Kunst / Expo binnenland

Frankenstein in Japan

recensie: Tree and Soil - Robert Knoth en Antoinette de Jong
Tree and Soil ©Antoinette de Jong and Robert Knoth©Antoinette de Jong and Robert Knoth

Op 11 maart 2011 werd de regio Fukushima in Japan getroffen door een kernramp, veroorzaakt door een tsunami. Fotograaf Robert Knoth (1963) en journalist Antoinette de Jong (1964) bezochten Fukushima daarna meerdere keren. Ze maakten er foto’s, film- en geluidsopnames waarin de ingewikkelde relatie tussen mens en natuur centraal staat. In 2020 publiceerden ze het boek Tree and Soil. Nu is er een multimediale tentoonstelling rond hun project in Fotomuseum Den Haag.

Als blikvanger voor de expositie is een intrigerende foto gekozen. Een kleurrijke kiosk waar je ooit verfrissende drankjes uit de automaat kon halen, ligt er verlaten bij. De associatie met een schilderij van Edward Hopper dringt zich al snel op. Hopper schilderde in vergelijkbare tinten een tankstation in the middle of nowhere (Gas, 1940). De moderne spanning tussen menselijke beschaving en natuur is en blijft een boeiend thema. Extra ingewikkeld wordt het wanneer wij zelf de natuur ondermijnen. ‘In onze pogingen los te komen van de bedreigende natuur heeft de mens oncontroleerbare krachten gecreëerd, die even verwoestend kunnen zijn als de natuur zelf. De technologie komt als een boemerang bij de mens terug’, aldus een toelichting van Knoth en De Jong bij de expositie. Wat in Fukushima begon als natuurramp eindigde in een wetenschappelijke catastrofe. Het ontketende monster van dokter Frankenstein.

Multimediale ervaring

Het is jammer en ook wel een beetje vreemd dat de foto van de verlaten kiosk niet te zien is op de expositie. Maar goed, de tentoonstelling mikt op een ander soort ervaring. Het eerste dat er opvalt is een tweetal grote schermen waarop korte films met geluid worden geprojecteerd. Vanuit vaste camerahoeken worden opnamen van afwisselende landschappen getoond. Een bos vol vogelgeluiden, besneeuwde takken die langzaam bewegen in de regen, een aarden helling met stammen erboven, wisselende seizoenen …

Onderdeel van de expositie zijn ook vier vitrines, met daarin opengeslagen exemplaren van het boek Tree and Soil, en een opgehangen beschrijving van relevante Japanse karakters. Samen vertellen ze ons meer over de films. Goed om te weten is dat de karakters voor boom en aarde (‘tree and soil’) samen het Japanse woord Mori vormen, dat ‘bos’ betekent. Bomen symboliseren in het Shintoïsme het eeuwige proces van vernieuwing, de natuurlijke kringloop van afstervend groen dat weer de voedingsbodem voor nieuw leven vormt. De films verwijzen duidelijk naar deze traditionele natuurbeleving, de impressie van een trage levenscyclus is nooit ver weg. Maar tegelijk heb je als kijker steeds de recente kernramp in je hoofd. Wat betekent die ramp voor deze omgeving? Is alles wel wat het lijkt? Hoe zit het met die scheve paal met dat richtingbord daar? Komen hier nog mensen langs, op weg naar ‘Minamisoma City’?

Stof tot nadenken

Dat de natuur zelf ook slachtoffers maakt, wordt niet vergeten. Ze kan heel idyllisch zijn, maar ook angstaanjagend. Op de tentoonstelling hangen enkele reproducties van oude illustraties met halfdemonische wezens. De overweldigende en soms vernietigende kracht van de natuur maakt in Japan deel uit van het collectieve bewustzijn. Rampen als een tsunami, aardbeving, vulkaanuitbarsting of orkaan zijn er maar al te bekend.

Het mooie aan de multimediale tentoonstelling is dat de onderdelen elkaar versterken en samen veel stof tot nadenken opleveren. Op zichzelf ogen ze niet erg spectaculair, je kunt er snel aan voorbij lopen. Maar wie de tijd neemt, ontdekt dat ze fundamentele vragen oproepen over onze historische verhouding met de natuur.

 

14 musical
Theater / Voorstelling

Johan Cruijff Superster

recensie: 14 de musical
14 musical

Johan Cruijff, nummer 14, één van de grootste sporthelden die Nederland heeft gekend, heeft nu een eigen musical over zijn levensverhaal. Voetbal en musicals, gaat dat eigenlijk samen?

Als het publiek de zaal in loopt wordt het meteen warm ontvangen door een bandje dat de ene meezinger naar de andere zingt. De toon is gezet. Nog voor de musical begonnen is zingt iedereen al mee met verschillende Nederlandse en internationale klassiekers. De voetbalfan die zich misschien nog wat ongemakkelijk voelde in het theater, lijkt zich nu ook op zijn plek te voelen.

