De Onmacht van Den Tex
Nee, echt blij waren ze niet, de Nederlandse crimewriters, met de keuze van de CPNB om de Maand van het Spannende Boek dit jaar in het teken van de Scandinavische misdaadliteratuur te zetten. ‘Een tsunami aan Scandinavisering. Je zou haast willen dat Geert Wilders dáár eens wat aan deed’ schreef thrillerschrijver Alex van Galen in een woedende open brief aan de organisatoren. Het is lastig overeind blijven als Nederlandse thrillerschrijver, in al dat Scandinavische geweld. Eigenlijk slaagt daarin alleen Charles den Tex.
‘Ik vond die discussie over dat thema nogal kinderachtig’, reageert de drievoudig winnaar van de Gouden Strop. In de meer dan 20 jaar dat de Maand van het Spannende Boek bestaat is nu één keer gekozen voor een dergelijk thema. Scandinavische thrillers zijn overduidelijk erg populair en het is begrijpelijk dat daar vanuit de uitgevers en de boekhandel nog eens extra aandacht aan wordt besteed.’
Den Tex publiceerde vlak voor de start van de spannende junimaand niet alleen zijn langverwachte nieuwe Bellicher–thriller Wachtwoord, maar ook het jaarlijkse geschenkboekje (‘Gratis bij besteding van 12,50 aan Nederlandstalige boeken!’) Onmacht. Een logische keus van het CPNB, het werd wel eens tijd dat de beste Nederlandse thrillerschrijver van het moment deze eer te beurt viel, want behalve een bataljon buitenlandse auteurs (Rankin, Slaughter, Mankell, French, Baldacci) hadden ook Esther Verhoeff, Saskia Noort en Tomas Ross zich eerder al aan het ‘alternatieve Boekenweekgeschenk’ mogen wagen.
Onmacht in Onmacht
Waar Ross en Noort, maar ook Mankell en Rankin een verhaal schreven dat in lijn lag met de boeken die zij op dat moment publiceerden, probeert Den Tex met Onmacht een nieuwe weg in te slaan. Zijn intelligente thrillers drijven vaak op een plot dat zich niet in tachtig bladzijden laat ontvouwen en de schrijver doet met Onmacht een poging een doorzonthriller te schrijven, over de dramatische ontwikkelingen binnen een op het eerste gezicht normaal gezin.
Den Tex slaagt volledig, want hoewel het plot uiteraard minder inventief is als we van hem gewoon zijn – kan ook niet anders, in krap negentig bladzijden – slaagt de schrijver erin een beklemmend beeld te schetsen van normale mensen, wier levens door domme pech en gebrek aan zelfbeheersing voor altijd veranderen. De spanning die Den Tex oproept, is de spanning van de aangekondigde ramp. Onmacht is daarmee net zo goed een literaire novelle als een spannend geschenkboekje. García Marquez meets René Appel. Iets negatiefs is moeilijk te vinden, of het zouden anglicismen als ‘Ik tekst je nog wel’ en ‘Dat gaat je kosten, broer’ moeten zijn. Die verwacht je eerder in een houterige vertaling dan in de verder zo soepele stijl van Den Tex.
De keuze voor een ander thema dan voor hem gebruikelijk, is geen bewuste, reageert de schrijver desgevraagd: ‘Ik heb Onmacht geschreven omdat ik het idee had voor het verhaal en omdat het thema – de onmacht om het eigen leven de gewenste kant op te sturen – me aansprak. Dat gegeven speelt in mijn boeken altijd een rol, zeker in de Bellicher–trilogie. Mijn hoofdpersonen zijn meestal mensen die in omstandigheden verzeild raken die ze maar ten dele zelf hebben veroorzaakt.’
Genreverschillen
Kom met Den Tex overigens niet aan met de opmerking dat thrillers toch eigenlijk ook literatuur zijn en dus best met de Boekenweek mee zouden kunnen doen. Ondanks de literaire kwaliteit van bijvoorbeeld Onmacht, zijn er volgens de geboren Australiër
‘Thrillers, spannende boeken, misdaadromans; dat is allemaal geen literatuur. De Boekenweek is er voor literatuur, de Maand van het Spannende Boek voor thrillers. Er zijn nu eenmaal genreverschillen, is mijn mening.’
Een mening die door weinig collega’s gedeeld wordt, want veel misdaadauteurs beschouwen hun werk wel degelijk als literatuur.
Den Tex: ‘Die discussie zal wel altijd blijven bestaan. Het heeft er ook mee te maken dat het ene genre (literatuur) gesubsidieerd wordt en het andere (misdaadliteratuur) niet. Dat werkt competitie tussen genres in de hand. Natuurlijk, er bestaan cross–overs tussen genres. Het zou dus ook best kunnen dat een spannend boek op de shortlist van een literaire prijs terechtkomt. Dat zou dan de uitzondering zijn die de regel bevestigt.’
Opwelling
Terug naar Onmacht, misschien wel de uitzondering op de regel dat geschenkboekjes vaak niet zoveel om het lijf hebben. Den Tex schreef een herkenbaar boek, portretteerde een gezin waar je naast kan wonen, sterker nog, je zou er deel van uit kunnen maken zonder dat je er erg in had. Tenminste, totdat de gruwelijke gebeurtenissen plaatsvinden. En dan is het te laat.
‘Wat ik beschrijf in Onmacht‘, vervolgt Den Tex, ‘zou in principe iedereen kunnen overkomen. Veel mensen kennen wel eens een opwelling van woede, die zich uit in een concrete gedachte aan geweld. Normaal gesproken verdwijnt die gedachte weer en met de gedachte verdwijnt het geweld. Maar de boosheid blijft, ergens binnen in ons. Dat is niet erg, zolang we het maar weten, maar juist dat is vaak niet het geval. Zodra er iets gebeurt waardoor de zaak escaleert, komen die boosheid en die geweldsgedachten weer terug. Het zat er al. Alleen loopt het bij de meeste mensen niet zo gierend uit de hand. De oorsprong is volgens mij heel herkenbaar en daarom komt de uitwerking dichterbij dan je zou denken.’
De recente verfilming van De macht van meneer Miller, waarmee Den Tex in 2006 zijn tweede Gouden Strop won, heeft de auteur niet verleid tot het schrijven van personages met bepaalde acteurs in zijn achterhoofd. Wie de rol van Ellen, het vrouwelijke hoofdpersonage in Onmacht, te zijner tijd zou moeten spelen, daar breekt hij zich liever het hoofd niet over.
‘Ik ben niet zo goed op de hoogte van de verschillende actrices, ik ken alleen een paar bekende namen en zelfs van hen weet ik niet precies hoe goed ze eigenlijk zijn. Het kiezen van acteurs is echt het werk van een regisseur en mocht Onmacht ooit verfilmd worden, dan ben ik net zo benieuwd als ieder ander.’
