Design: het speelveld wordt groter

Op het omslag van het fraai uitgevoerde jaarboek grijnst het gezicht van Sweetie je tegemoet. Dit tienjarige meisje is als interactief 3D-model ontwikkeld in een webfilmpje voor Terre des Hommes en wereldwijd ingezet om kindersekstoerisme aan de kaak te stellen. Reclamebureau LEMZ pakte met deze opzienbarende campagne de hoofdprijs in het uiteengeslagen veld van wat design ons te bieden heeft.

Sweetie is een perfect voorbeeld van de rol van design in onze huidige samenleving. Uitgevoerd in een vluchtig medium, als een geconstrueerde levensvorm en met een directe maatschappelijke invloed staat dit project model voor het begrip ‘social design’. Ontwerpers van vandaag zijn niet langer alleen maar vormgevers van nieuwe esthetica of bedenkers van slimme gadgets, ze begeven zich massaal op het vlak van de alomtegenwoordige wereldverbetering.

Phoneblocks

Dat is een goede zaak, omdat het veel toevoegt aan de rol die design in ons leven speelt. In de voorbije twee decennia is het vakgebied getransformeerd van pure mooimakerij via handige hulpvaardigheid naar een diepgewortelde betrokkenheid. Vorm is nog altijd een belangrijk uitgangspunt maar dient een drager te zijn van een tastbare meerwaarde in de vaart der volkeren. Anno 2014 is daar het sociale aspect aan toegevoegd: een kritische blik op de wereld om ons heen en de behoefte via esthetiek, innovatie en vooral engagement bij te dragen aan vooruitgang op welk gebied dan ook.

Dave Hakkens, winnaar van de Young Designer Award, is een aansprekende vertegenwoordiger van de bovenstaande ontwikkeling. Hij ontwierp met het project Phoneblocks een modulair systeem waarbij de gebruiker van een smartphone naar eigen believen zijn ideale telefoon kan samenstellen. Een extra grote accu, een betere camera, meer geheugen, op een vastgelegd basisontwerp kunnen alle gewenste modules samengebracht worden. De uitwisseling van nieuwe ideeën verloopt via Facebook en een open web-community. Binnen no time was de interesse en ondersteuning van internetgigant Google gemobiliseerd: niemand weet of en hoe het zal gaan met dit project, maar de grote concerns willen wel graag in de buurt blijven.

Rotterdam CS

De prijswinnaar in de catagorie Habitat is Team CS-Rotterdam Centraal dat gelukkig met meer dan één foto is vertegenwoordigd in het jaarboek. Het Centraal Station is op diverse manieren te bezien als topontwerp in een sociale context. Het spectaculaire hoofdgebouw is een nieuw icoon in de havenstad, maar ook het gebied buiten het station is ontwikkeld op een bijzonder aansprekende wijze: het grote plein vormt een doorgaande verbinding met de binnenstad en de vele verkeersstromen lopen soepel onder, boven en door het knooppunt heen. Opvallend is dat tijdens de jarenlange bouwactiviteiten het station gewoon is blijven functioneren, een logistiek hoogstandje dat heeft meegespeeld bij de beslissing van de jury.

Voor grafisch ontwerpers, die zichzelf onder de noemer Communicatie of Design Research terugvinden, is het steeds moeilijker een plek te verwerven in de jaarlijkse designshow. Een boek of een affiche – hoe indrukwekkend ook – is allang niet meer voldoende om zich te kunnen meten met de bevlogen projecten in de competitie. Een sterke drive of een kritische boodschap is nodig om met beeld, kleur en typografie in de prijzen te vallen. Ontwerpers Kummer & Herrman werden bekroond met The Sochi Project, een documentaire website over de invloed van de Olympische Winterspelen 2014 op de standplaats Sotsji en haar directe omgeving. Hier zijn tekst en fotografie op organische wijze samengebracht tot een indrukwekkende multimediale vormgeving.

Wanders

Hoe moeilijk de positie van design kan zijn, blijkt uit het belangrijkste knelpunt in 2014: de tentoonstelling van ontwerper Marcel Wanders in het Stedelijk Museum Amsterdam. Fans en critici bestreden elkaars commentaren met aan de ene kant ‘wereldberoemd topontwerper hoort thuis in dit museum’ en aan de andere kant ‘mainstream spullen van ondernemer Wanders zijn het Stedelijk niet waard’. Het jaarboek grijpt de actuele kwestie aan om in een ruim gesprek tussen museumdirecteuren design in een museale omgeving ter discussie te stellen. De uitkomst is moeilijk te destilleren maar komt erop neer dat alle musea – met een gedegen vervlechting van design en kunst – wel een beetje Kunsthal willen zijn.

Er is veel te zien en te lezen in het Dutch Design Jaarboek. De genomineerde projecten worden afgewisseld met een boeiend overzicht van tentoonstellingen, evenementen en debatten in het jaar 2014. Het essay De ruimere jas van designpublicist Ed van Hinte geeft de publicatie een volledigheid die kenmerkend is voor dit jaaroverzicht. En niet te vergeten, de uitstekende vormgeving door ontwerpster Danielle van Steenbergen: toch weer gewoon een boek dus.