Dan komt Johan Cruijff (gespeeld door Tobias van Nierop) het toneel op lopen om ons uit te leggen dat we naar een musical over zijn leven kijken. Tobias zet Cruijff gelijk sterk neer, want zeker zijn stemgeluid is net Cruijf. Hij neemt het publiek mee door zijn levensverhaal en geeft er af en toe commentaar op. Zo zien we hem zijn eerste contract met Ajax sluiten, grote wedstrijden winnen, trouwen, stoppen met voetballen, opgelicht worden, weer verder gaan met voetballen tot dat er uiteindelijk een grote tijdsprong is naar zijn dood.

Voetbal en musical: een bijzondere combinatie

Met ‘You never walk alone’ zingen voetbalfans al decennia, zonder het te weten, een musicalliedje uit de musical Carousel. Toch lijkt de gemiddelde voetballiefhebber niets met musicals te hebben en vice versa. Desondanks gaan voetbal en musical best samen, zo was al te zien in All stars de musical (2018) en zo is dit nu ook te zien in 14 de musical.

De beste keuze is dat Johan Cruijff, de hoofdrolspeler, niet zingt en het publiek op een grappige en kritische manier meeneemt in het verhaal van zijn musical. Hij is kritisch op het genre musical, snapt er niet altijd wat van en voorziet het publiek van commentaar op zijn eigen leven. Het geeft de musical vaart en luchtigheid. En wie had nou een zingende Johan Cruijf geloofd?

JCS

De hoofdrol wordt met verve gespeeld door acteur Tobias Nierop, die vooral bekend is als tv-acteur. Hij zet een geloofwaardige Cruijf neer en dat doet hij vooral met zijn stem en accent. Hier valt of staat een biografische musical toch echt mee. In dit geval een erg goede casting.

De musical zit vol (muzikale en tekstuele) verwijzingen naar Jesus Christ Superstar, logisch want Cruijff is natuurlijk ook ‘JC’. Vooral in het begin ligt het er dik bovenop. Al zou dit misschien voorbijgaan aan de gemiddelde bezoeker van deze musical, maar aan ondergetekende gaan natuurlijk alle voetbalverwijzingen voorbij.

Het verhaal maakt grote tijdsprongen, maar is goed te volgen. Mede door de oude beelden die af en toe getoond worden, van onder andere oude voetbalwedstrijden. Cruijff wordt neergezet als een aandoenlijke superster die niet helemaal weet wat hij doet en die onder de plak zit bij zijn vrouw Danny (goed gespeeld door Myrthe Burger). Het samenspel tussen Danny en Johan zorgt regelmatig voor veel gelach en af en toe voor ontroering.

De musical is ook verfrissend, zo worden mannelijke of vrouwelijke ensemblerollen soms door acteurs van het andere geslacht gespeeld. Zo vertolken een aantal vrouwen ook mannenrollen in het elftal en speelt een man af en toe een vrouwenrolletje. Dit alles gaat heel natuurlijk.

Wat minder natuurlijk gaat zijn soms de toneelwisselingen of muziekovergangen. Soms komt een scene ‘uit het niets’ (zoals bij de verschillende reisscenes) en vraag ik me af of een decorwisseling echt nodig was. Het decor is minimaal, maar er wordt veel gewisseld. Wat centraal staat is de lopende band, die op een grappige en handige manier wordt ingezet. Een technisch hoogstandje is een voetballende Cruijff die in de lucht zweeft tussen de oude wedstrijdbeelden.

Nieuw theater in Leusden

14 de musical is de openingsvoorstelling voor een nieuw theater: het AFAS theater in Leusden. Dit theater is zeker het noemen waard, want het valt al op als je aan komt rijden. Het is een glazen koepel, die de aandacht trekt. Binnen in zijn de muren bekleed met (nep) groene planten en het theater straal luxe uit. Parkeren was ook nog nooit zo makkelijk onder het theater in een grote parkeergrage, die overdag vol staat met auto’s van werknemers van het softwarebedrijf AFAS. In de zaal zelf passen 850 mensen. Het theater ligt redelijk centraal, bij Amersfoort de snelweg af en je bent zo bij het theater in Leusden. Een mooie plek voor hopelijk nog vele andere theatershows.

Kortom, 14 de musical is een verrassende musical en heeft niet voor niets de eerste Musical Award voor Origineel Nederlandse Musical gewonnen. Het is een toegankelijke musical en zeker aan te raden, zeker aan voetbalfans. Een leuk uitje voor de voetbalfan of musicalfan, een fantastisch uitje voor die groep mensen die liefhebber is van beide!

