Nieuwe Surinaamse literatuur?

Eva woont en werkt in Suriname als een soort weldoenster. Haar zus Ellen heeft bijna het tegenovergestelde werk: zij is accountant in Nederland. Hun ouders zijn verongelukt toen Eva en Ellen nog klein waren en sindsdien zorgt tante Jetty voor hen, samen met oom Ed. Het verhaal begint wanneer Ellen voor een paar maanden op vakantie komt in Suriname. Oom Ed is rechercheur en speurt wat naar verdwenen en misbruikte meisjes en tante Jetty verjaagt uilen van haar erf, want die vogels zijn ongeluksbrengers. Wie graag snel van een plus een twee maakt, voelt al dat er onaangename dingen staan te gebeuren.

Geforceerd

Maar de spannende ontwikkelingen blijven een beetje uit. Mysterieus is het allemaal wel: een soort medicijnman houdt Eva constant in de gaten. Hij legt kruiden rond haar huis en voert rare rituelen uit. Ellen raakt intussen verliefd op een drugsbaron, een figuur die nogal geforceerd het tegenovergestelde is van wat je van een drugsbaron zou verwachten. En het is zijn schuld ook niet, dat hij in de handel terecht is gekomen. Oom Ed is ook een beetje cliché: een goedaardige diender, die met het grootste gemak heerlijke gerechten klaarmaakt. Tante Jetty is een moeke die haar verdriet verwerkt door veel sambal te eten.

De personages zijn misschien wat vlak, al zijn het zeker geen typetjes. Ze ontwikkelen zich wel, maar enige sturing of stuwing lijkt er niet in te zitten: ze strijden niet, ze streven niet. Ze voelen alleen, en dat maakt van de meeste personages passievelingen.
Hoewel er in eerste instantie genoeg spanning opgeroepen wordt om het passieve van de karakters te vergeten, loopt ook dat op weinig uit. Het thema liefde wordt op verschillende -inventieve en spannende- manieren ingezet, maar de meeste lijntjes eindigen ergens in het luchtledige. Het hart van Eva is geen klassiek familiedrama, want daarvoor zitten er te veel literaire oneffenheden in. Dat bedoel ik overigens niet negatief: familiedrama’s zijn meestal zo gepolijst dat je al van verre ziet wie er met wie vandoor gaat. Emanuels laat dingen gebeuren zonder ze meteen te duiden, wat een prettig soort raadselachtigheid oplevert. Maar ondanks de raadselen wil Het hart van Eva ook maar geen thriller worden: daarvoor zijn de spanningsbogen niet strak genoeg.

Vragen

Enerzijds is het prettig eens een boek te lezen dat na de laatste punt maar een paar van de tientallen vragen beantwoord heeft. De belangrijkste vragen -wat gebeurt er met de medicijnman? Wat is er überhaupt gebeurd?- blijven open. Omdat er zoveel vragen blijven hangen, kun je het raadsel van Het hart van Eva mysterieus noemen, maar minder welwillende lezers zullen misschien eerder kiezen voor warrig, rommelig en onbevredigend.

Het grote pluspunt van Het hart van Eva is de schrijfstijl van Emanuels. Hoewel er wat slordigheidjes in staan en ze soms twee keer hetzelfde woord in één zin gebruikt, is haar stijl vlot, los en prettig. Haar woordkeus is niet bijzonder literair, maar stoort evenmin. Het is dat ‘onopvallend’ zo onaardig klinkt, anders zou dat de perfecte omschrijving zijn. Het taalgebruik van Emanuels staat geheel in dienst van haar verhaal.

Potentie

Het hart van Eva kenmerkt zich door een vanzelfsprekendheid die eigenlijk heel dicht bij het echte leven komt: de stijl staat in dienst van het verhaal en spanningsbogen zakken zonder pardon in elkaar. Hoewel het erg negatief klinkt allemaal is Het hart van Eva helemaal geen slecht boek. Verfrissend juist, om eens een debuut te lezen zonder hoogdravend literair taalgebruik, ingewikkelde plot en keurig afgehechte draadjes. Het is ruw, maar het heeft potentie. Misschien kan Emanuels die kar met Surinaamse literatuur eerst verder vullen, en dan over een tijdje gaan trekken.