneel.