Boeken / Fictie

Sympathie voor de schurk

recensie: Kasper van Kooten - Karakters

Met Karakters schetst Kasper van Kooten het beeld van een goeroe die zichzelf schaamteloos verrijkt met de ellende van Bekende Nederlanders. Waar de BN’ers altijd in de flitslichten van de roem staan, blijft deze opportunist mysterieus achter de schermen opereren. Tot het doek valt en het applaus wegsterft.

Sympathie voor de schurk. Een goede schrijver weet dat gevoel bij de lezer op te roepen. Zo ook Kasper van Kooten. Zijn schurk, de populaire goeroe Joël Hartsteen, houdt peperdure therapiesessies in een villa in Zuid-Frankrijk speciaal voor BN’ers die willen ontsnappen aan het leven in de spotlights. Voor de verandering zijn er een keer geen camera’s bij.

Dat ontsnappen doen de BN’ers door middel van een rollenspel onder de bezielende leiding van Hartsteen. Van een afstandje kijken zij naar de persoon die hun leven speelt. Pas later zal blijken dat Hartsteen vanaf het begin al de grootste toneelrol speelde: die van vriendelijke therapeut die het beste voorheeft met zijn patiënten.

Opportunist

Hoewel Hartsteen een enorme opportunist blijkt, wordt de lezer toch voor hem ingenomen. Dit komt door zijn lyrisch beschreven herinneringen aan jeugdvakanties in Frankrijk, de geur van lavendel, zijn meelijwekkende relatieproblematiek en de oppervlakkige band met zijn ouders. Al deze terugblikken creëren een soort van tegenstelling: het karakter dat naar voren komt uit deze beelden, lijkt niet te stroken met de dubieuze sterrentherapie waarmee hij bakken met geld verdient in het buitenland.

Het boek geeft ook een tijdsbeeld van de snelle televisiewereld waarin we leven. Dit komt naar voren als de goeroe – na zijn ontmaskering als crimineel – in de gevangenis aan de telefoon hangt met zijn vriendin:

Ik ben een maatje te groot voor dit land in mijn denken, denk ik. Jeetje zeg, dat was cynisch bedoeld. Maar toch, de afgelopen tien jaar heeft iedere semi-BN’er zichzelf gillend om aandacht halfnaakt en ingesmeerd met glijmiddel van een wildwaterbaan gestort, maar ik ben te ver gegaan. Incroyable!

Klopt, dat klinkt ietwat overdreven. De hyperbool is namelijk een stijlfiguur waar Van Kooten graag gebruik van maakt. Toch zal iedereen die op regelmatige basis naar commerciële zenders kijkt, het beeld herkennen van de Big Brother-erfenis: Nederlanders, bekend of niet, die alles doen om beroemd te worden en een geldsom te winnen.

Lezen als een show


Karakters leest weg zoals een van de populaire sterrenprogramma’s op de commerciëlen wegkijkt: diep nadenken is eigenlijk niet nodig, het verhaal vloeit lekker door. Qua taalgebruik houdt Van Kooten het simpel en luchtig. Populair en vlot taalgebruik, geen zware literaire volzinnen. Dat maakt het ook geschikt voor mensen die niet zo vaak een boek ter hand nemen.

Van Kooten baseert zijn nieuwe theatervoorstelling op dit boek. Misschien dat de verhaallijn daarom soms wat te kaal aandoet. Het ontmaskeren van goeroe Hartsteen blijkt wel heel eenvoudig te gaan. Zo eenvoudig zelfs, dat je als lezer probeert er een diepere betekenis aan te geven. Dat gaat moeilijk, maar de volgende conclusie kan men voorzichtig trekken over de spreekwoordelijke gedachte achter de ontknoping: wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in.

Karakters is een luchtig boek – een cabaroman met reden – dat de lezer verleidt om aan één stuk door te lezen. De verhaallijn doet soms wat kaal aan en de ontknoping is te voorspelbaar. In de theatervoorstelling komt dit verhaal waarschijnlijk beter tot zijn recht. Een groot pluspunt: Van Kooten weet zijn hoofdpersoon een geraffineerd gevoel voor humor en melancholiek mee te geven.