Kunst / Expo buitenland

Aan de rand van het beeld: de zelfportretten van Vivian Maier

recensie: Bozar Brussel
Bozar BrusselWikimedia commons

De expo ‘Vivian Maier: Het zelfportret en zijn dubbel’ is een bevestiging voor al wie twijfelde aan de therapeutische en emancipatoire kracht van straatfotografie. Het is een herkenbare expo over eenzaamheid en zoeken naar verbinding waarvan je als bezoeker hoopt dat je er nog vaak naar terug kan keren. Helaas is de expo in Bozar tijdelijk, dus haast u nog voor 21 juli naar Brussel. 

De tentoonstelling is opgebouwd rond drie visuele thema’s in de negentig zelfportretten van Vivian Maier. In de eerste zaal wordt getoond hoe Maier zichzelf in haar beelden verwerkt door middel van haar schaduw. Soms vult haar schaduw bijna de volledige achtergrond van de foto. Dan weer bevindt ze zich, heel klein, in de benedenhoek van het beeld, als de verdwaalde duim van een klungelende fotograaf. De bevreemdende proporties en het oningevulde karakter van de fotografe geven de schaduwfoto’s iets van de esthetiek van de Film Noir.  

Vivian Maier

Vivian Maier, Self-Portrait, Chicago, IL, 1956

Eeuwige buitenstaander

Haar beelden zijn veel tegelijk: tijdsdocument, zelfportret, bewijs van haar fascinatie voor haar medemens en heel vaak humoristisch. Een voorbeeld van dat laatste is een foto van een vrouw die met krulspelden in ligt te bruinen op niet minder dan drie handdoeken tegelijk. Het beeld geeft op vrij komische wijze iets van de menselijke ijdelheid en territoriumdrift weer.  

Maier leek met haar zelfportretten geen perfectie te ambiëren; het zijn foto’s waarop onscherpe voorwerpen en mensen voorkomen en waarin het hoofdpersonage (de fotografe) zelden mooi in het midden van het beeldkader staat. Soms moet de toeschouwer zelfs even zoeken voor hij haar vindt in het beeld. 

De tweede en derde zaal focussen respectievelijk op de reflectie (in spiegelende, niet zelden misvormende oppervlakken die ze op straat passeert) en spiegels. De weerspiegeling in haar beelden – bijvoorbeeld in winkelruiten en ramen van kapperszaken – vertolken op visuele wijze het gevoel van een buitenstaander die naar binnen kijkt. 

Het onzichtbare zichtbaar maken

De begeleidende teksten in het museum verwijzen naar Maiers pogingen om het onzichtbare zichtbaar te maken – een interessante interpretatie, zowel op persoonlijk als op socio-economisch vlak (Maier werkte twintig jaar lang als kindermeisje bij een welgestelde familie). Deze benadering van haar werk legt bovendien een paradox bloot. Enerzijds kan men vermoeden dat het in de jaren vijftig en zestig extreem zichtbaar was wanneer iemand op straat foto’s van zichzelf stond te nemen. Tenslotte was de (zelf)portrettering nog lang niet zo alomtegenwoordig als vandaag.  

Anderzijds lijken de mensen rondom de fotografe ongestoord verder te gaan met hun bezigheden, alsof zij er niet is. Een frappant voorbeeld is hoe ze op het strand ongestoord een zonnebadende vrouw in bikini kan fotograferen. Zelf staat ze, als schaduw, met rok en hoed op de foto. Het gemak waarmee haar medemensen Maiers spiedende oog negeerden bevestigt haar spookachtige bestaan.  

De wereld begrijpen via de ander

In de laatste zaal zien we enkele video’s waarin Maier de lens expliciet op anderen richt en zichzelf buiten beeld houdt. Haar camera wijkt in ‘Chicago Street Scenes’ (1965) soms af naar een winkelruit, maar we krijgen haar nooit te zien. Je vraagt je af wat ze probeert te begrijpen, wat ze van die mensen wil leren door hen in al hun ongestoorde alledaagsheid te observeren. 

Naast de video’s hangen in deze laatste zaal ook enkele foto’s van Maier die niet door haar zelf werden genomen. Hoewel ze al eerder experimenteerde met het onzichtbaar maken van haar camera door slim werk met hoeken en spiegels, zien we haar pas hier in haar geheel, vanop een afstand gefotografeerd. Het is dan ook bevreemdend en kwetsbaar om haar in een badpak op een zandstrand te zien zitten, niet langer de regisseur van de foto. Bovendien rijst zo de biografische vraag of deze schijnbaar zeer eenzame vrouw dan toch iemand in haar leven had die ze voldoende vertrouwde om haar op deze manier vast te leggen. 

