Gefascineerd door heftigheid

“Jisnie, Raddostie en Tallewatten, oftewel leven, vreugde en vechten. Het is zoals ik het leven zie. Het is heel hard vechten om je eigen leven mooi te laten zijn en te bereiken wat je wilt,” legt Justin (24) de lange titel van zijn afstudeervoorstelling uit. “De afgelopen drie jaar heb ik gezocht naar een vorm om mij te uiten. Ik was altijd al gefascineerd door heftigheid, maar na het van de film A Clockwork Orange wist ik eindelijk waarom ik iets wilde maken met die heftigheid.”

Inspiratie

Jisnie, Raddostie en Tallewatten is gebaseerd op de roman A Clockwork Orange. Het verhaal draait om de jongen Alex, een probleemjongere. Na een misdrijf wordt hij opgepakt en hoort van een nieuwe behandelmethode. Hij krijgt de keus om voor de methode te kiezen, maar eigenlijk weet hij niet wat de gevolgen zijn.

“Ik heb er bewust voor gekozen om niet de film als inspiratie te gebruiken, maar de roman. In het begin kon ik de film niet loslaten, maar in de loop van de drie maanden repetitieperiode ging het steeds makkelijker en werd het mijn eigen verhaal. Het grootste compliment dat ik van een bezoeker heb gekregen is dat het in geen enkel opzicht lijkt op de film. Ze zien mijn stuk en waren vergeten dat de film een klassieker is.”

Jisnoe

Door het gebruik van het verzonnen taaltje, was het voor de hoofdrolspeler moeilijk om de woorden overtuigend bij het publiek te krijgen. “Maar uiteindelijk gaat het om de lading van de grote stukken tekst en niet om de betekenis van ieder woordje afzonderlijk. Het is wel gelukt om bij het publiek de zinnen helder en begrijpend te krijgen,” vertelt de regisseur.

De woorden van het bijzondere taaltje zijn letterlijk uit de roman van Anthony Burgess overgenomen. “Het is een mengeling van Nederlands, Russisch en Shakespeariaans. Ik wilde niet de alledaagse ‘slang’ gebruiken, anders wordt helemaal benadrukt dat het om het heden gaat. De voorstelling moet tijdloos zijn. Het kan zich afspelen in het heden, over tien jaar, maar ook in een verre toekomst. Als je bedenkt dat de roman uitkwam in 1962 en de film in 1972, en nog steeds is het onderwerp actueel.”

De voorstelling levert kritiek op de invloed van de regering. Justin: “Alles wordt van bovenaf bepaald. Ik heb het idee dat ze teveel hun best doen om een goede samenleving te vormen. Nog voor ik echt met het stuk bezig was, had ik al het idee dat de vrijheid een suggestie is. En met de identiteitsplicht en de chipcard in de paspoorten wordt het allemaal erger. Het is geen toeval dat het stuk nu verschijnt. De ontwikkelingen bevestigen mijn gevoel.”

Chaos van het leven

Wie naar het stuk komt kijken, moet niet schrikken van het lawaai dat de spelers vanaf het begin produceren. Met stokken, slijptollen en zware kettingen bewerken ze olievaten. “Het oorspronkelijke idee was om het stuk in een loods te spelen tussen twintig of dertig autowrakken om zo de chaos van het leven goed uit te drukken. Maar doordat we het theater ingingen, moest ik op zoek naar iets anders. Na een middag op de schroothoop gelopen te hebben, kwam ik op de olievaten. Het mooie van de vaten is dat ze veelzijdig ingezet kunnen worden. Je kan in en op de vaten en met de slijptollen er tegen aan. Het is een machtig en imposant object. Het mooie was ook dat ze allemaal verwoest en geleefd waren. Waardoor de lelijkheid eigenlijk weer mooi werd.”

Onderzoek

“Het stuk is mijn afstudeeropdracht. Ik heb onderzoek gedaan naar hoe je geweld op toneel kan laten zien, zonder het in beeld te brengen. Op het toneel krijg je nooit zo’n mooi beeld als in een film. Vandaar dat ik op zoek ben gegaan naar geluid. Door heftige geluiden die net iets te lang en net iets te hard zijn, kan het publiek zelf de beelden invullen bij de geluiden die ze krijgen. Ik heb zoveel mogelijk beelden weggelaten om op het gehoor in te vullen. De slijptollen stonden al vast. Ik had bij een docent ‘Muziek en geluid’ gewerkt met slijptollen. Het nare gevoel dat het geluid van de tollen opriep, sprak mij aan.”

“Ik heb bewust gekozen om de minister alleen op tv te laten zien. Zo ken ik de ministers en de minister-president ook alleen. De teksten van de minister zijn zo herkenbaar. Sommige bezoekers dachten dat het echte toespraken van Balkende waren. Het grappige is dat het grootste gedeelte van de toespraak van de minister letterlijk uit de roman kwam. Ik heb slechts een paar zinnen uit toespraken van Balkenende overgenomen.”

Stimulerend

“Over twee weken ben ik afgestudeerd. Ik heb een eerstegraads docent bevoegdheid. En ik ben opgeleid om met semi-professionele acteurs te werken. Dat wil ik ook blijven doen. Vooral deze laatste ervaring stimuleert mij om verder te gaan. Het is zo mooi om met een groep van nul te beginnen en door heel hard te werken iets moois op de planken te krijgen. Voor deze voorstelling hebben we drie maanden lang twee keer in de week gerepeteerd. Het was een fijne groep om mee te werken. De acteurs zijn meegaand en meedenkend. Dat is voor een regisseur ook heel fijn.”

Justins doel is om uiteindelijk een eigen groep op te richten. “En dan het liefst een paar keer per jaar spelen. Ik ben nu aan het kijken naar de mogelijkheden. Ik wil theater maken voor mijn moeder, de buurman en anderen. Maar mijn droom is om een eigen bruin café met achterin een klein theaterzaal te beginnen. Hier kunnen onbekende en beginnende theatermakers hun kwaliteiten laten zien. Maar dat is allemaal een meerjaren plan.”

Jiesnie, Raddostie & Tallewatten of De paradox van vrije keuze is te zien op 16 juni in theater de Engelenbak in Amsterdam.