Vergeten geschiedenis

Dave Boling, van huis uit sportverslaggever, schreef zijn debuutroman in korte tijd op vliegvelden en in hotels. De gedrevenheid die hem voortstuwde is duidelijk van de bladzijden af te lezen. In een tijdperk waarin terreur tegen burgers aan de orde van de dag is, ging Boling op zoek naar wat hij zelf ‘een keerpunt in de geschiedenis’ noemt: het eerste terreurbombardement op burgers. Geholpen door zijn Baskische vrouw werkte hij het thema verder uit.

Trots

Het verhaal is opgebouwd rond twee Baskische families in een onrustige periode in de Spaanse geschiedenis. Een tijdperk dat zijn dieptepunt bereikte in een burgeroorlog en de daarop volgende dictatuur. Toch dringen historische gebeurtenissen aanvankelijk maar mondjesmaat tot de Baskische hoofdpersonages door, hun familie en omgeving. Centraal staan enkele boeren en vissers, hun kinderen, en de relaties die zij aangaan. Wat zij gemeen hebben is een sterk rechtvaardigheidsgevoel en de gedeelde trots voor cultuur en afkomst. Zij gaan moedig om met zware omstandigheden en zijn een inspiratie voor hun omgeving.

Zo neemt Justo de zorg voor zijn jongere broers op zich als hij, zelf nog een kind, geconfronteerd wordt met het verlies van zowel moeder als vader. Zijn dochter Miren is het stralende middelpunt van het dorp en ontfermt zich op haar beurt weer over de blinde Alaia. Aan de kust blijft Miguel koppig met zijn broer en vader de zee op gaan, ook al is hij elke dag zeeziek. Als zijn trotse broer in conflict raakt met de Guardia Civil, neemt hij het direct voor hem op. De levens van deze personages raken in toenemende mate met elkaar verstrengeld en vormen een sterke eenheid. De Basken delen vreugde en verdriet en ondersteunen elkaar waar mogelijk.

Ode

Langzaam ontstaat een romantisch beeld van moreel verheven personages in een welhaast idyllische gemeenschap. Marktdag in Guernica kan dan ook met recht een ode aan het Baskische volk genoemd worden. De onderdrukking en repressie nemen langzaam toe, maar de geschiedenis dringt pas bij het bombardement volledig tot het verhaal door. Boling bedient zich hierbij van een ander stijlregister, waarbij de ledematen en bloedspetters in het rond vliegen.

Het verhaal is zorgvuldig opgebouwd, maar doet bij tijd en wijle staccato aan. De verschillende verhaallijnen vormen nooit helemaal een geheel en de overgangen verlopen schokkerig. De meer historische passages blijven afstandelijk en eenheid in het verhaal blijft achterwege. De tegenstelling tussen het geromantiseerde leven van de Basken en het oorlogsgeweld dat hun treft, loopt daardoor op. Dit versterkt de emotionele impact, maar is tegelijkertijd doorzichtig. Boling mist de nuance die wel terug te vinden is in het werk van een Baskische schrijver als Bernardo Atxaga.

Een bijna hartstochtelijke betrokkenheid zorgt echter voor compensatie van deze literaire tekortkomingen. Boling brengt zijn personages tot leven en weet te ontroeren. Daarnaast is het een interessant onderwerp, dat samen met het verhaal van het Baskische volk niet op veel aandacht mag rekenen. Marktdag in Guernica is boven alles een poging om een vergeten stukje geschiedenis nieuw lezen in te blazen. Een opzet waar Dave Boling in slaagt.