De selfie: meer eenzaamheid dan zelfobsessie

De zelfportretten en fotografie van Vivian Maier ontroeren: haar pogingen om haar eenzaamheid te doorbreken en door te dringen tot de wereld van de ander zijn misschien wel actueler dan ooit. Ook haar technieken om zichzelf in haar beelden te verwerken, die toentertijd absoluut vernieuwend waren, blijven vandaag overeind. Maier had wellicht niet kunnen bevroeden een voorloper te worden van het universele fenomeen dat de selfie vandaag is. Deze expo daagt uit om dat vermeende narcisme eens in een ander, meer herkenbaar en menselijk daglicht te plaatsen. 

De tentoonstelling in Bozar toont slechts enkele kanten van de veelzijdige fotografe die Vivian Maier was. Dankzij de beperkte selectie en de focus op zwart-wit fotografie komen Maiers zelfportretten bijzonder goed uit de verf. En dan is het nu vooral in spanning afwachten tot er een volgende tentoonstelling van haar werk komt. 

Boeken / Non-fictie

Corruptie schuilt in een klein hoekje

recensie: RECENSIE: Brian Klaas - Macht
SchaakwedstrijdPixabay

De ondertitel van Macht vat de koe bij de hoorns: ‘Waarom de verkeerde mensen het vaak voor het zeggen hebben en hoe het anders kan.’ Professor internationale politiek Brian Klaas interviewde honderden (gewezen) machthebbers en weet inmiddels waar het vaak fout gaat.

We kennen allemaal wel een omhooggevallen (of: zelfverklaarde) leider die ondanks zijn overduidelijke incompetentie vrijuit zijn gang kan gaan. Eén van de redenen waarom tv-serie The Office zo’n succes is, schuilt in de herkenbare onbekwaamheid van manager David Brent/Michael Scott. Een eigenschap die ons niet vreemd voor komt, omdat we het allemaal wel al een keer hebben gezien. In zijn boek Macht onderzoekt Brian Klaas uitgebreid dit fenomeen. Al zijn de sujetten waarmee hij sprak van een andere orde: CEO’s, dictators, rebellen, filantropen en sekteleiders. Hun ervaringen dienen als sprekende voorbeelden bij de theorieën en onderzoeken die Klaas aanhaalt in zijn zoektocht naar de oorsprong van corruptie.

Nature vs nurture

Op de vraag waarom zo veel machthebbers slecht en corrupt zijn, bestaat geen eenduidig antwoord. Sommige mensen zijn nu eenmaal slecht en weten aan macht te komen dankzij hun sluwheid. Maar macht verleidt ook mensen met een schoon geweten. Klaas illustreert aan de hand van frappante voorbeelden hoe macht anderen weet aan te zetten tot corruptie.

Sprekend is het voorbeeld van de VN-afgezanten die in New York gezeteld zijn. De diplomaten en hun families genieten diplomatieke onschendbaarheid, wat lange tijd betekende dat ze geen parkeerboetes konden krijgen. Wat bleek? Diplomaten van Zweden, Noorwegen en Japan overtraden geen parkeerregels, ook al zouden ze er dus mee wegkomen.

Diplomaten van landen met een cultuur van corruptie daarentegen maakten gretig misbruik van hun onschendbaarheid. De diplomaten uit Koeweit spanden de kroon met gemiddeld 249 (!) parkeerboetes per diplomaat. Tot zover weinig verrassends. Fascinerend is vooral de tweede constatering: diplomaten uit landen met weinig tot geen corruptie parkeren vaker illegaal naarmate ze langer in New York woonden. Ze raakten dus gewend aan hun omgeving en werden verleid het gedrag van hun collega’s te kopiëren. Een simpel voorbeeld van een groter probleem: corruptie is niet per se iets wat wel of niet in je aard ligt, het is ook situationeel en schuilt soms in een klein hoekje.

Roulatie

Zoals de ondertitel belooft, laat Klaas niet enkel zien wat er vaak misgaat bij huidige machtsverstrekking. De laatste hoofdstukken wijdt hij aan de belangrijkste lessen die hij heeft geleerd over het indammen van macht. Zo is roulatie om verschillende redenen belangrijk. Een klein team kan bijvoorbeeld niet succesvol samenspannen wanneer het voortdurend van samenstelling verandert.

Een minder voor de hand liggende reden waarom roulatie belangrijk is, is het zogeheten Peter Principle. Deze theorie houdt in dat mensen opklimmen tot het niveau waarop ze niet goed meer functioneren. De motivatie voor correct gedrag valt weg, de werkzaamheden stagneren en dat is het punt waarop corruptie op de loer ligt. Ook hier is de oplossing om mensen regelmatig een nieuw takenpakket te geven, waardoor ze Peter’s Plateau ontlopen.

