Boeken / Non-fictie

Kleine geschiedenis uit Rotterdam

recensie: Maria van der Ent - In betrekking

.

Van der Ent wordt in 1900 geboren in een kinderrijk arbeidersgezin, dat vanaf de Zuid-Hollandse eilanden naar Rotterdam vertrok, op zoek naar een beter leven. Al op haar twaalfde gaat ze in betrekking, zoals zoveel meisjes zonder perspectief in die tijd. Voor haar zoon schrijft ze tussen 1970 en 1972 een verslag van haar avonturen in verschillende huizen. Dat verhaal is nu, zestien jaar na haar overlijden in 1991, als boek verschenen.

Weelde

Een fascinerend boek. Niet alleen doordat het een zeldzame blik biedt in het leven van gewone mensen, in een wereld die – hoewel relatief dichtbij – ons vrijwel volkomen vreemd is. Ze beschrijft hoe de mensen leven aan het begin van de vorige eeuw. Vader verricht zware lichamelijke arbeid, moeder is een wellustige vrouw die kind na kind krijgt. Het gezin leeft in voor ons onvoorstelbaar primitieve omstandigheden, die in groot contrast staan met de weelde waarin ze professioneel verkeert. Met veel gusto slaat de jonge Van der Ent zich door alle problemen die ze tegenkomt. Ze vecht zich, kort samengevat, naar de status van mens, die ze overigens pas echt bereikt wanneer ze met een goed verdienende jongeman trouwt en haar milieu vaarwel zegt. Letterlijk, want hoewel ze een voormalige collega ook financieel bijstaat, neemt ze toch direct afstand tot de goed afgebakende klasse waaraan ze zich heeft ontworsteld. Ze is nu zelf één van de mevrouwen geworden die haar vroeger rondcommandeerden.

Ooggetuigenverslagen uit voorheen door de geschiedkundigen verwaarloosde hoeken en gaten zijn sinds vele jaren gemeengoed in de geschiedschrijving. Vaak zijn het onleesbare relazen, opgeschreven door halve analfabeten, alleen van belang omdat het signalen zijn uit onverkende gebieden, zoals bijvoorbeeld de vele herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Van der Ent kan gelukkig schrijven. Zelfs over de compositie is nagedacht, zodat het boek een mooi afgerond geheel werd. Bovendien heeft ze een aangename stijl en veel oog voor veelzeggende details. Daardoor gaat haar wereld ook voor ons leven, zonder dat het nou meteen literatuur wordt.

Preuts

Cruciaal bij de waardering van dit soort boeken is het karakter van de schrijver en verteller. Dat mag niet te eendimensionaal zijn, want dan wordt het weer saai. Dat zit hier helemaal goed. Van der Ent merkt het op een gegeven moment zelf ook op: ondanks alles wat ze voor anderen doet is ze in wezen niet aardig of sympathiek. Ze is bijvoorbeeld extreem preuts. Hoort bij die tijd, denk je dan in een reflex, tot je je realiseert dat ze voortdurend in botsing komt met haar moeder en anderen, doordat die juist veel vrijer omgaan met hun door God gegeven seksualiteit. Net als de boven haar gestelden trouwens, want ook bij haar werkgevers zitten de handen van de heren met enige regelmaat los, om maar niet eens te spreken van de, door een collega opengebroken, la vol naaktfoto’s van haar mevrouw. Echte vrienden heeft ze ook niet, in de contacten met anderen is ze doorgaans koel, op het snibbige af. Etiquette is voor haar belangrijker dan intermenselijk contact. Dat gevoegd bij een obsessie voor de betere stand maakt haar in ieder geval psychologisch interessant.