Kijken is makkelijk, denken is moeilijk

Norman Rockwell, Kunstcriticus (1955)

Wie vóór 30 juni een essay of een recensie inzendt maakt kans op een geldprijs van respectievelijk €12.500 of €7.500 én publicatie in NRC Handelsblad en het Belgische magazine Knack. Maar dan moet de jonge criticus wel behept zijn met zowel grondige kennis van de kunstdiscours als het talent om toegankelijk en inspirerend te kunnen schrijven. Het artikel moet namelijk geschreven worden voor kranten en tijdschriften die gericht zijn op het brede publiek. “Zowel je zestienjarig buurmeisje als de gemiddelde kunstliefhebber moet het interessant vinden,” legt woordvoerster Nathalie Hartjes, werkzaam bij Witte de With, uit. Aan haar stelde ik de volgende vragen:

Wat mankeert er aan de kunstkritiek van de schrijvende pers?
De kunstkritiek verdwijnt langzaam in de marge, ook in kwaliteitskranten. De media hebben er geen geld en aandacht meer voor over. Het komt vaak voor dat een expositie in slechts vierhonderd woorden besproken moet worden! Daarin kun je niet met theoretische achtergronden de kunst uitleggen of goede argumenten gebruiken voor je oordeel. Het gevolg is dus dat we oppervlakkige beschrijvingen te lezen krijgen of dat critici hun bekende, soms dogmatische stokpaardjes berijden. Er is geen plaats meer voor diepgang en visie, alleen voor algemeenheden. En dat is heel jammer, het vervlakt de complexiteit en de rijkdom van kunst.

Wanneer ben je een goede kunstcriticus volgens jullie criteria?
Een goede kunstcriticus biedt zowel analyse als opinie. De belangrijkste taak daarbij is toch inzicht en achtergrond geven. En de criticus moet de lezer als het ware aan de hand meenemen in zijn denkstappen naar het oordeel. Het ideale verhaal is informatief en prikkelend voor zowel de leek als de kunstkenner. Daarbij zijn een goede stijl, spannend woordgebruik en toegankelijkheid natuurlijk essentieel.

Waarom de grens van 35 jaar? Riekt dit niet naar leeftijdsdiscriminatie?
De grens van 35 jaar, die de Prix de Rome ook hanteert, is natuurlijk een beetje arbitrair gekozen, maar het belangrijkste signaal is dat we bij dit positief gebaar toekomstgericht zijn. We zoeken zeg maar een nieuwe Janneke Wesseling, het is een investering in de toekomst. We weten gewoon dat ze bestaan, die goede nieuwe kunstcritici die deze ‘crisis in de kunstkritiek’ tegen kunnen gaan. De geldprijs kun je dan zien als studeer- of reisbudget ten behoeve van de schrijfcarrière van de winnaar.

logo van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek

Vertel eens wat meer over de wedstrijd?
De Nederlandstalige essays en recensies moeten 30 juni binnen zijn en dan buigt de jury zich erover. Deze jury bestaat uit een mooie mix van publicisten en kunstenaars – de theorie én de praktijk dus – met als voorzitter de schrijver Oscar van den Boogaard. De uitreiking vindt op een feestelijke manier in oktober plaats. Alle voorwaarden en criteria kunnen deelnemers lezen op de website van de organisatie. We hopen echt dat er veel inzendingen binnenkomen! Er bestaat nog geen vergelijkbare prijs, de prijs voor kunstkritiek die het fonds BKVB al uitgeeft is een oeuvreprijs. De Prijs voor de Jonge Kunstkritiek wordt een tweejaarlijkse prijs, en we gaan ons inzetten voor in ieder geval drie edities. De ingezonden stukken moeten dan wel een bepaald niveau hebben, dat zijn we aan onze publicatiepartners NRC Handelsblad en Knack verplicht. Bij zulke royale geldprijzen is het vanzelfsprekend dat de kwaliteit boven een bepaalde norm moet uitkomen.

Leggen de initiatiefnemers hiermee de lat niet te hoog? Zijn we het in deze tijd van burgerjournalistiek, beeldcultuur en Wikipedia niet verleerd om een stevig stuk over kunst te lezen?
De bekende discussie over burgerjournalistiek en de oppervlakkigheid van Internet heeft natuurlijk alles te maken met deze crisis in de kunstkritiek of journalistiek in het algemeen. Het is zaak om naar de juiste balans te zoeken tussen diepgang en aantrekkelijke informatie. Iedereen kan bloggen dat een bepaalde expositie waardeloos is, maar het gaat om argumenten en visie. Online journalistiek luistert sowieso naar andere wetten, om het overzichtelijk te houden beperken wij ons bij deze prijs daarom tot de papieren media. Zelf lees ik ook internetmagazines, al was het maar om trends te signaleren. Maar de tijdspanne dat je lezers online interesseert is kort en daarom is dit medium ongeschikt voor ons doel: het stimuleren van genuanceerde en reflecterende kunstkritieken.

Welke websites over kunst kunnen wel jouw goedkeuring wegdragen?
De websites die breed opgezet zijn en diepgang bieden, zoals www.tubelight.nl van het gelijknamige magazine. Het interessante van deze site is dat de ‘grote namen’ naast onbekende auteurs staan, bekendheid of generatie speelt hier geen rol. En ja, ook www.8weekly.nl is een favoriet, ik kan er niet omheen. Zulke websites vormen een goede voedingsbodem voor nieuwe Nederlandse of Belgische kunstcritici.