Macht is zeker niet het eerste boek over het onderwerp, maar uniek is wel hoe Klaas de complexiteit ervan op een toegankelijke manier presenteert. De grote hoeveelheid anekdotes illustreren de theorie en maken Macht tot een toegankelijke introductie op het onderwerp. Verplichte kost voor wie beter wil begrijpen waarom de wereld is ingericht zoals die is én voor wie hem graag anders zou zien.

De Jongen en de Hond - Seishu Hase
Boeken / Fictie

Een twijfelachtig sprookje

recensie: De jongen en de hond – Seishu Hase
De Jongen en de Hond - Seishu Hase

Na de tsunami van 2011 in het Japanse Fukushima duikt er een verlaten, vermagerde Duitse herdershond op in het noordoosten van Japan. In De jongen en de hond vertelt auteur Seishu Hase het verhaal van deze hond en de zoektocht naar zijn baasje. Hoewel het decor alles in zich heeft voor een sterk plot, is het boek te kinderlijk om serieus te nemen.

Zes maanden na de aardbeving in 2011, die resulteerde in een tsunami, verkeert Japan nog steeds in een noodtoestand. Burgers hebben huis en haard verlaten, huisdieren en hun baasjes zijn door de ramp van elkaar gescheiden. Dat laatste is ook het lot van de Duitse herdershond die opduikt in Fukushima.

De zoektocht van de hond naar zijn baasje, begint op een parkeerterrein in Fukushima. Hij wordt opgemerkt door een forens genaamd Kazumasa, die toevallig stopt bij het tankstation om eten te halen op weg naar werk. Kazumasa besluit de hond mee te nemen. Hij noemt hem Tamon en gaat voor hem zorgen. Als Kazumasa met de Duitse herder naar buiten wil, merkt hij dat de viervoeter alleen maar richting het zuiden wil wandelen. Ook in de auto is de blik van de hond altijd naar het zuiden gericht.

Dan raakt Kazumasa verwikkelt in een overval. Hij verliest de hond aan de dief die de roof pleegt. Miguel, de dief, loopt steekwonden op tijdens de overval en ziet de herdershond als zijn beschermengel. Ook Miguel merkt dat Tamon op het zuiden gefocust is: “Tamon keek Miguel niet eens aan. Gericht op het zuiden, de ogen tot spleetjes geknepen, snoof hij intens een geur op.” Miguel besluit de hond te laten gaan. De viervoeter kan zijn weg vervolgen naar zijn echte baasje.

Kinderlijk en onrealistisch

De schrijfstijl in combinatie met de verhaallijn maken het boek voorspelbaar, bijna kinderlijk, en onrealistisch. Hoe werkelijk is het dat een verdwaalde hond zelf weet dat hij naar het zuiden moet om zijn baasje terug te vinden? De Duitse herder in deze roman is ervan overtuigd, maar of de lezer er ook zo over denkt, valt te betwisten.

Daarnaast verbindt Hase de zinnen heel droog met elkaar, waardoor het verhaal niet tot leven komt. Zo begint een nieuwe passage in het boek als volgt:

“Langs een andere route dan de vorige keer kwamen ze aan bij de rivier de Natori. Langs een weg met aan weerszijde akkers liepen ze door tot vlak bij de rivier. Aan de oever van de rivier was een parkje waar bankjes stonden.”

Al met al komt De jongen en de hond tekort op alle vlakken. Het boek gebruikt de historische ramp onvoldoende om het verhaal handen en voeten te geven.

Hase probeert wel verscheidene keren om de historische gebeurtenis rondom de aardbeving mee te nemen in het verhaal, maar dat komt niet lekker uit de verf. Het doet de rampzalige situatie van destijds weinig eer aan.

In plaats daarvan kiest Hase voor een onwerkelijke verhaallijn van een Duitse herder die stad en land afreist op zoek naar zijn baasje. Dat zou an sich nog een goede roman kunnen zijn, maar niet als het zo sprookjesachtig en onrealistisch is neergezet als hier.

Boeken / Interview
special: Een interview met Oetse Tamminga

INTERVIEWSPECIAL podcast: Schrijver Oetse Tamminga over ‘Trigger Mind’

In deze speciale podcastaflevering interviewt  Sanne schrijver Oetse Tamminga over zijn nieuwe boek Trigger Mind.

Geheel tegen zijn eigen verwachting (en verbazing) in, werd Oetse Tamminga ruim tien jaar na zijn uitzending met de Luchtmobiele Brigade naar Afghanistan, gediagnostiseerd met PTSS. Hij schreef er een beklemmend boek over dat onlangs bij uitgeverij Kompas verscheen. In het boek vertelt Oetse uitvoerig over zijn uitzending (waar hij, zoals hij zelf zegt “de mooiste tijd van zijn leven had”). Daarnaast gaat hij vooral in op wat een ziekte als PTSS met je doet. Hoe het uitmondt in een ‘donkerte’ die zich langzaam over je hele leven verspreidt. Niet alleen over je eigen leven, ook over dat van je vrienden, familie en geliefden. Want zoals Oetse zegt: PTSS is een familietragedie.

