Een rustig tochtje

Leo heeft een boot gekocht en wil die in het weekend van de huidige ligplaats in Lauwersoog naar Amsterdam varen. In De boot en het meisje leven we samen met Leo vanaf de dinsdag voorafgaande aan dat weekend toe naar deze gebeurtenis. Het betreft een week van het schijnbaar gebruikelijke nietsdoen van Leo. Hij bezoekt eens een feestje, praat en drinkt met z’n buurman, praat en drinkt met z’n collega, maar vooral praat en drinkt hij zoveel mogelijk met Rosa. Dit is de setting van het debuut van Jonathan van het Reve. En ja, dat is familie van..

Stille liefde

Van het Reve heeft een losse, ongedwongen schrijfstijl die doorweven is met afstandelijke subtiele humor. Alle communicatie in het boek zelf is trouwens ook behoorlijk afstandelijk. Je krijgt nooit het idee dat je ook maar enig inzicht krijgt in de psyche van Leo. Hij is de meester van de oppervlakkige conversatie.

Er komen een paar corpsballen binnen. “Kijk daar Rosa, een vent met een rok,” zeg ik. Ze draait zich om. “O, zo’n rok,” zegt ze. “Leuk ja.” Ze buigt zich weer over haar tijdschrift. “Leuk hè?” zeg ik.
“Heel leuk. Dat is geen rokkostuum Leo, dat weet je toch wel? Dat is een smoking.”
“Hoe gaat een rokkostuum dan ook alweer?” Ze kijkt me aan. “Dat is met zo’n kort jasje, met twee punten vanachter, zoals een pianist.”
“O ja,” zeg ik. “En waarom is dit dan een smoking?”
“Omdat hij van die glimmende revers heeft denk ik. En zo’n streep op de broek, net als bij een rok.”
“En hoe heet dat andere, zo’n grijze, met twee lange ronde uitsteeksels vanachter?”
“Een jacquet denk ik dat je bedoelt.”
“O ja, natuurlijk. Wat weet jij soms toch veel zeg, Roos. En hoe heet zo’n pak ook alweer met van die blauwe veren en zo’n gigantische oranje snavel?”

Die oppervlakkigheid is ook een manier voor Leo om zich te verschuilen, zijn gevoelens niet te hoeven tonen. Pas na acht jaar vriendschap durft hij Rosa te bekennen dat hij al die jaren verliefd op haar is geweest. Voor Rosa komt dit als een donderslag bij heldere hemel.

Deze afstandelijke, oppervlakkige communicatie vormt het hoofdbestanddeel van het verhaal. Tot aan de ontknoping in het laatste hoofdstuk en de ontboezeming van Leo in het hoofdstuk daarvoor gaat de conversatie nooit veel dieper dan wat gepraat over koetjes en kalfjes. Maar die worden dan wel weer heel goed gebracht. De gevoerde gesprekken toveren steevast ofwel een glimlach op het gezicht van de lezer, ofwel ze laten je achter met een verbaasd gevoel: ‘Waar ging dat nu weer over?’.

Stijl

De boot en het meisje heeft een zeer eenvoudige structuur. Eerst gebeurt er hoofdstukken lang niets en daarna weliswaar een daverend slotakkoord, maar dat slotakkoord lijkt vrijwel los te staan van het voorgaande. Echt verband zit er niet tussen aan- en afloop. En toch is dit, ondanks de simpele structuur, geen slecht boek geworden. Sterker nog: het is een alleraardigst stuk proza. Ook al vraag je jezelf bij tijd en wijle af waar al die nietszeggende conversatie naartoe leidt, het is zodanig vermakelijk opgeschreven dat je nooit de neiging hebt het boek naast je neer te leggen. Van het Reve schrijft zeer onderhoudend en amusant. Dat verandert in het verder afwijkende laatste hoofdstuk niet.

Leo’s perikelen op zijn nieuw verworven schip zijn helder, spannend, vlot én grappig beschreven. En die schrijfstijl maakt het gebrek aan vaart en de eenvoudige structuur van het boek meer dan goed. Uiteindelijk besef je dat je door een bekwaam schrijver door gebeurtenissen gevoerd bent die op zichzelf misschien niet zo veel zeggen, maar die in hun gehele samenhang een vlot verhaal vormen dat de lezer geen moment gaat vervelen. Het is een kunst om deze kleine alledaagse beslommeringen zo te kunnen verwoorden dat ze een lezer kunnen blijven boeien zonder saai te worden. Van het Reve is daar zeker in geslaagd. Hulde.