Boeken / Fictie

‘The First shaggable prime minister’

recensie: Saskia Profijt - De gunsteling

Saskia Profijt heeft in De gunsteling een zestiende-eeuws liefdesdrama aan de hedenaagse politiek gekoppeld. In de vroegmoderne tijd stuurde Queen Elisabeth de Graaf van Essex – volgens historisch onderzoek haar minnaar – naar Noord-Ierland om de boel op orde te brengen. Toen Essex onverhoopt vrede sloot met de Ieren nam Elisabeth een drastische beslissing. Ze liet haar geliefde executeren wegens landverraad.

De koningin uit de zestiende eeuw heeft in deze met machtspolitiek bolstaande roman de positie ingenomen van (voormalig) Brits premier Tony Blair. De in 1999 met veel furore aan de macht gekomen ‘first shaggable prime minister’ Elisabeth Tudor is zich ervan bewust dat haar vrouwelijkheid een obstakel in haar politieke loopbaan kan zijn:

Men concentreert zich nog te veel op het feit dat ze anders is, dat ze er anders uitziet, dat ze met haar nauwzittende blouses, stilettohakken en strakke rokken meer lijkt thuis te horen achter een café-au-lait op een terras in Parijs, dan achter het spreekgestoelte in  the House of Commons tijdens het wekelijkse vragenuurtje. (…) Ze zal de teugels stevig in handen moeten houden. Maar zonder haar minister te overvleugelen. Men zal háár er niet van kunnen beschuldigen dat ze dictatoriaal is.

Dit voornemen keert zich tegen haar als ze voor de charmes van de twintig jaar jongere Lord Essex valt. Deze jonge hond interesseert zich niet voor politiek, enkele voor militaire aangelegenheden. Met behulp van haar geniale media-adviseur wordt de affaire aan het publiek gepresenteerd. Robert Essex blijkt een mediatalent. Hoe meer hij in de spotlights komt te staan, des te meer zijn politiek incorrecte houding Elisabeth in verlegenheid brengt. Beiden raken ernstig in het liefdes- en machtsspel verstrikt als Elisabeth de desastreuse beslissing neemt Robert als generaal naar Afganistan te sturen.

Pijnlijk

Elisabeth is overtuigend neergezet, maar haar media-adviseur Gwyn is het beste personage van de roman. De onsympathieke spil in het web van de premier runt naast de campagne en het imago van de regering ook nog een gezin met twee dochters. Als zijn jongste dochter Mette stopt met eten verliest hij langzaam de grip op zijn privéleven. Een pijnlijke confrontatie is het moment dat de vader zijn dochter probeert te dwingen een visstick te eten:

‘Ik had ook liever wat anders gedaan op zaterdagavond. EET DIT OP NU. Godverdomme.’ Gwyn gromt en staat op het punt de visstick in Mettes gezicht te drukken wanneer hij met uiterste krachtinspanning zichzelf herneemt en in plaats daarvan de vork met de visstick door de keuken gooit. Dan wordt het stil. Mette zegt niets. (…) ‘Ga maar naar bed,’ zegt Gwyn schor. ‘Als je dood wilt, moet je het zelf maar weten.’

Profijt stelde in een interview: ‘Wij proberen mensen te veranderen door hen zodanig te dwingen te voldoen aan een bepaald beeld hoe wij denken dat een mens zou moeten zijn.’ Om deze macht draait het in De gunsteling. Door de manier waarop Elisabeth haar gezag forceert ten overstaan van haar ministers, schoonzus en geliefde, wordt ze langzaam diegene die ze niet wilde zijn. ‘Dit dwingende roept bij mensen verzet op en in deze strijd kun je vast komen te zitten’, zegt de schrijfster. Het is precies dit wat haar roman zo aangrijpend maakt.