Boeken / Fictie

China van nu in tien verhalen

recensie: Yiyun Li - Een heel leven later

Yiyun Li groeide op in Beijing en vluchtte naar de VS. Ook de personages in de tien verhalen die haar debuut Een heel leven later vullen, leven in scherp tegengestelde werelden: traditioneel, communistisch en modern China, en dan ook nog de ‘heilstaat’ Amerika. De dikwijls schrijnende fricties die dat oplevert, vormen Li’s onderwerp.

Haar personages staan meer tegenover dan naast elkaar. Je leeft mee met de zwakkere, die weerloos door de bevoorrechte het loodje legt, ook letterlijk. Li schildert de bevoorrechte niet demonstratief zwart af, maar heeft alle meedogen met de zwakkere. Zo is Oma Lin (51) van het oude fatsoen, maar ze grijpt overal naast omdat ze steeds de schuld van alles krijgt in plaats van waardering. Na bewezen diensten wordt ze afgescheept, om futiliteiten op staande voet ontslagen en op straat ook nog eens beroofd. Dickens in China. Li’s eerste roman – die nog in Nederland moet verschijnen – heet niet voor niets Verschoppelingen. Toch schuilt er meer licht dan duisternis in haar verhalen, mede door de teruggehouden en fijnzinnige stijl. Li is allesbehalve zwaar op de hand.

Problemen
Er is een moeder die uit schaamte haar geestelijk gehandicapte dochter verborgen houdt, een jaloerse echtgenote en een stiekem overspelige man die uiteindelijk voorstelt zijn vriendinnetje in huis te nemen, mannen die wegens politieke activiteiten gestraft zijn, uit de kast komen, willen scheiden, schijnhuwelijken sluiten om naar Amerika te kunnen. Dat genereert een hoop problemen, zeker in een land waar kapitalisme en marxisme elkaar niet langer uitsluiten, maar in een gevecht verwikkeld zijn waarin ze elkaar zoveel mogelijk proberen te sparen.

Enkele verhalen zijn minder sterk. Enerzijds komt dat doordat Li zo begaan is met de sociale werkelijkheid, dat de literaire minder kans krijgt. De ietwat schematische verhalen dreigen dan casussen te worden, waarin algemene trekken de persoonlijke verdringen, als illustratiemateriaal in lessen maatschappijleer. Waar zoonlief uit de VS (homo ook nog) zijn inmiddels zwaar christelijke moeder in China bezoekt, wordt de dialoog te veel beheerst door gediscussieer, uitwisseling van onverzoenbare meningen. Zo komen zoon en moeder niet echt tot leven. In een ander verhaal halen een stuk of wat babbelende boeren een tragedie van vroeger naar boven. Die truc werkt dan beter.

Flashbacks
Anderzijds is er het probleem van de nogal afstandelijk samenvattende flashbacks. Die heeft Li nodig om de plots uit te meten, die nu eenmaal flink uiteenlopende tijden en plaatsen bestrijken. Als de flashbacks de overhand nemen, boet het verhaal in het hier en nu aan kracht enigszins in en krijgt het iets vertellerigs. Een verhaal met een ononderbroken tijdsverloop spreekt dan waarschijnlijk meer aan.

Als je de bundel uit hebt, ben je niettemin blij de sterke verhalen niet gemist te hebben. Met name het titelverhaal en ‘Onsterfelijkheid’ zijn met meesterhand geschreven.

Vertaald uit het Engels door Sjaak de Jong