Archeologie van de barre grond

Na het grote succes van de film Brokeback Mountain, een verhaal uit haar eerste bundel De Gouverneurs van Wyoming, gaat Proulx over tot de orde van de dag en beweegt zich als een archeoloog door de geschiedenis van Wyoming. Gravend in die harde bodem beschrijft ze de oude jachtrituelen van de oorspronkelijke bewoners, de gevaarlijke ondernemingen van de eerste kolonisten, de poging tot overleven van de boeren tijdens de crisisjaren en het miserabele bestaan van de landbouwers in onze tijd.

Men denkt wel eens dat de pioniers die het land in kwamen een lap grond kregen, een zwaar leven leidden, een stel kleine schooiertjes opvoedden en zo een ranchdynastie stichtten. Sommige deden dat ook. Maar verreweg de meesten leefden kort en werden snel vergeten.

Bloedstolling

Het verhaal ‘Grote Waterscheiding’ is illustratief voor de tegenslag en de uitzichtloosheid van de pionierende boeren die met vallen en opstaan proberen het hoofd boven water te houden. Het echtpaar Helen en Hi koopt in 1920 via een woekeraar een stuk land en probeert jaren achtereen de onvruchtbare bodem tot enige bloei te brengen. Het levert niets op. Uiteindelijk wordt hun boeltje in beslag genomen en is Hi gedwongen zijn geld te verdienen met de jacht op wilde paarden.

De brute behandeling van de gevangen dieren stuit hem zo tegen de borst, dat hij het na een enkele keer voor gezien houdt en elders in de kolenmijnen gaat werken. De ondergrondse duisternis staat hem echter nog meer tegen en hij kiest al gauw weer voor de vrije buitenwereld en de paardenjacht. Bij de eerste nieuwe actie komt hij ongelukkig ten val en terwijl hij met slechts een gebroken been naar een ziekenhuis wordt gebracht, kost een bloedstolsel hem het leven en is hij het volgende moment overleden. Einde verhaal.

Moedeloos
De bijna onverschillige opsomming van de ellende die een mens ten deel kan vallen, is kenmerkend voor de verhalen van Annie Proulx. Er is geen greintje hoop voor de ploeteraars en de personages ondergaan hun lot gelaten. Toch krijgt de lezer telkens even een kleine glimp van warmte of mededogen te zien: de liefde van Hi voor de wilde paarden en de vrije natuur, de blijdschap om de verzorging van een kind of de bescheiden genegenheid in een onvolkomen liefdesverhouding. Al die ruwe en ongemakkelijke verhalen dragen iets intiems, iets koesterends in zich, waardoor de verwachting op een goede afloop alleen maar groter wordt.

Maar dan slaat Proulx opeens weer toe en laat het ongeluk, de brute pech en de fatale tegenslag de boventoon voeren. De terloopsheid maakt dat het leed extra hard aankomt. Proulx beschrijft geen grote drama’s, ze verkleint de ellende tot onbelangrijke bijzaken. Het ongeluk is iets wat deze mensen als vanzelf overkomt en ze hebben er maar mee om te leren gaan. De prachtige verhalen eindigen allemaal in deceptie en de lezer blijft wat aangeslagen en moedeloos achter.

Duivelse boodschapper
Twee verhalen worden vanuit het perspectief van de duivel geschreven. Tussen al het andere cowboyproza is het Satan in eigen persoon die vanuit zijn hel invloed wil blijven uitoefenen op deze door God verlaten plek. Hij maakt hier de dienst uit en is verantwoordelijk voor al het ongeluk, wil Proulx maar zeggen. Zelf is ze slechts de boodschapper, met een stevige pen en een grote fantasie. Toch is het na drie boeken over Wyoming eens tijd om in een andere bodem naar nieuwe bronnen te gaan graven.