Als het hart gaat waar het verstand niet kan volgen

Follett beschrijft de lotgevallen van vijf families in een roerige periode. De titel refereert aan de adellijke en industriële elite die in grootmachten als de Verenigde Staten, Duitsland, Rusland en Engeland aan het begin van de vorige eeuw de dienst uitmaakten. Hun diplomatiek falen en kortzichtigheid maakten het slagveld van de Eerste Wereldoorlog onvermijdelijk. Het zinloze bloedvergieten luidde ook de ondergang van deze premoderne heersersklasse in. Zijn opvallende uitsluiting van de rol van het Habsburgse en Ottomaanse Rijk ten spijt, geeft Follett een even overtuigende als ontroerende visie op deze tragedie door vooral de individuele ervaring centraal te stellen.

Revolutie en diplomatie

Politiek en liefde zijn de pijlers van Folletts epische vertelling; bijna alle hoofdpersonen zijn politiek geëngageerd en verliefd. In het mijngebied van Folletts geboorteland Wales volgen we de lotgevallen van Lord Fitzherbert, zijn verwende Russische vrouw Bea en zijn zus Lady Maud. In zijn huishouden werkt Ethel Williams met wie hij een verhouding begint, terwijl diep onder de grond haar broertje Billy de gevaren van mijnbouw trotseert. Met zijn keuze voor Wales en de diepchristelijke familie Williams is Follett opvallend dicht bij zijn eigen biografie gebleven; nog een teken dat The Century Trilogy een bijzondere plaats zal innemen in zijn omvangrijke oeuvre.

In Rusland beschrijft hij de levens van Lev en Grigori Peshkov. Hun jeugd is vroegtijdig afgebroken door de wrede moord op hun vader en moeder. Grigori, de oudste, wreekt hen door een dominante rol op te eisen in de Russische Revolutie. Zijn jongere en losbandige broer Lev heeft door het onrecht vooral geleerd hoe snel weg te komen met bedrog en diefstal. De Amerikaanse hoofdpersoon, Gus Dewar, is één van de weinige personages wier karakter niet door klassentegenstellingen is bepaald. Hij is zoon van een senator en maakt in diplomatieke dienst als assistent van president Wilson de totstandkoming van het Verdrag van Versailles mee. Gaandeweg raken de levens van deze families steeds meer met elkaar verweven.

Verboden liefde

Het politieke engagement van de hoofdpersonen is als verwacht. Arbeiders zijn socialistisch, aristocraten conservatief. Maar niet als ze vrouw zijn; in dat geval zijn ze feministisch. Follett excelleert in het portretteren van strijdvaardige karakters, of ze nu strijden tegen hun eigen ondergang of voor een betere wereld.

Maar wie denkt dat Folletts voorliefde voor klassieke klassentegenstellingen leidt tot vlakke karakters zal verrast worden door de rijke psychologische karakterschetsen. Vooral de minder sympathieke personages als Lev en Lord Fitzherbert komen door hun menselijkheid goed uit de verf. Ook het verhaal van Lady Maud, die een verboden romance beleeft met de Duitse diplomaat en spion Walter von Ulrich is bijzonder meeslepend. Follett durft het aan om deze en andere personages in het middelpunt van de belangrijkste politieke en historische gebeurtenissen van de vroege twintigste eeuw te plaatsen. Hij doet dit zo geloofwaardig dat de lezer soms kan vergeten dat ze fictief zijn.