Een non-introductie tot Deleuze

Deleuze als denker van de eenheid

In het begin van zijn boek legt Badiou uit dat Deleuze misschien wel de belangrijkste filosoof is tegen wie hij zich afzet:

Terwijl ik bezig ben een ontologie van het veelvoudige te ontwikkelen, word ik mij er meer en meer van bewust dat ik deze hele onderneming positioneer vis-à-vis Deleuze en tegenover niemand anders.

Deleuze staat net als Badiou bekend als denker van het veelvoud en Badiou vertelt in zijn inleiding dat zijn briefwisseling met Deleuze in het teken stond van precies dit thema. In deze briefwisseling stelt Badiou dat ondanks zijn aandacht voor de veelvoud, Deleuze vasthoudt aan het idee van “de virtuele Totaliteit”. Badious boekje over Deleuze is een uitwerking van deze these aan de hand van verschillende invalshoeken.

De centrale these van Badious boek is dus dat Deleuze moet worden begrepen als een denker van de eenheid. In hoeverre dit kan en in hoeverre deze these een zinvol perspectief biedt op Deleuzes oeuvre is voer voor experts in het werk van Deleuze. Uit het hele boek van Badiou blijkt dat het zich invoegt in een academische discussie en dat het binnen die discussie een provocerende positie wil innemen. Binnen het bestek van zo’n academische discussie zullen Badious overwegingen vast en zeker als een zinvolle bijdrage worden ervaren, maar voor een breder publiek is het niet direct duidelijk waarom dit boek gelezen zou moeten worden.

De reeks Denkers

Deleuze is verschenen in de reeks Denkers. De andere bijdragen in deze reeks geven gemiddeld gesproken een gedegen uitleg van de denker die centraal staat. In het bijzonder zou ik daarbij willen wijzen op de bijdragen over Derrida en Sartre. Badious bijdrage over Deleuze heeft een ander karakter. Dit wordt al geconstateerd op de achterkant van het boek waar vooral de eigenzinnigheid van Badious interpretatie aangeprezen wordt. Maar ik betwijfel of deze eigenzinnigheid aanleiding is tot het aanprijzen van het boek. Naar mijn smaak betekent deze eigenzinnigheid dat dit boek geen evenwichtige uitleg van Deleuze biedt en daarom ook ongeschikt is voor een reeks die in de eerst plaats inleidend beoogt te zijn.

De eigenzinnigheid van Badiou zorgt er bovendien voor dat het niet duidelijk is of de uitgever dit boek nu bedoelt ter kennismaking met Deleuze of met Badious eigenzinnige wijze van interpreteren. Eigenlijk slaagt dit boek in geen van beide. Deleuze is te eenzijdig en te ingewikkeld weergegeven waardoor de lezer geen mogelijkheid wordt geboden kennis met zijn werk te maken en Badious aanwezigheid is te impliciet en te zeer verscholen achter een Deleuze-interpretatie.

Ten slotte is Badious inleiding niet alleen zeer gekleurd, maar tevens zeer complex en zeer moeilijk te begrijpen voor de lezer die niet vertrouwd is met Deleuzes toch al ingewikkelde begrippenapparaat. Zelfs wanneer deze inleiding evenwichtig zou zijn geweest, zou ze nog door haar ontoegankelijkheid een non-inleiding opleveren.

Alleen een boek voor kenners

Mijn voorgaande kritische opmerkingen betekenen natuurlijk niet dat Badious boek mislukt is. Zoals ik al constateerde is het boek vast en zeker waardevol voor degenen die de discussies rondom Deleuzes werk grondig kennen en die de provocatie van dit boekje begrijpen. Maar dit betekent volgens mij dat alleen Deleuze-kenners dit boek met plezier zullen lezen.

Nu is de omvang van de groep Nederlandstalige Deleuze-kenners heel beperkt. Gevoegd bij mijn vorige opmerking lijkt mij slechts één conclusie mogelijk: deze vertaling is overbodig. Er zijn betere introducties op Deleuze geschreven die beter in de reeks Denkers zouden passen en wanneer de uitgever met deze vertaling beoogt Badious oeuvre voor het Nederlandstalige publiek te ontsluiten, dan zijn er andere en meer geschikte boeken te vinden die de moeite van het vertalen meer dan waard zijn, zoals Manifeste pour la philosophie.

Nu zit de lezer helaas opgescheept met een boek dat vlees noch vis is, dat Deleuze noch Badiou uitlegt en dat zich bovendien verliest in ontoegankelijkheid. De kenner van Deleuze raad ik aan er kennis van te nemen, maar iedereen die meer te weten wil komen over Deleuze of Badiou kan zich beter niet aan dit boek wagen.