Hebben sms’ende dichters toekomst?

te prikkelen tot poëtische arbeid. Dat leidde dit voorjaar tot de bloemlezing 160: Bloemlezing sms-gedichten met werk van o.a. Alfred Schaffer, Albertina Soepboer en Vrouwkje Tuinman. Is de 160 de nieuwe haiku?

De vergelijking met de haiku, die Cerutti zelf trekt, lijkt voor de hand liggend. De Japanse dichtvorm is immers ook zeer beperkt van omvang: drie regels van achtereenvolgens 5, 7 en 5 lettergrepen. Terwijl de klassieke haiku zich overigens wat onderwerp betreft beperkt tot de omschrijving van een ogenblik, een waarneming, vaak gekoppeld aan een bepaald seizoen, is dit in de eenentwintigste eeuw geen wet van Meden en Perzen meer; op de website van de Nederlandse Haikukring tref je evenzogoed politieke gedichten aan. Toch blijft het uitgangspunt van een haiku een ‘authentieke waarneming’, iets waarvan je je na het lezen van 160 tekens (inclusief wit) af kunt vragen of dit ook voor de 160 geldt.

Mobiel onbegrip

Cerutti kiest in negen van de tien gedichten hetzelfde thema: een geliefde en de mobiele (mis)communicatie met die geliefde. Want geliefden sms’en niet terug, zetten hun telefoon uit, zijn onbereikbaar, gaan vreemd, zijn geil en sms’en lieve woordjes om het weer goed te maken.

Dat je met haar
geslapen hebt en
zelfs met haar
geslapen, ach.
Maar ontbijten bij
onze Marokkaan,
croissants eten,
krant lezen, de
telefoon uit, dat
is verraad.

De wereld die Cerutti schetst is er een van oppervlakkige ontmoetingen, inhoudsloze flirts en een gebrek aan oprechte interesse. Het storende is echter dat Cerutti geen kritisch standpunt inneemt ten aanzien van deze wereld, maar er juist deel van uitmaakt, een enkele uitzondering daargelaten:

Het meisje tegenover
me in de tram dat
huilend met haar
vriendje belt, de
arm van haar beste vriendin om
de schouders:
onbedoeld
verbond van vier
even eenzamen.

Dit gebrek aan distantie maakt deze bundel – in ieder geval voor 20-plussers – weinig interessant en bij vlagen zelfs irritant. De bijgevoegde cd-rom met lesmateriaal versterkt het vermoeden dat dit genre misschien vooral is bedoeld voor middelbare scholieren.

Verrassing

Wie de 160 na het lezen van Cerutti’s bundel al af had geschreven als leuk middel om puberende jongeren te interesseren voor poëzie, zal verrast zijn door de bloemlezing die onlangs is verschenen. De dichters in deze bonte verzameling slagen in veel gevallen waar Cerutti faalde in het subtiel vangen van de tijdgeest waarin de mobiele telefoon centraal staat en communicatie bijna synoniem is aan miscommunicatie, zoals Ingmar Heytze illustreert:

Vragen die ik tijdig
heb ingeslikt: denk
je vaak aan mij.
Welk gesprek druk
je nu weer weg. Van
wie zijn die bloemen.
Aan wie denk je
als je niet aan mij
denkt.

Alhoewel de thematiek overeenkomt, vormt Heytzes 160 wel een afgewogen en intrigerend geheel. Is de hoofdpersoon terecht of onterecht onzeker over zijn/haar geliefde? Heeft hij of zij eigenlijk wel een relatie met deze geliefde? Moet je de laatste zin interpreteren als ‘aan wie denk je op momenten dat je niet aan mij denkt’ of als ‘aan wie denk je dan wél, als ik het niet ben’?

In sommige gevallen komt in de bloemlezing de 160 zelfs ineens dichtbij de dichtvorm waarmee Cerutti haar al sinds 2006 vergelijkt: de haiku. Gedichten van Petra de Vries, Ruud Niewold en Minke Maat zijn echt kleine momentopnames, beschrijvingen van wat je in haiku-traditie ‘authentieke waarnemingen’ zou noemen:

hond in hazewind
over strand
want wind waait bal
door stormbrekers
voeten waden wat
slalom.
bij de strandtent: rode
nagels opmerkelijke
schelpen in al dat zand.

Na deze redelijk tot goed geslaagde verzen is een prachtige 160 van Tsjead Bruinja bijna genoeg om je ervan te overtuigen dat dit genre een rooskleurige toekomst heeft, maar of dat het geval is valt nog te bezien. Het is wachten op een nieuwe generatie dichters die zich eerst bekwaamt in de 160 voordat ze met andere vormen gaat experimenteren. Of een gevestigd talent dat een hele bundel met sterke sms-gedichten weet te vullen. Anders behoudt de 160 toch een beetje het imago van een poème trouvé, een toevallige treffer ontstaan omdat de dichter even geen pen en papier bij zich had.

160 tekens (inclusief wit): Sms-gedichten • Sofie Cerutti • Meulenhoff • € 15 • 63 pagina’s • ISBN: 978-90-290-8047-7