Bubbeltjeswater of mayonaise

Culinaire mishandeling is een rode draad in Rusland voor gevorderden, het eerste boek van Jelle Brandt Corstius, die inderdaad de zoon en broer is van respectievelijk Hugo en Aaf. Een ander terugkerend thema in dit boek is overmatig alcoholgebruik; het laatste hoofdstuk wordt hier zelfs volledig aan gewijd. Brandt Corstius, die sinds een aantal jaar als freelance-correspondent in Rusland werkt voor o.a. Trouw en RTL-Nieuws, maakte talloze reizen door dit grootste land ter wereld en omringende landen als Kazachstan, Mongolië en Armenië. In deze bundel doet hij hier gedetailleerd verslag van. De reizen verlopen nooit zoals verwacht, maar leveren wel een reeks hilarische verhalen op, die Brandt Corstius volop aanleiding geven om zich onder te dompelen in zowel zijn liefde voor het land als zijn liefde voor het absurde.

Nenets

Zo gaat hij in Altai, het berggebied tussen Rusland en Mongolië, op zoek naar neergestort ruimteafval, wat de geboorte van gele kinderen zou veroorzaken. In een plaatsje met de sciencefiction-achtige naam Korgon ontmoet hij een gelige man waarbij een Russische zuurstoftank precies op de mesthoop van zijn erf is gevallen. ‘Ik glipte binnen in het nabij gelegen poephuisje, bedenkend wat een gruwelijke dood het zou zijn als er nu een stuk raket op het toilet zou neerkomen’, noteert Brandt Corstius. Bij een museum dat hij wil bezoeken zit er wel een meisje achter kassa, maar blijkt het museum gesloten: ‘Zie je dat dan niet?’, roept ze verontwaardigd, wijzend naar een bordje. En een uitvoerig beschreven zoektocht naar bubbeltjeswater, dat het hoofdbestanddeel van een shashlikmarinade moet vormen, wordt abrupt gestaakt wanneer blijkt dat het bubbeltjeswater vervangen kan worden door mayonaise, wat gelukkig ruimschoots voor handen is.

Buitengewoon grappig is ook het hoofdstuk over een kampeerpartij bij de Nenets, een Eskimostam in het uiterste noorden van Rusland. Een jongen, die zich voorstelt als ‘Taliban’, brengt Brandt Corstius naar een obscure Rus. De Rus is bereid om hem voor duizend euro met een rendierbrigade naar de plaats van bestemming te brengen, en na twee weken weer op te halen ‘bij een rivier’. Een precieze plaats en tijd kan hij niet geven. ‘Heb je een satelliettelefoon?’, vraagt de man. ‘Nee? Nou, dan komt het vast allemaal goed.’ Wat volgt is een twee weken durende bijna-doodervaring, met tochten op een soort tank die steeds in de modder vastloopt en voortdurend dronken Nenets die alleen door hun kinderen in het gareel worden gehouden, dit alles begeleid door een nutteloze achttienjarige gids die het steeds heeft over de nieuwste merken sneeuwscooters, Rammstein en pick-uplines in verschillende talen zoals ‘Voulez-vous coucher avec moi?’.

Anekdotisch

Rusland voor gevorderden vormt een uiterst vermakelijke aaneenrijging van anekdotes. Niemand zal dit boek zonder grijns kunnen wegleggen, maar dit neemt niet weg dat de thematiek wat vrijblijvend is. Politieke vraagstukken komen hooguit zijdelings aan de orde, terwijl de terugkeer van Rusland op het politieke wereldtoneel een van de opmerkelijkste ontwikkelingen van de afgelopen jaren is. Het afsluiten van gasleidingen, het woekerende nepotisme, de afwezigheid van een kritische pers of oppositie; al deze onderwerpen blijven onbesproken.

In zijn inleiding verdedigt Brandt Corstius zijn keuze voor een lichtvoetige benadering met de opmerking dat er al boeken zijn volgeschreven over het Rusland dat onder Poetin terugkeert naar de Sovjet Unie, ‘maar niemand schrijft over de man die wekelijks op het Kremlin komt om de hond van Poetin ‘om te laten gaan met stress’.’ Rusland zelf is anekdotisch, lijkt zijn stelling te zijn, en het kenmerkende van Rusland is juist dat je van de ene in de andere absurde situatie vervalt, dat iedereen dat heel gewoon lijkt te vinden en het zaak is daar op een creatieve manier mee om te gaan. Niets is vanzelfsprekend in Rusland; typerend voor de Rus is dan ook het improviseren. Dit is een origineel uitgangspunt, maar toch is het jammer dat juist zo’n originele en scherpe geest als Brandt Corstius zich van een meer fundamentele politieke analyse van het hedendaagse Rusland onthoudt.