Onderstromen

In 1898 valt Dr. Edward Byrne tijdens een expeditie op een gletsjer in de Canadese Rockies in een kloof. Door zijn rugzak blijft hij halverwege steken, maar raakt al snel onderkoeld. Dan ziet hij opeens een verschijning, een engel. Dr. Byrne wordt gered, maar verliest wel zijn botaniseertrommel met bijzondere planten. De gesloten Engelsman is door deze ervaring voorgoed veranderd en het beeld van de engel blijft hem achtervolgen.

IJsmassa

Edward Byrne blijft elk jaar terugkeren naar de gletsjer. Hij maakt grondig studie van het langzaam bewegende ijs, waardoor hij langzamerhand verandert in een expert op het gebied van gletsjers. Hij is geobsedeerd door de ijsmassa, maar vooral door de verschijning dat hij toentertijd in de kloof gezien meent te hebben. Door zijn studies weet hij precies wanneer het ijs van toen de weg naar de voet van de gletsjer heeft afgelegd. Dat is het moment dat deze zijn geheimen prijs geeft. Is het zijn trommel met planten of de engel die uiteindelijk naar hem terugkeert?

Verhalen

In een passage over de eerste nomadische mensenstammen geeft Wharton precies aan waar het eigenlijk allemaal om draait in IJsval:

Verhalen. Ze namen hun verhalen mee om de herinnering aan wie ze waren levend te houden. En dan waren er de vertellingen die terug werden gebracht door de verkenners die vooruit waren gegaan. Ze verplaatsten zich van verhaal naar verhaal.

Net als in Salamander staat ook deze roman vol met verhalen. De geschiedenissen van plaatsen en bewoners, legendes, anekdotes en overleveringen. Deze verhalen, die min of meer los staan van de overkoepelende vertelling, vormen meteen de sterkste kant van de boeken van Wharton. Ze maken de roman zelf haast overbodig. De analogie met een gletsjer is hierbij snel gemaakt. Zoals de gletsjer als een ogenschijnlijk trage eenvormige ijsmassa langzaam doorkruipt, zo vordert het hoofdverhaal van IJsval gestaag. Een nauwkeurig onderzoek van het ijs laat echter vele waterstromen, kloven, ingevroren gesteenten, vormen en kleuren zien, net zoals IJsval vele boeiende portretten van personages en gebeurtenissen bevat.

Kloof

De roman brengt hierdoor een tweeledig gevoel met zich mee. Aan de ene kant heb je daar de vele prachtige onderdelen die het boek rijk is. En aan de andere kant heb je een hoofdlijn die voortsuddert en waar je door de vele afleidingen niet echt grip op krijgt. In eerste instantie wordt daar Dr. Byrne geïntroduceerd als de dragende man van het verhaal, maar vooral bij hem mis ik de diepgang. De mensen die hij ontmoet en die hem verhalen vertellen krijgen door diezelfde verhalen juist veel meer inhoud. Ze gaan veel meer leven voor de lezer dan Dr. Byrne, die zelfs even helemaal uit het gezichtsveld verdwijnt.

Kristal

Door de spanning tussen hoofdthema en subplots is het soms lastig de rode draad te blijven volgen. Maar door de mooie miniaturen die Wharton voortdurend met het verhaal verweeft blijf je toch steeds doorlezen. Onder de harde bovenlaag van het hoofdverhaal stromen schitterende kristalheldere vertellingen, die je langzaam maar gestaag verder sleuren.