Boeken / Film / Kunst / Muziek / Theater / Boeken / Film / Kunst / Muziek
special: De redactieleden van 8WEEKLY bespreken het recente cultuurnieuws en meer!

8WEEKLY podcast – Aflevering 8

De gevarieerde redactie van online cultuurmagazine 8WEEKLY.nl bespreekt het recente cultuurnieuws, nieuwe releases, evenementen en festivals. Wij bespreken scherpe culturele stellingen en geven cultuurtips over boeken, films, muziek, podiumkunsten, beeldende kunst en meer!

In de nieuwe aflevering bespreken Sanne, Vick en Jorien het cultuurnieuws en raden ze de voorstellingen en films aan die ze bezocht en gezien hebben. Wie goed luistert hoort ook dat we een nieuwe editor hebben: Laurens de Groote!

In deze aflevering worden de volgende zaken besproken:

00:41 – 09:45 Musical Awards
10:00 – 11:21 Gouden Palm Cannes > Kijk The Square Kijk Force Majeure (Tourist)
11:40 – 17:14 Ozark
17:15 – 23:50 Elfia
23:51 – 30:23 Top Gun: Maverick
40:50 – 46:26 Inventing Anna
46:35 – 01:00:17 Stelling: Cultuurtips voor op vakantie > Bier Museum > Kunsteiland Japan
Kunst / Expo binnenland

Heropening: een nieuw museum om trots op te zijn

recensie: Museum Arnhem

Heel Arnhem viert feest, want na een intense verbouwing van bijna vijf jaar opent Museum Arnhem nu eindelijk haar vernieuwde deuren voor publiek. Arnhems meisje en kunstredacteur Priya Wannet greep haar Museumkaart en nam meteen een kijkje. Welke kunstwerken mag je volgens haar écht niet missen?

Dat is nog eens anders binnenkomen. Waar je voorheen bij de entree van Museum Arnhem in een krappe receptie een kaartje moest kopen, sta je nu vrijwel meteen in de open ronde zaal in het hart van de oudbouw. Hier werd vroeger kunst getoond, nu is er het café en de museumwinkel waar je als bezoeker lekker kunt rondneuzen. Het museum heropent met drie nieuwe tentoonstellingen: Tenminste Houdbaar Tot, Van Links Naar Rechts en de educatieve presentatie Met Open Ogen.

 

Tenminste Houdbaar Tot

Serge Attukwei Clottey: Gbor Tsui (2019)

We volgen de menigte kunstliefhebbers en komen terecht bij de tentoonstelling Tenminste Houdbaar Tot. Deze tentoonstelling gaat over klimaatverandering en de relatie van mensen met hun omgeving. Centraal staat de vraag of kunst mensen kan veranderen om anders met de aarde om te gaan. Vooral het werk van de Ghanese kunstenaar Serge Attukwei Clottey (1985) herbergt een belangrijke boodschap. Zijn uit 2019 afkomstige GBOR TSUI (Visitor’s Heart) is een kamervullend ‘reuzengordijn’ dat midden in de zaal hangt. Het drukt de bezoeker met de neus op de feiten rondom de rol van kolonialisme in hedendaagse milieuproblemen. Het goudgele gordijn, dat bij elkaar gehouden wordt door kleine stukjes plastic, verwijst naar het ernstige plasticprobleem in Ghana. Ook andere kunstenaars tonen hoe de klimaat- en milieuproblemen deels het gevolg zijn geweest van koloniale uitbuiting. De Beaded Slave Chain (2021) van Luisa Kuschel verwijst naar de handel in tot slaaf gemaakte mensen en Avantia Damberg laat zien wat de Shellfabriek op Curaçao heeft betekend voor het eiland.

 

Van Links Naar Rechts

Zodra je de zaal van Van Links Naar Rechts binnenkomt word je overweldigd door de hoeveelheid werken. Alle schilderijen zijn met zeer grote precisie geschilderd: het lijken net foto’s. Zo proef je de sfeer van het interbellum uit de vorige eeuw, en word je meegezogen in de recessie van de jaren dertig in Nederland. We zien hardwerkende mensen op het land en in de huizen, versleten textiel en een sobere lichtinval. Maar dat is niet alles wat het publiek te zien krijgt. Ook kunstenaars als Iris Kensmil (1970) krijgen een podium. Kensmil houdt zich vooral bezig met zwarte emancipatie. In haar kunstwerk Protester #1-24 portretteert ze vierentwintig antiracisme-demonstranten. Hun dichtgeplakte monden verwijzen naar de slogan I can’t breathe van de Black Lives Matter-beweging.

