Langs de presidentiële meetlat

•

In 2008 werd Barack Obama, na een wervelende verkiezingscampagne, gekozen tot president van de Verenigde Staten. Van meet af aan waren de verwachtingen hooggespannen. Universitair hoofddocent Uwe Becker schreef, met hulp van enkele van zijn studenten, een boek over het eerste jaar van de Obama Administration.

De verkiezing van Obama was een groot waagstuk, zo schrijven Uwe Becker (en enkele van zijn studenten) in Het Obama Experiment. Een onervaren, zwarte presidentskandidaat, ‘programmatisch linkser en radicaler dan veel Amerikanen’, die een gooi deed naar het Witte Huis. Niemand verwachtte vroeg in 2008 dat het de jonge senator uit Illinois zou lukken de gedoodverfde winnares Hillary Clinton te verslaan.

Hope, change en het politieke bestel
Toch was het Obama die niet alleen de Democratische nominatie in de wacht sleepte, maar ook nog eens president werd. Zijn verkiezing riep enthousiasme op, maar ook veel vragen. Kon hij het wel waarmaken, die change? In hun 144 pagina’s tellende boek leggen Becker en zijn studenten Obama, een jaar na zijn intrek in het Witte Huis, langs de presidentiële meetlat. Met behulp van een indrukwekkende hoeveelheid cijfermateriaal analyseren de auteurs hope en change – inmiddels onlosmakelijk met Obama verbonden – en de verschillende beleidsgebieden. Hoe ging het in 2009 met de gezondheidszorg, het onderwijs en de economie?

Ook het politieke systeem in de VS komt uitgebreid aan bod, wat geen overbodige luxe is. Menig auteur die zich aan een boek over VS waagt (en dat waren er de afgelopen jaren heel wat) vergeet dat nogal eens, terwijl een goed begrip van de Amerikaanse politieke bestel essentieel is om de ontwikkelingen in de VS goed te kunnen begrijpen. Becker slaagt erin om op heldere wijze te verklaren waarom het zo lastig manoeuvreren is in de sterk individualistische Amerikaanse politiek, en dat is gezien de complexiteit van het politieke bestel een hele prestatie.

Kritische sympathie
Het boek is geschreven vanuit een kritische sympathie voor Obama en dat is te merken. Zo wijst Becker er terecht op dat het, gezien de structurele beperkingen in het Amerikaanse politieke bestel, voor een president lastig is om zijn plannen erdoor te krijgen. Er wordt nogal eens vergeten dat Obama en zijn voorgangers eigenlijk helemaal niet zo machtig zijn en het Congres hen regelmatig de baas is.

Becker wijt de teleurstelling onder de  Amerikanen over Obama vooral aan de te hoge verwachtingen. Het politieke bestel zit zo in elkaar dat een ander het waarschijnlijk niet veel beter had gedaan. Dat klopt grotendeels. Veel kiezers, maar ook de media, hebben zich laten meeslepen door Obama’s indrukwekkende campagneretoriek en hadden misschien beter moeten weten.

De marges van het Congres

Hier en daar komt de president er echter wel wat makkelijk vanaf. Uiteindelijk is het wel Obama die, in zijn streven een grote president te zijn, de lat zo hoog heeft gelegd. Hij sprak over hoop en het bijeen brengen van Amerika, en mag daar, rekening houdend met het politieke bestel, ook op afgerekend worden. Denken dat een president binnen een jaar na zijn aantreden dat bestel kan hervormen is niet realistisch en dat beseffen ook veel Amerikanen. Denken dat de president Guantanamo Bay sluit, zoals hij beloofde, is dat wel. In 2009 werd er echter geen begin gemaakt om het gehate symbool van het tijdperk-Bush, te sluiten en dat stak. Tijdens zijn campagne maakte Obama zich bovendien hard voor het milieu, maar ook op dat vlak is er bar weinig gebeurd. Obama zit ook hier, aldus Becker, ‘gevangen binnen de marges van het Congres’. Maar zo vreemd is het niet dat veel Amerikanen, analisten en de media meer leiderschap van de president hadden verwacht, ook op dit gebied. Becker geeft dat weliswaar toe, maar is weinig kritisch.

Natuurlijk weten we niet of Obama, als hij andere kabinetsleden had benoemd of op een aantal onderwerpen een andere koers had gevaren, meer bereikt had. Veel Amerikanen hebben echter het gevoel dat met bijvoorbeeld het aanstellen van Wall Street bankiers op belangrijke posities niets substantieels veranderd is in Washington, en dat was nou net niet wat de Amerikanen wilden toen zij op Obama stemden. Lobbyisten en think tanks hebben bovendien nauwelijks aan macht ingeleverd en ook daar mag je de ambitieuze Obama, die zichzelf al eens vergeleek met Abraham Lincoln, op aanspreken.

Het resultaat was dat veel van de hope uit 2008 was in 2009 alweer vervlogen was. Becker vindt het niet zo vreemd dat dit in de dagelijkse politiek plaats heeft gemaakt voor realisme en dat is voorstelbaar. Het is echter ook begrijpelijk dat veel Amerikanen toch het gevoel hebben dat die beloftes uit 2008 weinig meer waren dan holle verkiezingsretoriek.

Yes they can

Ondanks dat Becker Obama af en toe wat te veel de hand boven het hoofd houdt, biedt het boek een interessant, prettig geschreven overzicht vol feitjes en cijfers over het eerste jaar van de 44^e president in het Witte Huis. Vooral positief daarbij is dat er ruimschoots aandacht besteed wordt aan het Amerikaanse politieke bestel. Dat onmisbare aspect wordt door menig journalist die een boek schrijft over Obama nogal eens vergeten. Het is dan ook te hopen dat Becker zich in de toekomst nog eens aan een ietwat kritischer analyse van Obama waagt. Een jaar is namelijk wel heel erg kort om een president te beoordelen.