To be or not to be

In ruim vierhonderd pagina’s neemt Kumar ons mee in de geschiedenis van de kwantumtheorie. Een dikke eeuw van turbulente ontwikkelingen in de natuurkunde ontvouwt zich voor de lezer. Met de discussie tussen Bohr en Einstein als centraal punt.

Geschiedenis
Kwantum is een heerlijk boek voor een ieder die geïnteresseerd is in de magische wereld van het kwantum. Vanaf ongeveer 1900 tot op de hedendaagse ontwikkelingen wordt de ontstaansgeschiedenis van deze theorie uit de doeken gedaan. Tientallen Nobelprijswinnaars en andere natuurkundige grootheden passeren de revue. Alleen al het lezen van al deze indrukwekkende namen doet de liefhebber huiveren van genot.

Wat het lezen over de kwantumtheorie extra fascinerend maakt, is het debat tussen Einstein en Bohr over de matrixtheorie: de gedachte-experimenten die Einstein bedenkt om gaten in de theorie te schieten en de fanatieke verdediging ervan door Bohr. Afgezien van de vermakelijkheid van dit intellectuele debat, zorgt ook een ander aspect voor het nodige vertier. 

Strijd
In de tweestrijd tussen Bohr en Einstein vervaagt de scheidslijn tussen de exacte wetenschap natuurkunde en het intuïtieve filosofie. De discussie of iets wel bestaat als je het niet hebt waargenomen is een regelrechte voortzetting van George Berkeley’s driehonderd jaar eerder gevallen boom in een verlaten bos. Deze filosofische en semantische strijd tussen twee van de grootste natuurkundigen van de twintigste eeuw is boeiend leesvoer.

Hoewel enige kennis van en interesse in de natuurkunde wellicht een pré is voor het volledig waarderen van Kwantum, is het zeker geen vereiste om meegesleurd te worden in de woelige maalstroom van de kwantumtheorie. Als lezer word je door misschien wel de spannendste eeuw van de natuurkunde geleid. Een periode met haast ontelbare knappe natuurkundige koppen. Het enige probleem van dit boek is dan misschien ook wel de hoevéélheid interessante gebeurtenissen, personen en ontwikkelingen.

Leerzame personen
Soms zie je door de bomen het bos niet meer. Er komen zo veel persoonsachtergronden voorbij – bij elk nieuw opgevoerd personage wordt kort de persoonlijke geschiedenis geschetst – dat je als lezer soms de tijdslijn dreigt kwijt te raken. Maar daarentegen levert dit alles zo’n grote schat aan gegevens en anekdotes op, dat je de tijdelijke verwarring voor lief neemt. Kwantum is gewoon een goed geschreven, boeiend en leerzaam overzicht van de ontwikkelingen binnen de kwantumtheorie. Lees Kwantum, want anders zou het boek wel eens niet bestaan…