Museum Arnhem heeft met Van Links Naar Rechts een prachtige collectie samengesteld waar een aantal vooruitstrevende kunstenaars in de welverdiende spotlights staan.

 

Met Open Ogen

Margriet van Breevoort, The Tourist (2016)

Bij Met Open Ogen word je blik direct gevangen door de mensachtige sculptuur van Margriet van Breevoort: The Tourist (2016). Met grote uitpuilende ogen kijkt het je verwonderd aan. Hoe zou het zijn als we overal waar we komen om ons heen kijken als een toerist? Dat vraagt Van Breevoort (1990) zich met dit werk af. De jonge toerist ziet er op het eerste gezicht heel realistisch uit, als een backpacker die je zomaar op straat tegen zou kunnen komen. Maar als je beter kijkt dan zie je hoe fantasie en werkelijkheid met elkaar versmelten. Zo steken er twee kleine hoorntjes uit het hoofd en klopt de verhouding van de ogen niet. Met de tentoonstelling Met Open Ogen geeft Museum Arnhem een nieuwe impuls aan de educatieve traditie, die door oud-museumdirecteur Pierre Janssen (1926-2007) is gestart. Het gaat niet om de kunst maar eerder om het leren kijken naar bijzondere dingen. De op beleving gerichte presentatie biedt bezoekers een verdiepende kijkervaring en nodigt hen uit om werken op verschillende manieren te ervaren en ervaringen actief met elkaar te delen.

 

Benieuwd naar de rest van het museum? Museum Arnhem is het hele jaar door te bezoeken voor wisselende tentoonstellingen en een vaste moderne kunstcollectie. Stap binnen in de grote glazen koepel en laat je verleiden door al het moois dat het museum je te bieden heeft. Ook de beeldentuin is zeer de moeite waard om een kijkje te nemen en gratis toegankelijk voor iedereen. Met bijzondere sculpturen van Maria Roosen, Louie Cordero, Monika Dahlberg, Henry Moore en nog vele anderen. Museum Arnhem mag zich met recht het nieuwe visitekaartje van de stad noemen.

Muziek / Concert

Fokko brengt ´Geluksmomentje´ naar Arnhem

recensie: ‘FF Touren’-tour van Fokko, 5 juni 2022 Luxor Live
Malin Hollaar

Nadat Fokko in 2021 een ware coronahit had gescoord met ´Karin Heeft Geen Corona´ was het een kwestie van tijd tot de volledige EP werd uitgebracht. De EP FF werd begin 2022 uitgebracht en in april begon de bijbehorende tour. Het concert van 14 april in Luxor Live in Arnhem kon, ironisch genoeg, niet doorgaan vanwege een coronageval in de band en werd daarom verplaatst. Gelukkig werd dit gemis ruimschoots ingehaald met het energieke optreden dat zich uiteindelijk op 5 juni 2022 afspeelde.

Het concert vond plaats in de bovenste zaal van Luxor Live. Bij binnenkomst waren de leadzanger van Fokko en zijn support act Tim Koehoorn aan te treffen bij de merchandise stand. Toen het natgeregende publiek druppelsgewijs de knusse zaal binnen was getreden werd het tijd voor de show om te beginnen.

Het doorzettingsvermogen van support act Tim Koehoorn

Singer-songwriter Tim Koehoorn verzorgde de support act van deze avond, ondanks de obstakels op zijn reis naar Luxor Live. Zo vertelt hij dat hij vanuit het autoluwe centrum van Arnhem zijn spullen in containers met vuilniszakken en ducttape te voet naar de concertzaal heeft moeten slepen. Dit had gelukkig weinig invloed op zijn stemming en zo opende hij de avond met het nummer ‘Het Gaat De Slechte Kant Op Met Mijn Pessimisme’. De zanger blijkt niet alleen droogkomisch te zijn in de aankondigingen van zijn eigen nummers, maar hij toont in deze nummers ook aan over een goede dosis creativiteit en humor te beschikken. Zo gaan de nummers over de meest uiteenlopende onderwerpen, zoals zijn onafwendbare dood, het missen van Hyves, opgroeien in de provincie en Guus Meeuwis. Voor laatstgenoemde had Tim namelijk nog wat constructieve feedback op hoe geschikt het ritme ‘kedeng kedeng kedeng kedeng’ is voor de geïmpliceerde nachtelijke activiteiten uit het nummer ‘Per Spoor’.

De muzikant omschrijft zijn muziek als ‘alternatieve nederpop voor mensen die grapjes maken als verdedigingsmechanisme’. Hoe dat klinkt valt binnenkort te beluisteren op zijn nieuwe album Suikerspin dat 17 juni verschijnt. Enkele nummers van dit album, zoals het kneuterig romantische nummer ‘Als het moet (maar liever niet)’, liet hij tijdens het concert al horen. Dit toverde duidelijke glimlachen op de gezichten van het publiek.

