Boeken / Fictie

Een schitterend labyrint

recensie: Thomas van Aalten - Coyote

Het begint vrij normaal. Een kind krijgt wijze lessen van zijn opa over het controleren van zijn angst. In zijn nachtmerries wordt hij geplaagd door een coyote, maar de krasse grootvader weet precies hoe hij het kind van zijn angst af moet helpen. Het stukje eindigt met: “Sinds die dag heb ik geen nachtmerries meer. Het is zo simpel.” En dan begint het pas echt.

Coyote van Thomas van Aalten is een vreemd, bizar boek waar op het eerste gezicht geen touw aan vast te knopen is. Een junk loopt rond met een lading gevulde condooms in zijn aars en slaat wartaal uit. Een popjournalist met de naam Fjodor raakt verslingerd aan het sterretje Isabella en de pianist Vladimir komt te werken in een vreemde nachtclub en moet een onspeelbaar muziekstuk uitvoeren. De verslaafde tycoon Perez gooit mobiele telefoons in het water en probeert een deal op te zetten met Isabella’s zusje Chérie, en een tandarts genaamd Ivar Benedict ziet met lede ogen aan hoe zijn tuin het epicentrum blijkt te zijn van een reeks onverklaarbare aardbevingen.

Nèt niet te begrijpen

Het boek springt telkens heen en weer tussen de verschillende personages, die allemaal in de ik-vorm vertellen. Op het eerste gezicht zijn hun daden en gedachten prima te volgen; alleen de situaties waar ze in verzeild raken zijn verwarrend en soms lichtelijk absurd. Niet voor niets is Thomas van Aalten een groot liefhebber van de films van David Lynch (aan wie hij achterin het boek de speciale groeten doet). Coyote heeft dezelfde sfeer: je begrijpt het allemaal nèt niet.

Je kunt Coyote op verschillende manieren lezen. Eén manier is de bladzijden omslaan en hopen dat het op het einde allemaal logisch wordt en er een oplossing op de laatste pagina gloort. Dat je daar niet veel wijzer van wordt, kan ik je met een gerust hart verklappen. Maar is het dan beter om actief mee te doen, interpretaties te verzinnen en de zo moeilijk vindbare logica dan zelf maar op het verhaal toe te passen? Nee, want ook dan krijg je het deksel op je neus. Ondergaan is te passief, anticiperen is te veel van het goede en helpt je alleen verder van huis. Gelukkig geeft Van Aalten je op de laatste pagina een belangrijke aanwijzing. Niet dat je daarmee het raadsel op kunt lossen, maar je ziet de dingen opeens in een ander perspectief. Wéér een ander perspectief…

Geen woord te veel

Elk snippertje informatie is belangrijk, en met zijn dwingende taalgebruik laat Van Aalten je dat ook goed merken. Je wordt gedwongen om door de ogen van een personage te kijken naar de absurditeiten om hem heen en met hem mee te interpreteren. Elk detail is functioneel, alles lijkt in elkaar te grijpen, maar toch laat Coyote je niet verdrinken in die raadselachtige en onverklaarbare gebeurtenissen.

Dat komt doordat Van Aalten geen woord te veel op papier zet. Je kunt je zonder voorbehoud overgeven aan de mysteries in de betekenis van de taal, omdat de strakke, zorgvuldig neergeschreven en op sommige plekken zeer rake taal zelf je houvast biedt: je weet dat de zinnen kloppen, dat ze er staan met een reden en dat ze je verder helpen, zelfs al vertelt de inhoud je precies het tegenovergestelde.

Van Aalten laat je weliswaar door een labyrint draven, maar in tegenstelling tot sommige films van Lynch heb je bij hem wel het idee en de hoop dat je op een goede dag een uitgang zult vinden: een uitgang naar een platform dat je een schitterende blik biedt op de klasse en het vernuft van het hele bouwsel. En mocht je die uitgang toch niet kunnen vinden, dan is er in het doolhof zelf genoeg aanwezig waar je je blijvend over kunt verwonderen.