Verdrinken in de woestijn

Zoë Ferraris woonde zelf enkele jaren in een conservatieve moslimgemeenschap voordat ze Zoeken naar Nouf schreef. Haar eigen ervaringen in Jeddah vormen het fundament van haar debuutroman, waarin gastvrijheid en hechte familiebanden in schril contrast staan tot behoudzucht en onderdrukking van vrouwen. Zoeken naar Nouf is het eerste internationale wapenfeit van Artemis & Co, een nieuwe uitgeverij die wordt gerund door vrouwen en zich richt op kwalitatief hoogstaande literatuur van en voor vrouwen, waarin actualiteit en engagement vaak een opvallende rol spelen. Nu de kranten weer overlopen van berichten over eerwraak, kun je niet anders dan concluderen dat Zoeken naar Nouf aan al deze voorwaarden voldoet.

Tegenpolen

Ferraris behaalde haar MFA Creative Writing aan Columbia. Haar proza is dat van een goed opgeleid en getraind schrijfster: weldoordacht en constant. De lezer kijkt om beurten mee met de woestijngids Nayir, goede vriend van Noufs pleegbroer Othman, en de laborante Katya, Othmans verloofde. Nayir vertegenwoordigt de conservatieve moslimgemeenschap. Hij gruwt bij de aanblik van blote handen of enkels, en helemaal van een ongesluierd gezicht. Katya staat voor de ‘nieuwe generatie’. Ze is ondanks haar leeftijd (28) nog ongehuwd, heeft een baan, en wil haar eigen weg bepalen. Natuurlijk moeten juist deze twee personages samen onderzoeken wat er met Nouf is gebeurd. Gedurende de zoektocht komt de lezer dan ook niet alleen van alles over Nouf te weten, maar vooral ook over de strijd tussen traditie en vernieuwing die zich afspeelt in de islamitische wereld volgens Ferraris. Nouf heeft enerzijds de beschikking over een eigen jetski waarmee ze rond het privé-eiland van de familie racet, anderzijds hangen er spijkerbroeken en leren jasjes in de kast die het daglicht nooit zullen zien. Ze mag een universitaire studie volgen, maar zal nooit werken.

De scène waar deze botsing van traditie en progressiviteit het best uit de verf komt, is de lunch van Nayir en Katya in een familierestaurant. Ze hebben het een en ander te bespreken over hun onderzoek, maar door samen op straat te zijn riskeren ze problemen met de religieuze politie. Katya stelt voor om naar een nieuw familierestaurant te gaan, waar mannen en vrouwen samen aan tafel mogen zitten. Nayir heeft wel eens van deze gelegenheden gehoord, hij stelt zich erbij voor dat het vooral zedeloze plaatsen zijn waar Amerikanen heengaan en mannen en vrouwen schaamteloos met elkaar flirten. Bij binnenkomst blijkt het echter precies te zijn wat de naam al doet vermoeden: een restaurant waar keurige mannen en vrouwen, vaak vergezeld door hun kinderen, gezamenlijk de maaltijd gebruiken. Nayir fantaseert erover later ook met zijn vrouw en kinderen aan dezelfde tafel te zitten, maar toch voelt hij zich niet op zijn gemak tussen zoveel ongesluierde vrouwen. Hij blijkt uiteindelijk toch niet in staat zijn door traditie ingegeven ideeën los te laten, hoe graag hij dat ook zou willen.

Whodunit

Ondanks dat Zoeken naar Nouf goed geschreven is, leest het verhaal stroef. Dat kan aan de vertaling liggen. Maar ook zijn de personages houterig en voorspelbaar. Nayir verlangt ondanks zijn strenge religieuze opvattingen vooral naar een eigen vrouw, en natuurlijk blijkt Katya ondanks haar rebelse houding bijzonder zedig te zijn. Het onderzoek naar Noufs dood is precies wat je van een thriller mag verwachten; een ongeluk is eigenlijk op de eerste bladzijde al uitgesloten ondanks de pogingen om alles in de doofpot te stoppen. Zoeken naar Nouf is in feite een klassieke whodunit, maar dan in een exotische setting. Juist dit laatste element maakt Ferraris’ roman de moeite waard. Haar beschrijvingen van de warmte, de felle zon en de beperkingen die het klimaat oplegt aan haar bewoners, zijn zo treffend dat je het regenachtige Nederlandse zomerweer spontaan vergeet. Zet een kopje muntthee, draai de verwarming een paar graden hoger, en pak Zoeken naar Nouf erbij.