Daadkracht gewenst

Het begint met twee zielen die zo aan elkaar verwant zijn, dat ze een eenheid vormen. Ze spreken af dat ze elkaar, wanneer ze eenmaal geboren zijn, zullen zoeken en ook op aarde samen zullen leven. Dat loopt anders dan ze beiden hadden gedacht. De significante ander blijkt behoorlijk significant, maar blijft toch een ander en vaak ook onbereikbaar, vooral tot teleurstelling van Lotus, de vrouwelijke helft.

Foto: Anne Timmer

Verboden te twijfelen is een dromerig boek, vol interessante maar licht verteerbare filosofische vragen en aannames. Onder de zon van een Spaans eiland vult Lotus haar dagen met sporadische taallessen en twijfelen en peinzen over hoe dingen zijn en hadden kunnen zijn. Haar onbereikbare wederhelft Jonathan kookt dag en nacht in een restaurant en schenkt elke maandag zijn dochtertje zijn volledige aandacht. Hij is niet zo filosofisch ingesteld. Hij vlucht in zijn werk en leeft naar zijn adagium ‘wat leeg is moet gevuld worden’, wat slaat op magen, vrije uurtjes en een leeg hart in zijn eigen borstkas.

Lotus daarentegen doet nauwelijks iets anders dan mijmeren en plannen maken, om vervolgens geen van die plannen te verwezenlijken. Ze neemt haar leven bloedserieus en denkt alleen aan acties en consequenties, zonder ook maar iets ten uitvoer te brengen. Het lijkt erop dat ze zo licht mogelijk wil leven, zo weinig mogelijk met deze wereld te maken wil hebben.

Slag om de arm

Voor mensen die graag concrete stappen zetten is Lotus’ onvermogen bij vlagen ergerlijk. Gaandeweg het boek neemt de besluiteloosheid zo de overhand, dat ze een eendimensionaal personage wordt, ondanks alle wijze inzichten. Verboden te twijfelen bevat geen echte besluiten en daardoor willoze personages die maar een beetje rondzweven.

Verboden te twijfelenclass=”titel”> is héél licht, misschien wel te licht. Het thema van de significante ander die onbereikbaar blijkt te zijn door eigen twijfels en angsten, is tot in de finesses uitgewerkt. Maar tegelijk mist het boek de ‘ze-krijgen-elkaar-toch-niet’-tragiek. Hun aantrekken en afstoten wekt geen sympathie, eerder wrevel. De daden van Lotus en Jonathan zijn te vaag omlijnd, net als de consequenties die deze oproepen. Enige grip op de werkelijkheid lijkt onmogelijk, omdat Jonkman de lezers geen houvast gunt. Het derde deel van de roman begint bijvoorbeeld met de aankondiging Waarin Lotus en Jonathan ontdekken dat omstandigheden niet allesbepalend zijn, tenzij je ze dat laat worden. Aannames zoals deze zijn geen aannames. Overal zit een maar, een tenzij, een als aan vast.

Steeds die slag om de arm, het vermijden van actie of reactie, maakt van Verboden te twijfelen een boek met mooie thematiek, maar met te weinig gewicht om echt iets achter te laten. Een roman over aarzelingen kan heel mooi zijn, maar wanneer de titel het enige daadkrachtige element is, schiet het boek zijn doel voorbij.