Spannende Sterre der Zee
Wanneer de Stella Maris in november 1847 uit de haven van Queenstown, Ierland vertrekt, varen er 402½ mensen mee op het tussendek – kinderen tellen half – en zijn er vijftien passagiers Eerste Klasse. Terwijl men zich in de eetzaal van de Eerste Klasse tegoed doet aan crème vichyssoise en champagne moeten de gewone passagiers op het tussendek zich redden met een liter water en een half pond scheepsbeschuit per persoon per dag, en ook hier geldt: kinderen tellen half. 96 van de opvarenden zullen de bestemming, het beloofde land Amerika, niet halen. Tijdens de maand op zee sterven 95 passagiers alsnog de dood die ze met hun vertrek uit Ierland probeerden te ontvluchten: ze bezwijken van de honger en uitputting of sterven aan ziektes als de tyfus, scheurbuik of cholera. Eén van de passagiers zal echter om een andere reden nooit voet aan wal aan zetten in de haven van New York. Voordat het boek Stella Maris van Joseph O’Connor ten einde is, wordt er namelijk een moord gepleegd.
Jospeh O’Connor schreef met Stella Maris een meeslepende historische roman over de hongersnoden en de schrijnende armoede op het Ierse platteland in het midden van de negentiende eeuw. Met veel inlevingsvermogen weet hij zowel de verbitterde hongerige Ieren als de Engelse grootgrondbezitters een stem te geven. Arm en rijk blijken erfelijke eigenschappen in het Ierland dat O’Connor beschrijft. En ook al is de Stella Maris op weg naar het land van de vrijheid en gelijkheid, zolang de overtocht duurt geldt nog dat wie voor een dubbeltje is geboren geen behandeling van een kwartje verdient.
Schuldgevoel
In de kleine klassenmaatschappij van de Stella Maris plaatst O’Connor een buitenstaander: de jonge Amerikaanse verslaggever Grantley Dixon. Vol morele verontwaardiging kijkt hij neer op de Britse lord David Merredith met zijn door uitbuiting verworven luxe. Vol compassie staat hij zijn dekens af aan passagiers van het tussendek. Aan boord van de Sterre der Zee is niemand echter wie hij op het eerste gezicht lijkt. Grantley Dixon droomt ervan door te breken als romanschrijver en is in zijn hart misschien wel blij dat er sociale ongerechtigheid bestaat, omdat dat het zo makkelijk maakt om moreel hoogstaand te doen. De door hem verfoeide David Merredith blijkt gebukt te gaan onder enorme schulden en een even groot schuldgevoel omdat hij niet beter voor zijn pachters heeft kunnen zorgen dan zijn vader.
Spanning
Naast een aangrijpende sociale en psychologische roman is Stella Maris een thriller die je van de eerste tot de laatste bladzijde in de greep houdt. De spanning wordt niet opgeroepen door de vraag wie het deed of wie het slachtoffer was: in de stijl van een negentiende-eeuwse roman kondigen karakteristieke beschrijvingen in de eerste hoofdstukken, met de bijpassende titels als ‘Het monster’ en ‘Het slachtoffer’, al aan wat er staat te gebeuren. Zelfs het waarom van de moord wordt al na een paar bladzijden duidelijk. De spanning zit hem in de vraag wanneer de moordenaar toeslaat en of hij erin slaagt zijn slachtoffer om te brengen voordat het schip aanmeert in New York. Want als hij voor die tijd de hem opgedragen moord niet pleegt, zal hij zelf niet lang meer leven.
Slotakkoord
Het knisperend frisse taalgebruik van O’Connor, zowel het fictieve als echte bronmateriaal waarmee het verhaal wordt aangekleed en de talloze speelse flirts met negentiende-eeuwse genres en auteurs als Dickens en Emily Brontë maken Stella Maris tot een waar leesgenot. De grootste aantrekkingskracht van het boek ligt echter zonder twijfel in de genuanceerde tekening van de vier hoofdpersonen en in de manier waarop hun levens door de schrijver aan elkaar worden geknoopt. Voor de Amerikaanse journalist Grantley Dixon, de jonge graaf David Merredith, het Ierse kindermeisje Mary Duane en de geheimzinnige manke liedjeszanger Pius Mulvey betekent het afscheid van Ierland geen afscheid van het verleden. Ze hebben banden met elkaar die ze liever willen vergeten, maar die tijdens de maand die ze met elkaar op het schip doorbrengen het verschil uit lijken te maken tussen geluk en ongeluk, en leven en dood. Maar niets is wat het lijkt: in een wereld die wordt beheerst door onoverbrugbare tegenstellingen blijken nuances van gevoel mogelijk te zijn die alle verwachtingen te boven gaan. Stella Maris eindigt met een slotakkoord dat nog dagen blijft nazingen. Met dit indrukwekkende verhaal heeft Joseph O’Connor de lat hoog gelegd voor iedere schrijver die voortaan iets te zeggen heeft over de complexe, fascinerende geschiedenis van de negentiende eeuw.
