Bizar en toch subtiel
In Chuck Palahniukss Rant staan twee zaken centraal: een orale biografie en de grenzen van de fantasie. Beter geformuleerd: Palahniuk vraagt zijn lezers te geloven in onbegrijpelijke zaken. Hij tekent niet alleen de getuigenverklaringen op van mensen die Buster ‘Rant’ Casey kenden, maar vormt hem in een overweldigende climax om tot een ware Messias.
In 2007 ontving de roman een paar matige recensies, omdat de schrijver zijn eigen techniek zou herhalen zonder enige fantasie. Mensen die bizarre spelletjes spelen, onlogische plotwendingen en cynische humor: dat zat ook allemaal in Fight Club en Haunted. Wie het leven van Rant echter nauwkeurig bestudeert, ziet dat Palahniuk heeft gekozen voor een wat subtielere afschildering van de feiten. Helaas is de verf nog niet helemaal droog en dekkend, maar het levert een uitdagend en bizar geheel op.
Bizarre gebeurtenissen
Rants eigenlijke naam is Buster Casey. Hij leeft in een wereld waarvan de bewoners zijn gescheiden in ‘daytimers’ en ‘nighttimers’. De ene groep leeft overdag, de andere ’s nachts. Dit allemaal om 24 uur per dag zo veel mogelijk verkeer op de wegen toe te laten, zonder files. De nachtmensen, onder wie Rant, spelen een vreemd spelletje dat ‘partycrashen’ heet. Als chauffeur moet je proberen zo veel mogelijk andere auto’s (te herkennen aan een van tevoren eigenhandig aangebracht ornament) een tik te geven met je voorbumper. Dit spel loopt helaas uit de hand, want Rant komt te overlijden.
Wat volgt, is een orale biografie. Opvallend is de meerstemmigheid van de roman. Palahniuk laat 57 getuigen aan het woord over slechts één personage. Er zijn mensen bij die in de politiek werken, of juist een schimmig baantje in een nachtclub hebben. Sommigen zijn kunstenaar, anderen academicus. Allemaal hebben ze een eigen mening en een apart vocabulaire, wat een zeer kleurrijk palet oplevert. Door al die verschillende visies en opvattingen ontstaat er een complete, veelzijdige geschiedenis.
Van dat effect maakt Palahniuk op twee manieren handig gebruik. De wereld die hij beschrijft is zo echt dat hij er de gekste dingen in kan laten gebeuren waarover iedereen vervolgens een mening heeft. Daarnaast is Rant het centrum van dit universum, maar zijn eigen woorden blijven summier. Het hoofdpersonage heeft simpelweg de minste tekst. Iedereen praat over Buster Casey alias Rant, en er zitten behoorlijk bizarre theorieën tussen. Deze waanzin bouwt Palahniuk op tot haast religieuze gekte, en ziedaar de climax van deze roman. Op een onverwacht maar zeer goed moment gebeuren er dingen in het verhaal die iedere liefhebber van serieuze literatuur normaliter zou afdoen als ordinaire lectuur. Zo introduceert Palahniuk tijdreizen, en hondsdolheid die iedereen wil hebben. Deze plotwendingen zijn echter zo stevig ingebed dat ze een geloofwaardig en toch bizar onderdeel van de werkelijkheid vormen.
Sinterklaas en de Paashaas
Maar de weg naar het moment suprême is niet zonder hindernissen; Palahniuk houdt te krampachtig vast aan zijn verteltechniek. Het middelste deel van Rant dreigt hierdoor zeer eentonig te worden. De auteur heeft hier vermoedelijk de grenzen van zijn fantasie bereikt. En voor de liefhebbers van zijn werk zal het misschien ook een teleurstelling zijn dat in deze vertaling de humor niet perfect overkomt. De uitdaging is om toch de rit uit te zitten tot na de ontknoping. Want de raadselachtige opmerking die overblijft, is het overdenken meer dan waard:
Hoe weird is dat? In plaats van biografie wordt dat verhaal fictie. Een feitelijk historisch iets dat een verleden documenteert dat nooit is gebeurd. Net als Sinterklaas en de Paashaas, de zoveelste verouderde waarheid.
