Boeken / Fictie

De merel van Glanmore

recensie: Seamus Heaney (vert. Onno Kosters en Han van der Vegt) - District en Circle

De nieuwe, herziene uitgave van District en Circle toont het veelzijdige vakmanschap van één van Ierlands grootste dichters. Ook in zijn nadagen weet Seamus Heaney het Engels om te scheppen tot even persoonlijke als bewogen poëzie.

Nobelprijswinnaar Seamus Heaney (1939) geldt al jaren als één van de belangrijkste Engelstalige dichters. Zijn werk blinkt uit in rijke zintuiglijke beschrijvingen, jeugdherinneringen en liefdevolle aandacht voor het aardse leven. In 2006 verscheen zijn twaalfde bundel District and Circle, vernoemd naar twee Londense metrolijnen. Een eerdere vertaling als Regio en ring (2010) werd zwaar bekritiseerd en is inmiddels uit de handel genomen. In deze nieuwe uitgave zijn vertalingen door Onno Kosters en Han van der Vegt zij aan zij met het Engelse origineel gedrukt.

Dialectwoorden en handarbeiders


Veel lezers zullen het Engels voldoende machtig zijn om de gedichten in het origineel te lezen. Toch zijn de vertalingen verre van overbodig; vanwege Heaneys voorliefde voor dialectwoorden is het bijzonder verhelderend de gedichten in het Nederlands te lezen. Bovendien doen de vertalers recht aan Heaneys poëzie en blijft zijn spel met klank en ritme overeind. De Ierse dichter schrijft geen melodieuze verzen, maar een ruwe taal van botsende medeklinkers en stramme ritmes, die in het Nederlands verrassend goed bewaard blijft.

Seamus Heaney is altijd een dichter van de aarde geweest, de zoon van Ierse boeren en veehandelaren. Ook in District en Circle verkiest hij de harde arbeid van boeren, smeden en houtzagers boven de verheven verhaalstof van voorbije dichters. Tekenend is ‘A Stove Lid for W.H. Auden’. Heaney citeert Audens gedragen verzen over het schild van Achilles: ‘The mass and majesty of this world ⁄ That carries weight and always weighs the same’. Dan dient hij zijn Britse voorganger van repliek. Met karakteristieke Ierse trots schrijft hij: ‘The mass and majesty of this world I bring you ⁄ In the small compass of a cast-iron stove lid’. Niet het legendarische schild van Achilles is van blijvende waarde, maar het toegewijde zwoegen van een nederige smid.

Komen en gaan


Het slotgedicht ‘The Blackbird of Glanmore’ is het persoonlijkste en krachtigste gedicht van de bundel. Op het eerste gezicht is het een ode aan de merel. De oude dichter keert terug naar Glanmore, de streek in Ierland waar hij een groot deel van zijn jeugd doorbracht. Meteen richt hij zich tot de vogel die hem verwelkomt: ‘It’s you, blackbird, I love’. Terwijl hij naar de merel luistert, dwalen zijn gedachten af naar het verleden. Woorden die hij eens vertaalde komen hem weer voor de geest: ‘I want away ⁄ To the house of death, to my father ⁄ Under the low clay roof’. Dan komt een eerdere herinnering terug:

And I think of one gone to him,
A little stillness dancer –
Haunter-son, lost brother –
Cavorting through the yard,
So glad to see me home,

My homesick first term over.

De ‘kleine stiltedanser’ is de jongere broer van de dichter, die op vierjarige leeftijd verongelukte. Verloren in herinneringen ziet Heaney zijn broertje weer even zoals hij hem die laatste keer zag toen hij, zelf veertien jaar oud, thuiskwam van kostschool. De herinnering voert de dichter verder tot een meditatie over zijn eigen levenseinde; door de ogen van de merel ziet hij zichzelf als ‘A shadow on raked gravel ⁄ In front of my house of life’. Hij heeft het huis van zijn leven verlaten en lijkt zich, anders dan de merel die ieder jaar terugkomt, gereed te maken om te gaan.

Wordt vervolgd


Eén gedicht als ‘The Blackbird of Glanmore’ zou voldoende aanbeveling moeten zijn om District en Circle te lezen. Maar ook de verzen over arbeiders, overleden dichters en moderne onrust tonen Heaneys vakmanschap. En ondanks de berustende toon van de laatste woorden, hoeven we niet bang te zijn dat de 73-jarige dichter zijn pen begraven heeft. Zoals de vertalers aangeven in een helder nawoord: in 2010 is onder de titel Human Chain alweer zijn dertiende bundel uitgekomen. District en Circle is dus niet het eindpunt van Heaneys lange carrière, maar wel een belangrijk tussenstation – en deze herziene uitgave doet eindelijk recht aan de rijkdom van zijn gedichten.