Over leven in Afghanistan

Taliban, burka’s en Bin Laden. Veel meer weten we eigenlijk niet over het onherbergzame land met, om maar eens wat te noemen, 31 miljoen inwoners en een gemiddelde levensverwachting van nog geen 45 jaar. De missie in Uruzgan heeft de Nederlandse belangstelling weliswaar een kleine impuls gegeven, maar daar blijft het ook bij; de dagelijkse beslommeringen van een samenleving in wederopbouw, zo ver van ons bed, zijn nou eenmaal niet erg mediageniek.

Het leven van alledag

In Stray Dogs (originele titel: Sag-haye velgard) focust regisseuse Marziye Meshkini juist op het leven van alledag. Het is het decor waartegen het drama van de jonge Zahed en zijn zus Gol-Ghotai zich afspeelt. Hun vader zit in de gevangenis omdat hij een Taliban-strijder is. Hun moeder trouwde, toen hij vijf jaar weg was, met een ander. Dat is overspel en reden om ook haar op te sluiten. Gol-Ghotai (innemend, koket en overmoedig), een jaar of zes, en haar iets oudere broer Zahed staan dus op straat en zijn volledig op zichzelf aangewezen. Overdag struinen ze rond, zoeken naar brandhout en ontfermen zich over een hond, ’s nachts slapen ze bij hun moeder in de cel. Wanneer ze daar niet meer worden binnengelaten besluiten ze koste wat kost terug te keren naar de gevangenis.

Stray Dogs is een film in de traditie van het Italiaanse neorealisme, ontstaan in de periode na de Tweede Wereldoorlog toen het land zich in een depressie bevond en er veel armoede onder de bevolking was. Een van de laatste scènes komt rechtstreeks uit de neorealistische klassieker Ladri di Biciclette (Fietsendieven), uit 1948. Deze verwijzing komt niet uit de lucht vallen, de toestand van Italië in die periode is volgens regisseuse Marziyeh Meshkini vergelijkbaar met de situatie van het hedendaagse Afghanistan.

Wanorde

Geheel in traditie van het Italiaanse neorealisme maakt Meshkini gebruik van non-professionele acteurs en wat zich zoal voordoet op straat. De camera verpoost even op de markt, volgt kinderen die over een vuilnisbelt zwermen, filmt de massale opkomst bij hondengevechten die vanuit het niets lijken te ontstaan. En het werkt: terwijl je Zahed en Gol-Ghotai volgt door de ruïnes van de vergane stad ervaar je de wanorde van Kaboel en de Afghaanse samenleving.

Hoewel Stray Dogs een aantal dramatische momenten bevat, bijvoorbeeld tegen het einde, wanneer Zahed beseft dat hij een onomkeerbare fout gemaakt heeft, is de film geen melodramatische aanklacht.
Daarvoor zijn de dialogen te vervreemdend en de aaneenschakeling van scènes te willekeurig en documentair. Dit is een benadering die typerend is voor films van de familie Makhmalbaf (Meshkini is de echtgenote van filmmaker Mohsen Makhmalbaf en moeder van filmmaakster Samira Makhmalbaf): een gedramatiseerde en tegelijkertijd documenterende blik, vaak op samenlevingen die ons vreemd zijn.

Stray Dogs draait de komende maand in het Filmmuseum.