Zure, ziekelijke, en tirannieke mensen

De bundel bestaat uit zeven verhalen die stuk voor stuk mysterieus en somber van aard zijn. De personages die Bakin beschrijft zijn veelal zure, ziekelijke, en tirannieke mensen die stug doorleven, niet om een bepaalde reden, maar omdat ze nu eenmaal op deze aardkloot zijn geworpen. Bakin weet op meesterlijke wijze een bepaalde sfeer op te roepen, zoals een klimaat vol haat en wantrouwen of een wereld doortrokken van kou en verrotting. Hij doet dit in lange, haast extatische zinnen die zijn verhalen een tijdloze, mythische dimensie geven.

“Een groot oor”

Over Bakin is maar zeer weinig bekend. Hij werkt als taxichauffeur in Moskou en houdt zich afzijdig van de literaire wereld. In 1996 won hij de zogenaamde Anti-booker prijs die door Moskous toonaangevende intellectuelen als de belangrijkste literaire prijs wordt beschouwd.

Bakin valt uit de toon in het huidige literaire klimaat van Rusland vol hippe, postmoderne schrijvers die zich vaak richten op de actualiteit – zoals Sorokin die zijn schrijverschap ooit omschreef als “een groot oor, afgestemd op de ruis van de tijd” – en daarbij vaak provocerend en innovatief te werk gaan.

Bakin houdt zich evenmin bezig met het communistische verleden van censuur en onderdrukking, zoals Makanin doet in zijn monumentale roman Underground, een held van onze tijd of Vojnovitsj in zijn doldwaze meesterwerk Monumentale propaganda. Zijn stijl doet nog het meest denken aan het droge en absurdistische proza van Andrei Platonov, alhoewel zijn thematiek geheel anders is.

In het eerste verhaal – Bladeren – raakt een verweesde jongen verzeild bij een ouder echtpaar:

De man vroeg: ‘Waar kom je vandaan?’ Hij keek naar de man zijn borst en zweeg. De man zei: ‘Jij bent vóór de oorlog in dit huis geboren.’ Hij keek naar de man zijn borst en zei: ‘Nee.’ De man hief zijn hand op en wees naar het onopgemaakte bed: ‘Daar.’ Hij zei: ‘Nee.’ De man zei nors: ‘Je bent twaalf jaar geleden geboren, je bent twaalf, je bent in augustus geboren.’

Een man van anderhalve meter hoog identificeert zich in Land van herkomst met de gigant die aan de basis van zijn gedegenereerde stamboom staat. In De landmeter wordt de tirannieke pater familias Krajnov, die geobsedeerd is door geld en staatsobligaties, bedrogen door de staat.

De onverzettelijke Baskakov bouwt in Wortel en doel een huis, dat zijn broer hem op sluwe wijze tracht te ontfutselen. Over hem wordt verteld:

als ze binnen de kritieke stralingszone van zijn persoonlijkheid kwamen, voelden ze nog steeds een verwarring in hun gedachten en een onverklaarbare slapte over hun hele lichaam, alsof de levende vezels van hun spieren los van elkaar waren geraakt, […] en op benen van watten haastten ze zich de cirkel uit, weg van de schadelijke uitwerking van zijn onbeweeglijke figuur.” Uiteindelijk gaat hij aan zijn eigen persoonlijkheid ten onder.

Fragmenten

Wie de moeite neemt om door te dringen in het soms moeilijk toegankelijke proza van Bakin, wordt niet teleurgesteld. Zijn stijl is ronduit voortreffelijk en hij wekt moeiteloos een geheel eigen wereld tot leven. Toch lijkt er meer potentie te zitten in Bakins proza dan hij benut. Veel verhalen blijven fragmentarisch, ze beschrijven één situatie of één karakter. Elk van hen zou moeiteloos uit kunnen groeien tot een novelle of roman, dan zou Bakins beeldend vermogen nog beter tot zijn recht komen.