Boeken / Fictie

Over keuzes en heldendom

recensie: Nicholas Shakespeare (vertaling: Joop van Helmond) - Schande

Zo beroemd als zijn naamgenoot zal hij waarschijnlijk niet worden, maar Nicholas Shakespeare timmert al wel aardig aan de weg. Hij schreef onder andere de biografie van Bruce Chatwin, won verschillende prijzen, en zijn The Dancer Upstairs is zelfs verfilmd door John Malkovich. Zijn nieuwe boek, Schande, is zijn vierde boek in het fictiegenre.

~

Peter Hithersay, een rasechte Engelsman die ervan droomt zo dapper te zijn als sir Bedevere, is zestien jaar wanneer zijn moeder hem zonder veel omhaal vertelt dat zijn vader niet de man is die hij altijd als vader heeft gezien. In plaats daarvan is hij verwekt door een Oost-Duitse gevangene die zijn moeder slechts een dag heeft gekend. Twijfelend over zijn identiteit besluit Peter in Duitsland te gaan studeren nadat hij zijn Engelse kostschool heeft voltooid.

Geschiedenis

Wanneer hij de kans krijgt een weekendje naar Oost-Duitsland te gaan, grijpt Peter deze aan. In Leipzig ontmoet hij Snjólaug, dat hij verbastert tot Sneeuwlok. Hij wordt verliefd op haar en belooft om haar mee te nemen naar het westen, maar vlak voor hij vertrekt wijst hij haar af. Zijn daad zadelt hem op met een enorm schuldgevoel, dat met de jaren alleen maar toeneemt. De dappere ridder uit zijn kindertijd is hij al lang niet meer:

Het enige wat hij kon horen was het gebulder in zijn bloed, de wegstervende galop van hoeven, van de figuur met vizierhelm en kletterend harnas die hij ooit had gedroomd te zijn.

~

Schande bestaat uit drie delen. In het eerste deel wordt een beeld van Peter geschetst: er is aandacht voor zijn jeugd, zijn achtergrond, en zijn ontmoeting met Sneeuwlok. Het wat al te trage middenstuk gaat over de pogingen die Peter onderneemt toch iets van zijn leven te maken, terwijl tegelijkertijd blijkt dat hij niet meer in staat is veel liefde te geven aan de mensen om hem heen. Zijn omgeving verwijt hem dat hij nog altijd het oerengelse stoïcisme bezit. Slechts in zijn werk als dokter is hij in staat warmte op te brengen voor de bejaarden die hij dagelijks ziet. In het laatste deel krijgt hij de kans om terug te keren naar Leipzig, omdat de Muur inmiddels is geslecht. Hij kan dan eindelijk op zoek naar Sneeuwlok, de schim uit zijn verleden.

Heldendom

Hoewel het gevolg van Peters keuze zeker gedramatiseerd is, wordt in Schande goed weergegeven wat een verkeerde keuze in een leven teweeg kan brengen. Er bestaat overeenkomst tussen Peters leven en dat van zijn moeder: beiden ontmoeten voor korte tijd hun geliefde, maar waar Peters moeder aan die ontmoeting een mooie herinnering heeft overgehouden, wordt Peter slechts geplaagd door zijn verloochening. “We zijn geen van allen erg galant of erg dapper”, vertelt een van zijn patiënten aan Peter, die daar troost in vindt. Heldendom zoals dat bestond in de tijd van koning Arthur en sir Bedevere is niet meer voor ons weggelegd. Want ook op momenten dat onze moed ons in de steek laat, blijven wij verantwoordelijk voor onze keuzes.

Schetsen

De verhaallijn van Schande is moeilijk origineel te noemen. Over geliefden die door omstandigheden uit elkaar gedreven worden en vervolgens achterblijven met hun herinneringen is tenslotte al veel vaker geschreven. Schande (dat in het Engels overigens gewoon Snowleg heette) moet het meer hebben van de beschrijvingen van Oost- en West-Duitsland en van de informatie over de Stasi die in het verhaal verweven zitten. Zo wordt bijvoorbeeld beschreven dat de Stasi een geurenkabinet aanlegde om mensen op te sporen via hun lichaamsgeur. Nicholas weet ook treffend de landschappen van zijn verhaal te schilderen: het landelijke Engeland, het grauwe Oost-Duitsland en het troosteloze Leipzig van na de muur. Het zijn deze schetsen die de roman een sobere sfeer geven, en die het verhaal overtuigend maken. De sfeer en de achtergrond, en niet de personages, vormen de sterke punten van Schande.