Beesten in de doofpot

Beesten en dieren

Dit boek is het debuut van schrijver Gijs Wilbrink, geboren en getogen in Doetinchem. Toevallig (of niet) is Doetinchem, of beter gezegd de Achterhoek, ook de streek waar De Beesten zich afspeelt. Wilbrink ontving diverse prijzen voor deze roman, waaronder een Bronzen Uil voor het beste Nederlands-Vlaamse debuut. De titel De Beesten verwijst naar zowel de criminele ‘beestachtige’ familie Keller als de dieren waarop deze familie jaagt.

Een konijn speelt een belangrijke rol in de aftrap van de tragische levensloop van jongste zoon Tom Keller. Dit konijn is – zacht gezegd – niet het enige beest dat zijn jeugd vergezelt. Hoewel het verhaal van deze roman wordt geschreven vanuit het perspectief van zijn dochter Isa, speelt de levensloop van Tom een cruciale rol in deze streekroman.

De lezer volgt de belevenissen, gedachten en inzichten van de intelligente, ingetogen en brutale Isa Keller. Isa is nog niet zo lang geleden vanuit de Achterhoek naar de grote stad Utrecht verhuisd voor haar studie kunstgeschiedenis. Een primeur in de familie Keller; de meeste Kellers blijven in de Achterhoek wonen en maken het plattelandsleven voor zichzelf en anderen zuur.

Het verhaal wordt niet chronologisch verteld; na een flashback-introductie uit de jeugd van Tom Keller wordt de rest van het verhaal verteld vanuit het standpunt van studente – en dochter van Tom – Isa Keller. Snel wordt duidelijk dat het een jonge vrouw betreft die worstelt met zichzelf en haar rurale verleden. Deze worsteling uit zich onder andere door toevlucht te zoeken in drank, drugs, mannen en feesten. Na een dergelijke grenzeloze feestnacht wordt Isa door haar moeder gebeld. Isa’s invalide vader Tom Keller wordt vermist; dit terwijl beide ouders van Isa hun tijd thuis inmiddels shagrokend en immobiel in hun stoel doorbrengen. Hoe ver weg kan haar invalide vader zijn?

Een koekje van eigen deeg

Met tegenzin wordt Isa door de vermissing van haar vader terug naar haar ouderlijk huis gekatapulteerd om haar moeder te helpen zoeken. Het liefst blijft Isa weg uit de Achterhoek, aangezien de lokale dorpelingen zich sinds jaar en dag met een boog om haar en haar familie heen manoeuvreren. Isa noch de lezer is op de hoogte van de reden voor de publieke haat. Deze onwetendheid prikkelt de lezer op een manier dat je de pagina’s wil blijven omslaan. Gelukkig voor de lezer wordt de geschiedenis van de familie Keller stukje bij beetje vrijgegeven. De vermissing van Tom blijkt in verband te staan met deze publieke afwijzing van de familie Keller. Tom maakte decennia geleden deel uit van een gezin met jongens, waar kattenkwaad criminele vormen aannam. Tegen zijn zin werd Tom door zijn broers hierin meegesleurd. Er komt tijdens een dergelijke middag kattenkwaad uithalen bijna per toeval aan het licht dat de jonge Tom talent heeft voor motorcross. Al snel blijkt dat hij het internationaal zeer ver kan schoppen. Jaloezie en verlies van controle van de oudere broers lijken de oorzaak te zijn geweest voor een geheime doordachte uitschakeling van de getalenteerde Tom. Tom implodeert na deze uitschakeling en isoleert zichzelf de daaropvolgende jaren. Het enige lichtpunt is zijn dochter Isa; de dochter die hem uiteindelijk voor de grote stad verlaat. De verdwijning van Tom en de onverwachte loyaliteit die de dorpelingen laten zien tijdens de zoekactie naar haar vader maken zowel Isa als de lezer nieuwsgierig naar de waarheid. De scène waarin Isa verhaal haalt bij haar tante over Toms vermissing en verleden is bijzonder spannend; met vrijwel blanco pagina’s wordt een spannende dialoog gepresenteerd. Op iedere pagina staat louter ieders reactie.

Wanneer na grondig onderzoek van Isa de waarheid opduikt, doet Isa haar beruchte achternaam toch eer aan. Ze organiseert, twee decennia na de uitschakeling van haar vader, een wraakactie. Deze wraakactie voelt dubbel voor de lezer; Isa leek de gewelddadige lijn in de familie eindelijk te doorbreken. Aan de andere kant voelt de wraak tegen haar gewelddadige en onverschillige ooms invoelbaar. Het boek sluit af met een ijzersterke en bloedstollend spannende scène waarbij het lezen voelt alsof je naar een spannende actiefilm kijkt.

Isa en haar hedendaagse activisme en protest tegen de ‘normalo’s‘, de familiebetrekkingen en de vermissing en verminking van Tom Keller zijn maar een paar verhaallijnen in een dynamisch boek vol intrigerende personages. Een voor een voeden de verschillende verhalen de spanningsopbouw die geen pagina verveelt en samenkomt tot een opmerkelijk maar pijnlijk invoelbaar einde. Ondanks dat er ellende en verdriet heerst bij vrijwel alle personages in dit boek, creëert Wilbrink ruimte voor luchtigheid, humor en knipogen naar de hedendaagse maatschappij. Dat zorgt voor een intrigerende uitnodiging tot de donkere en onbekende wereld die niet onmiddellijk zichtbaar is aan de oppervlakte van het alledaagse plattelandsleven.