Het Nachtpodiumverhaal
In de periode van september tot en met december 2005 werkt 8WEEKLY samen met het VPRO televisieprogramma Nachtpodium. Iedere aflevering zullen wij een item maken waarin we jonge en nieuwe culturele talenten presenteren. Daaraan gekoppeld publiceren we iedere week een achtergrondverhaal. In de volgende aflevering komende zondagnacht (00.40 uur) ga ik naar Winschoten met fotograaf Niels Stomps. In China richtte hij zijn camera op mensen die leven in een niemandsland, en dat doet hij ook samen met ons in Oost-Groningen.
In Centraal China bouwt de Chinese overheid aan een gigantische stuwdam, de Drieklovendam. Met deze omstreden onderneming is men al meer dan tien jaar bezig, en het zal zeker nog vijf jaar duren voordat het hele project voltooid is. In deze periode moeten de bewoners van het gebied, in totaal zo’n 1,3 miljoen mensen, hun woonplaats verlaten. Daarmee laten ze niet alleen hun huizen, dorpen en steden achter zich, maar meestal ook hun geboortegrond en plaatsen waar hun families generaties lang hebben geleefd.
Verdwenen fietsen
Tijdens zijn eerste reis door het gebied bezocht fotograaf Niels Stomps de stad Wushan. In eerste instantie kon hij niet bedenken wat deze stad zo anders maakte dan de andere steden die hij in China had bezocht, totdat hij opmerkte dat er geen fiets te bekennen was. En dat bleek alles te maken te hebben met de geschiedenis van Wushan. Wushan is een van de steden die verplaatst is voor de aanleg van de Drieklovendam. In het omliggende gebied was weinig ruimte voor alle steden en dorpen die moesten wijken voor het meer, en daarom zijn steden als Wushan tegen berghellingen herbouwd. Fietsen tegen de steile hellingen bleek niet te doen, en zo zijn de fietsen uit het straatbeeld verdwenen.
Emoties en verandering
Niels Stomps maakte in het gebied van de Drieklovendam foto’s van de mensen die hun leven op een andere plaats weer moesten opbouwen. Dit project Stad zonder fietsen gaat over onomkeerbare veranderingen. De mensen die Niels Stomps fotografeerde zijn veroordeeld tot een volksverhuizing die twintig jaar lang een dominante rol in hun leven zal spelen. Niels ging op zoek naar de emoties van deze mensen. Het uitgangspunt in het werk van Niels is het gedrag van mensen in de publieke ruimte. Zijn interesse gaat met name uit naar alledaags gedrag: hoe ziet dat er uit en waarom doet het zich zo aan onze blik voor? Zijn laatste werken gaan vooral over de manier waarop mensen reageren op veranderingen. En hoe deze veranderingen een nieuwe situatie vormen waartoe zij zich opnieuw moeten zien te verhouden. Daar waar Niels in zijn voorgaande werk situaties uitlokte, is hij bij dit project uitgegaan van een opgelegde verandering waarmee mensen geconfronteerd worden.
Het maakt Niels nieuwsgierig hoe een gebeurtenis of verandering mensen uit hun gewoontes haalt en hoe men hierop reageert. Ook in de projecten waar hij nu aan werkt komt dit thema terug. Zijn eerstvolgende project gaat over soldaten die terug komen uit een oorlogsgebied en met name over de overgang van deze legersituatie naar de terugkeer in de maatschappij.
Verschillende culturen
Voor de opnames voor Nachtpodium zijn fotograaf Niels Stomps en ik in De Blauwe Stad bij Winschoten, Oost-Groningen. In dit gebied gebeurt net zoiets als in Centraal China, alleen op een veel kleinere schaal. Er wordt een meer aangelegd, waarin ruimte is voor een flink aantal nieuwe huizen, voor recreatie en voor de natuur. Hiervoor zijn ongeveer zestig boerenbedrijven verplaatst door ruilverkaveling; de boeren kregen op een andere plaats nieuwe landbouwpercelen aangeboden. Hoewel daarmee een paar honderd mensen het gebied hebben moeten verlaten, blijven de dorpskernen gewoon bestaan. Maar het landschap is, net als in China, voorgoed veranderd.
Ook in Winschoten moeten de mensen zich aanpassen aan een veranderde omgeving. Niels denkt dat de boeren in dit gebied in dit opzicht erg lijken op de bewoners aan het stuwmeer in China. De gevoelens die iemand heeft die zijn huis en omgeving moet verlaten om nooit meer terug te zien, zijn volgens hem universeel. Ondanks cultuurverschillen, de kleinere schaal van het project en verschillende achtergronden, delen de boeren in China en in Oost-Groningen dezelfde ervaringen. Met het project Stad zonder fietsen probeert Stomps dan ook te laten zien dat mensen en hun emoties toch vooral heel erg hetzelfde zijn, of het nou om de dam in China, de Blauwe Stad of de Betuwelijn gaat.
Het fotoboek Stad zonder fietsen van Niels Stomps ligt vanaf januari in de boekhandel. Via zijn website is het boek nu al te reserveren.
