Hé, de wereld vergaat weer in Amerika

Het is redelijk veilig om te stellen dat realisme het al tijden goed doet in de boeken- en filmwereld. Een waargebeurde verhaal verkoopt, zij het met een schepje fictie erop. Kijk naar Oscarwinnaar Argo, maar ook naar de favoriete tijdsbesteding van menig Nederlandse auteur: semiautobiografische boeken schrijven, het liefst nog met een hoofdpersoon die dezelfde naam heeft als de schrijver.

Arjen van Veelen gaf in nrc.next een mooi voorbeeld van onze relatie met het abstracte, de tegenhanger van het realisme. Het publiek had bij de portretwedstrijd van prinses Beatrix een felrealistisch portret gekozen. Abstractie zijn we zat, beargumenteerde Van Veelen, omdat we daarvan al meer dan genoeg hebben in onze virtuele wereld.

Altijd apocalyps

Het invullen van het einde van de wereld – of in elk geval het einde van onze beschaving – is een geoorloofde en populaire uitzondering op de afkeer van het abstracte. Het mag omdat, laten we eerlijk wezen, het weleens zou kunnen gebeuren. In een maatschappij waar we van nieuwsbericht tot nieuwsbericht leven, lijkt het nou eenmaal vaak alsof we van crisis tot crisis leven. Wellicht stemt dat tot nadenken over wat hierna komt. Sterker nog, dat doet het zeker: vraag het maar aan de Doomsday Preppers van National Geographic.

Je zou kunnen zeggen dat het genre van apocalypsfictie binnen die gedachtegang een ware bevrijding is. Een bevrijding uit de ketenen van de alledaagse realiteit. Want hoewel het einde van onze beschaving net zo ondenkbaar is als onze eigen dood, is het ook een vrijplaats voor de fantasie. Net als de dood overigens, waar we zonder hoogstwaarschijnlijk nooit de hemel hadden bedacht.

De moderne apocalyps biedt net als de dierenfabels van weleer, waarin de gebreken van mensen werden belichaamd door sluwe vossen en domme beren, een ruimte waarin we onze verbeelding kunnen loslaten op de ware aard van de mens. Wat hierna komt is immers ondenkbaar, want de toekomst is nog niet geschreven.

De weg naar McCarthy

Hoe toepasselijk dan ook dat bij uitstek de journalist Peter Heller ontsnapt uit de non-fictie met een fantasie over de apocalyps. Het literaire debuut van Heller vindt namelijk plaats in een Amerika dat door een mysterieuze bloedziekte uitgedund is tot een land met de bevolkingsdichtheid van het Zwarte Woud.

Voor liefhebbers van het postapocalyptische verhaal volgt het weinig verrassende resultaat: een gevoelige hoofdpersoon die de menselijke vlam van goedheid draagt moet overleven in een wereld afgezakt naar een staat van totale barbarij. Goed en kwaad worden gescheiden van elkaar als olie en ei in een pot mayonaise. Al wordt ook hier de tedere ziel van de hoofdpersoon besmet met geoorloofd geweld; noodzakelijk in een nieuwe, harde wereld.

De Hondsster heeft wel erg veel weg van Cormac McCarthy’s meesterwerk The Road. Zo veel zelfs, dat het boek misschien wel gezien kan worden als Hellers persoonlijke invulling van McCarthy’s verhaal. De ingrediënten zijn voor een groot deel hetzelfde, maar net wat anders verbeeld.

Oud brood

Voor de fans van McCarthy die zin hebben nogmaals een soortgelijke wereld binnen te stappen, staan dezelfde schokken te wachten, zij het dat ze minder krachtig zijn. Er zijn groepen verkrachtende en moordende individuen die over de nieuwe wereld rondzwerven. Ze hebben gedroogde vagina’s als trofeeën om hun hals. En, net als de protagonist van The Road, kiest de vrouw van de hoofdpersoon voor haar eigen dood aan het begin van de catastrofe. Maar in plaats van een kind heeft Hellers hoofdpersoon een hond en een vliegtuig.

De boodschap is oud, en niet erg vernieuwend uitgewerkt: in een wereld waar goed en kwaad worden uitvergroot, is een beetje kwaad nodig om het goede te laten overwinnen. Beide zijn inherent in de mens. Naar goed Amerikaans gebruik is het echter aan het individu om te kiezen welke overwint.

Peter Hellers boek is enorm goed ontvangen in Amerika. Het was in de iTunes Store, The San Francisco Chronicle en The Atlantic Monthly het boek van het jaar. Ook The New Yorker recenseerde het boek als een briljant succes. Het is een raadsel waarom dat zo is. De Hondsster is op zijn best gezegd een middelmatig eerbetoon aan het sublieme The Road. Het is als oud brood dat even in de oven gelegen heeft; niet echt vers. Misschien is het wel een teken dat dit narratief zich ontwikkelt tot een eigen subgenre, als een soort tegenovergestelde romantische comedy.