Een koude, onverbiddelijke wereld

Beyens is professor aan de Universiteit Antwerpen. Tijdens zijn poolreizen onderzocht hij voornamelijk korstmossen. In zijn boek concentreert hij zich gelukkig niet op dit vegetatietype, hij haalt er een palet aan onderwerpen bij. Van Tweede Wereldoorlog tot biologie, van iglo tot het missen van zijn gezin; hij bespreekt alles in relatie tot het noordpoolgebied. En daarbij speelt de raaf een bijzondere, symbolische rol.

Drama 
Het masker van de raaf begint met de dood. Tijdens de expeditie van 1978 verongelukken drie van Beyens’ maten, omdat zij door een foutje in een gletsjerkloof vallen. En hier manifesteert de stijl van deze auteur zich meteen: het is die van een onderzoeker. Hij bespreekt geen emoties, en rapporteert niets over de berging van de lijken. Drie mannen verdwijnen in een gletsjer en dat was het. Met deze koude wereld valt niet te spotten, want zij is onverbiddelijk.

Hoewel dit meteen de heftigste gebeurtenis van het hele boek is, slaagt Beyens erin om een licht dramatisch gehalte te bereiken. Feiten over de geschiedenis van en het milieu op de Noordpool wisselt hij af met persoonlijke inzichten, zoals over het bedrijven van wetenschap. Het onderzoek in het noordpoolgebied is betrekkelijk saai, vergeleken met andere takken van de biologie. Vooral bij de jongere generatie wetenschappers speelt dit probleem een rol:

Vooral jongeren die ingeschakeld worden in lopende onderzoeksprojecten hebben er soms problemen mee zulk onderzoek, waarbij geen gebruik wordt gemaakt van interessant ogende en dure instrumenten, naar waarde te schatten. Uiteindelijk is het nog altijd de onderzoeker die moet nadenken en originele ideeën moet uitwerken, niet het toestel.

Anekdotes
Die originele ideeën lijkt Beyens vooral te danken te hebben aan zijn uitgebreide kennis van het noordpoolgebied. Het bestaat niet alleen maar uit sneeuw, ijs en ijsberen, maar speelde net zo goed een rol bij het ontstaan van de continenten zoals we die nu kennen. Wie wist bijvoorbeeld dat er tijdens de laatste ijstijd (18.000 jaar geleden) geen zee lag tussen Siberië en Alaska? Je kon er gewoon te voet oversteken, net zoals de dieren die zo tussen de continenten migreerden.

Maar op een gegeven moment is het genoeg geweest met verhalen over mislukte expedities, confrontaties met ijsberen en leuke feiten over hoe Eskimo’s leven. Na tweehonderd bladzijden is dat wel bekend terrein. Het masker van de raaf grossiert in dergelijke anekdotes, en zowel deze opzet als de lichte stijl van Beyens maakt het gelukkig wel een leesbaar boek. Wat Beyens echter nooit meer moet doen, is proberen een raaf symbolisch te beschrijven. Zolang hij het bij zijn observerende, wetenschappelijke stijl houdt, is er niets aan de hand.