Een boek dat een leven verandert
Elke lezer heeft een boek uit zijn of haar jeugd dat bepalend lijkt te zijn geweest: dát was het moment waarop ik ontdekte dat ik van boeken hield; dát was het boek dat me gevormd heeft tot wie ik nu ben. Voor Matilda, de hoofdpersoon uit Meneer Pip, is dat boek Great Expectations van Charles Dickens. De Nieuw-Zeelandse schrijver Lloyd Jones schreef met deze roman echter meer dan een ode aan de Britse schrijver en zijn boek van meer dan 150 jaar oud.
Matilda woont op een eilandje in de Stille Oceaan. Wanneer er een onduidelijke rebellie begint en sommige inwoners vluchten, zoekt ook de leraar van de school een veilig heenkomen. De kinderen dwalen wat rond, totdat de enige blanke van Matilda’s dorp, Mr. Watts, besluit om de school te heropenen. Zolang er geen nieuwe onderwijzer is, zal hij de kinderen bezighouden door hen voor te lezen. Uit Great Expectations, het enige boek dat Mr. Watts bezit.
 |
| Charles Dickens |
De kinderen luisteren geboeid naar de voorleessessies en de hoofdpersoon Pip komt voor hen daadwerkelijk tot leven. Matilda’s moeder is het hier echter niet mee eens. Zij vindt de bijbel een veel belangrijker boek en is jaloers op Matilda, die meer tijd aan Pip besteedt dan aan haar eigen moeder. Maar wanneer de opstand en het bijbehorende geweld het dorp bereikt, veroorzaakt Pip heel andere problemen.
Cultuur
Lloyd Jones weet met simpele observaties en constateringen meer te vertellen dan alleen een clichématig verhaal over het nut en nutteloosheid van een westerse beschaving op een tropisch eiland waar mensen andere dingen aan hun hoofd hebben. Het gaat niet alleen over de kracht van verbeelding, het verliezen van een cultuur en het winnen van kansen en mogelijkheden, maar vooral over de soms desastreuze, soms schitterende gevolgen die boeken en interpretaties kunnen hebben op mensenlevens.
Bemoeial
Om Meneer Pip op waarde te schatten hoef je niet per se Great Expectations te kennen, want Jones legt het verhaal van de ambitieuze Pip geduldig uit. Waar je echter wel overheen moet zien te stappen, is het ik-perspectief. De blanke vijftiger Jones heeft zich verplaatst in de dertienjarige, zwarte Matilda, maar dat wordt, naarmate het verhaal vordert, steeds minder geloofwaardig. Steeds weer duikt die kale man van de achterflap op tussen de zinnen die Matilda zogenaamd opschrijft. Zolang Matilda zich beperkt tot het beschrijven van de gebeurtenissen op het eiland valt het nog wel mee, maar het perspectief wordt tot het uiterste opgerekt wanneer Matilda meer afstand wil nemen van het gebeurde. Aan het einde beschrijft Jones zelfs, in de huid van Matilda, hoe hij dit boek heeft geschreven.
Kwestie van interpretatie
~
De kracht van Meneer Pip ligt vooral in het belang van vrijheid wanneer het gaat om het interpreteren van boeken. Iedereen is vrij om eruit te halen wat erin zit, en voor iedereen is dat verschillend. Een eenvoudig verhaal over een jongen met grote verwachtingen kan zo veel verschillende betekenissen hebben en ook het verhaal van het meisje dat op zoek gaat naar een eigen betekenis om te veroveren, kun je weer op verschillende manieren interpreteren. Jammer dat die kale schrijver zich daar dan af en toe zo duidelijk in moet mengen, maar misschien is dat ook een kwestie van interpretatie.
