Film / Films

Verschoppelingen van de poolcirkel

recensie: Frozen Land (Paha maa)

Aku Louhimies’ Frozen Land is een Finse film die een bepaalde tendens toont binnen de staat van de internationale cinema. De film is in zijn schijnbaar authentieke rauwheid pakkend, maar de stijl verbergt een voorspelbaar verhaal. Ondanks zijn lokale situering in een modern Finland is de film onderhevig aan een cinematografische globalisering.

Alcohol schijnt doodsoorzaak nummer één te zijn in Finland en in Frozen Land wordt dit feit zeker niet tegengesproken. De film begint met het ontslag van een leraar die hierna als een kansloze werkloze man verslingerd raakt aan de drank. Het perspectief verschuift vervolgens naar zijn zoon die zijn leven zin probeert te geven nadat hij zijn vader verlaat. Ook hij lijkt niet verder te komen dan de drank en drugs.

~

Als hij via een criminele connectie een vals briefje van €500 weet te bemachtigen, vormt het biljet en zijn transactie een verband tussen andere personages die op de rand van de afgrond staan. Een Finse aso wordt gevolgd terwijl hij zich volgiet en een alcoholistische man van middelbare leeftijd ontmoet. Praktisch werkeloos probeert hij rond te komen door langs de deuren te gaan om stofzuigers te verkopen. De film bereikt een keerpunt bij de introductie van twee vrouwelijke personages. Met hun schoonheid temidden van de misère lijkt het alsof Louhimies ze gebruikt als pure slachtoffers van de boze buitenwereld.

Grillen van het lot

Louhimies’ film pakt de toeschouwer, hij weet zware thema’s als schuld, depressie en verslaving glad neer te zetten door middel van een dynamische montage. Maar een uitgebreidere analyse toont overduidelijke overeenkomsten met andere films. Films die ondanks hun exotische locatie gevangen zitten in een vertelstructuur die globaal is geworden. De meest voor de hand liggende vergelijking is Alejandro González Iñáritu’s Amores perros, waarin verschillende personages met elkaar worden verbonden om dezelfde soort problemen aan te snijden, een aanpak die Iñáritu ook hanteert in zijn twee nieuwste films. Een regisseur als Tom Tykwer doet iets vergelijkbaars vanuit een flitsende stijl die internationaal aanslaat. En eigenlijk is het al met Paul Thomas Andersons Magnolia modieus geworden om zeer uiteenlopende personages met elkaar te verbinden door de onduidelijke grillen van het lot.

~

In het geval van Frozen Land vormde een kort verhaal van Tolstoj de basis voor het scenario, maar Louhimies moet ongetwijfeld ook Robert Bressons film L’argent kennen, waar een nepbiljet voor verbanden zorgt tussen verschillende mensen. Daarnaast is Louhimies in zijn filmische aanpak schatplichtig aan de sociaal-realistische school van Britse filmmakers (denk aan Mike Leighs Naked).

Gladde prekerigheid

Maar Louhimmes verpakt het in een stijl die meer belust is op sensatie. Zijn camera focust te lang op het emotionele en fysieke leed van zijn personages. Bovendien valt hij terug op een narratieve structuur die inzicht poogt te bieden. Deze structuur is klaarblijkelijk goed hanteerbaar voor de behandeling van hedendaagse problemen in de vorm van een film. Films lijken zo de leemte te vullen die is ontstaan in een maatschappij, waar geen gemeenschappelijke waarheid of normenstelsel meer schijnt te bestaan.

De ontknoping van dit soort films ligt in een soort aha-erlebnis waarbij de kijker moet concluderen dat alles met elkaar samenhangt. Dit verband is niet religieus, politiek of filosofisch, maar puur cinematografisch. De tendens lijkt de ongeordende chaos te zien als de huidige status-quo die alleen door middel van film en zijn montagetechniek gevangen kan worden tot iets sluitends.

~

Is de film daarmee maatschappijkritisch? Louhimies laat een van zijn personages zeggen dat het lijkt alsof de wereld een kolonie is geworden van de VS, er is een zinloze verwijzing naar Marx en aan het einde wordt er zijdelings verwezen naar de chaostheorie alsof dat alles in een duidelijker perspectief zou moeten plaatsen. Tegenover die elementen zien we Finnen die rondrijden in Amerikaanse bakken, luisteren naar lokale hiphop, coke snuiven en zich verliezen op anonieme housefeesten.

Visitekaartje

De vraag die zich opdringt in vergelijking met eerder genoemde films is in hoeverre ze staan voor een stijl en een thematiek die vaker herhaald worden op een globale schaal en in hoeverre ze de tekenen beginnen te vertonen van een genre, met alle voorspelbaarheid als gevolg. Louhimies haakt in op een bepaald gevoel dat universeel lijkt en daarmee werkt Frozen Land op een internationaal niveau, maar de film neemt geen duidelijk standpunt in tegenover de problemen die worden aangekaart. De personages en de gebeurtenissen lijken vast te zitten in een structuur die we al kennen en ondanks sterke acteerprestaties, is het eindresultaat voorspelbaar.

Het is mijn gok dat Louhimies met deze film een visitekaartje heeft gemaakt voor Hollywood. Hij heeft zich een kenner getoond van populistische tendensen in de hedendaagse cinema, die rauw en controversieel lijken, maar eigenlijk al weer gevangen zitten in vaste hokjes. Denk aan de schijnbare controverse en oppervlakkige diepgang van een film als Paul Haggis’ Crash. Anders dan een Finse regisseur als Aki Kaurismäki, die een eigen stijl heeft die moeilijker te verteren is als je alleen snelle en flitsende films gewend bent, is Louhimies bezig met grote gebaren die van Helsinki tot Los Angeles te vatten zijn. De vraag die rest is of dit de dominante tendens gaat worden voor lokale films die internationaal door willen breken.