Sunset Blvd.

Sunset Boulevard gaat over Norma Desmond, de ster uit het tijdperk van de stille film. Dat tijdperk is echter dertig jaar eerder al geëindigd. Op een dag wandelt de berooide scriptschrijver Joe Gillis haar verouderde villa binnen. Norma ruikt haar kans en zet Joe aan het werk: hij zal een script van haar omwerken en dan zal zij weer schitteren voor haar miljoenen fans. Joe doet het, voor het geld en de luxe die Norma hem kan geven. Voor de fans hoeft het niet, want butler Max, ooit Norma’s regisseur, is de enige die haar nog fanmail stuurt, om zo de mythe van adoratie maar in stand te houden.

Machinegeweervuur

De twee elementen in film die het meest aan bederf onderhavig zijn vertonen ook in Sunset Boulevard slijtplekken. Ten eerste het acteerwerk. De dialogen worden opgezegd alsof het machinegeweervuur betreft: de sprekers nemen nauwelijks de tijd om naar elkaar te luisteren. Subtiliteit in dictie ontbreekt. Dan is er de muziek, die vaak ergerlijk duidend is. Wanneer bijvoorbeeld butler Max aan Joe vertelt dat hij ooit Norma’s echtgenoot was, horen we een paukeslag, met daarbij zwaar brommende, onheilspellende trombones. Dat is echt te veel van het goede, vooral ook omdat het helemaal geen schokkende onthulling is. Op andere momenten janken de verschillende strijkinstrumenten om het hardst, alsof ze een wedstrijdje doen in sentimenteel woestijndrama.

Maar goed, uit het weinige dat ik van Billy Wilder weet, komt wel naar voren dat hij vooral een script-regisseur was. Iemand met aandacht voor het verhaal. Niemand mocht ooit ook maar een regeltje tekst veranderen, zo luidt de overlevering. Slijtageplekken in acteerwerk en muziek doen dan ook niets af aan de kwaliteit van de film.

Waanzin

Billy Wilder schreef het script zelf, samen met producent Charles Brackett. Ze hebben het goed in elkaar getimmerd. De film opent met een lijk in een zwembad, maar omdat je niet duidelijk ziet wie het is en de structuur niets verraadt, blijf je tot het eind toe in spanning. De verschillende gradaties van Norma Desmonds waanzin vloeien bijna naadloos in elkaar over: eerst leeft ze in diepe haat voor de producenten die zo nodig sprekende films wilden, dan koestert ze zichzelf in de valse hoop dat haar een nieuwe film te wachten staat, en aan het eind draait ze, volkomen verklaarbaar vanuit het voorafgaande, volledig door.

Een van de schokkende elementen uit Sunset Boulevard is de karakteromslag van hoofdpersoon Joe Gillis. Vlak voor de climax toont hij zijn ware aard, en die is allesbehalve aardig. Dat is vreemd, want omdat hij de spil van de film is en het verhaal door hemzelf (in voice-over) wordt verteld, ben je lange tijd bereid om zijn standpunten te aanvaarden.

Groots en grotesk

De sympathie ligt (wat mij betreft) al vanaf het begin bij Norma Desmond. Zij is de werkelijk tragische figuur, die de mythe van het sterrendom nodig heeft om te kunnen overleven. Norma wordt gespeeld door Gloria Swanson, en dat maakt het allemaal nog veel interessanter en treffender. Gloria Swanson was in de jaren twintig zelf – net als Norma – een grote ster van de stille film, en ze was – net als Norma – in de jaren erna volledig vergeten. Norma is Gloria, en daardoor begint haar karakter nog meer te leven. Haar gebaren en gezichtsuitdrukkingen zijn groots en grotesk en laten weinig aan de verbeelding over. Vaak lijkt ze op de slechte koningin uit Disney’s Snow White and the Seven Dwarfs, met haar hoge wenkbrauwen, spiedende blik en neergetrokken mondhoeken. Het hoort bij de veroudering van de film en soms leidt het af, maar het is wel waar.

En er is nog meer waar. Butler Max wordt gespeeld door Erich von Stroheim, een van de betere regisseurs uit de jaren twintig. En ook Von Stroheim en zijn personage lijken op elkaar. Cecil B. DeMille, de regisseur van de grootse bijbeldrama’s, speelt een rol als zichzelf. Buster Keaton, Hedda Hopper, Anna Q. Nilsson en H.B. Warner, allemaal namen die mij niets zeiden, allemaal sterren uit de stille film, een stil leven leidend in de jaren vijftig, en allemaal zichzelf spelend in Sunset Boulevard. In die parallellen tussen de acteurs en hun rollen ligt de ware kracht van deze film.

Onmisbaar

Dit alles doet Sunset Boulevard voor mij leven. Daarom ben ik ook zo blij dat al die informatie op de dvd staat, verwerkt in documentaires. Als mij niet was verteld dat Swanson eigenlijk Desmond is, had ik de film waarschijnlijk anders gezien. De making of geeft goede achtergrondinformatie, die na vijftig jaar bijkans onmisbaar is. Ook het audiocommentaar is erg goed. Hoewel Ed Sikov, groot kenner van Billy Wilder en Sunset Boulevard, soms lange pauzes inlast is de informatie die hij geeft nuttig en ter zake doend.

Twee featurettes brengen relatief onbekende sterren van Sunset Boulevard voor het voetlicht: Edith Head en Franz Waxman, respectievelijk kostuumontwerper en componist. Waxman kreeg een Oscar voor zijn muziek bij deze film, zo leren we in een prettig stukje, maar dat neemt niet weg dat die violen en pauken zeer irritant blijven.
Edith Head blijkt een ware beroemdheid te zijn, met een eigen biograaf. Talloze foto’s worden getoond van een vrouw in leraressenkledij, met een streng kapsel en een zware zonnebril. Ze heeft de kostuums van 440 films verzorgd, 34 Oscarnominaties gekregen en er acht verzilverd. Haar biograaf Chiericetti weet echter niet veel meer te melden dan de reden voor haar zonnebril: ze wilde ondoorgrondelijk lijken.

Pratend lijk

Het meer statische deel van de dvd bevat een zogenaamde location map, die bij een aantal lokaties in Hollywood een kort verhaaltje vertelt. Helaas is dat iets te summier voor op een dvd. Een foldertje bij de VVV van Hollywood zou beter zijn voor dit materiaal.

Ook is het script van de originele proloog te lezen. Oorspronkelijk zou het lijk in het zwembad naar het mortuarium gebracht worden, waarna het in gesprek zou raken met andere doden en zou vertellen over zijn eigen dood. Bij een screening echter bleek het publiek zo hard te moeten lachen om pratende lijken, dat ze de serieuze, cynische ondertoon van de film helemaal niet meer grepen. Het is leuk materiaal om te lezen en bovendien spaarzaam versierd met fragmenten uit die originele proloog. Jammer genoeg is dat zonder geluid. Ik vraag me af waarom de hele proloog er niet op staat. Het zou jammer zijn als deze vernietigd was.

Sunset Boulevard en alle verhalen er omheen smaken naar meer. Naar meer Billy Wilder, naar meer films uit de jaren vijftig. Maar bovenal naar meer verhaal en diepgang in de hedendaagse filmindustrie. Ik kan niet één ster bedenken die in een mogelijke remake de rol van Gloria Swanson/Norma Desmond over zou kunnen nemen. Daarvoor zijn ze simpelweg te vluchtig.