Wachten tot er iets gebeurt

Het warmgedraaide publiek hoefde niet lang te wachten tot de nederrockband Fokko het podium betrad. Bandleden Fokko, Jurro, Sebastian en Gelke gingen energiek van start met het nummer ‘Wachten Tot Er Iets Gebeurt’, wat zonder aarzelen overliep in het vervolgnummer. Het is meteen duidelijk, de band heeft weer zin om te spelen en het publiek stuitert enthousiast mee. De catchy rocknummers met vrij directe teksten over uiteenlopende onderwerpen slaan duidelijk goed aan bij het publiek. Nummers zoals ‘KTLL’, die gaat over het hebben van een gemeenschappelijke ex-vriendin met iemand die je niet aardig vindt, worden vol volume meegezongen.

Publieksinteractie door quizvragen en fun facts

Gelukkig is er tussendoor nog wel ruimte voor wat adempauzes en die worden door zanger en gitarist goed benut voor de nodige publieksinteractie. Zo vertelt hij bij de aankondiging van ‘Nog Twee Weken Op De Camping’ dat het nummer welgeteld vijf woorden in het Frans bevat en dat degene die ze weet te benoemen een Fokko sticker verdient. Een uitdaging die enthousiast werd geaccepteerd door de fans op de eerste rij, maar lastiger bleek te zijn dan gedacht. Uiteindelijk werd er beloofd dat iedereen een sticker zou krijgen voor de moeite, dat is mooi meegenomen.

Wie een beetje bekend is met de nummers van Fokko heeft vast opgemerkt dat bepaalde vrouwennamen zoals Sanne en Kim vaker in de nummers naar voren komen. Bij de aankondiging van het nummer ‘Wendy’ over zijn korte basisschoolverkering vertelt hij hier wat meer over. Wendy blijkt echt te bestaan, maar ze heet eigenlijk Chantal. Het nummer ontpopt zich in de concertzaal als een ware publieksfavoriet. Waar het publiek eerder al enthousiast leek mee te dansen en zingen, werd er hier zelfs nog heftiger mee gesprongen.

Akoestische onderbreking in het midden van de zaal

‘Wendy’ blijkt niet de enige publieksfavoriet te zijn, vanuit de eerste rij werd tijdens de show al meermaals gevraagd of het nummer ‘Anna’ nog gespeeld zou worden. Toen het eindelijk zover was, werd de elektrische gitaar omgeruild voor een akoestische en kwam Fokko, gevolgd door Gelke en Jurro, de zaal in lopen. De drie bandleden werden gauw omringd door een knusse cirkel van toeschouwers en zette zo het nummer ‘Anna’ in met Fokko op gitaar, Gelke met twee schudeieren en Jurro als tweede stem. Het publiek probeerde voorzichtig mee te zingen terwijl de fan, wiens lievelingsnummer ‘Anna’ was, uiteindelijk het tweede schudei van Gelke kreeg. Deze setting beviel de band dusdanig dat ze besloten het nummer ‘Zondagnacht’ ook in deze cirkel te spelen. Dit nummer werd door het publiek nog enthousiaster meegezongen. Zeker de ‘aah’s die volgden na zinnen zoals ‘dit weekend was er weer een voor de prullenbak’ werden extra hard meegezongen.

Een energieke afsluiting

Toen de volledige band weer op het podium stond, was het tijd voor hun grootste hit: ‘Karin Heeft Geen Corona’, waarmee het tempo en de ambiance weer mee werden opgevoerd. De band zet verder met nummers als ‘Met Een Biertje Op De Bank’ waarin wordt bezongen hoe ze het liefst met een biertje op de bank zitten en verder niks doen. Het is echter duidelijk dat voor dit concert een grote uitzondering wordt gemaakt. De geestdrift en de energie spat van de band af en werkt aanstekelijk op de volledige zaal. Een groot aandeel van het publiek loopt met shirts waar Fokko’s hoofd op geprint staat of T-Shirts met de tekst ‘StaDaarNietZoDoeIets’, wat gelijk het nummer was waarmee deze gebeurtenisvolle avond werd afgesloten.

Een avondje Fokko staat garant voor een strakke rockshow, komische teksten, een stuiterende frontman én dito publiek. Het is dan ook een wijs besluit om dat biertje op de bank om te ruilen voor een biertje bij een optreden van Fokko!

Link naar live video van Fokko:

 

Link naar Tim Koehoorn:

Theater / Voorstelling

EEN WERVELWIND VAN EEN OPERAVOORSTELLING

recensie: A Midsummer Night’s Dream - Opera Zuid

De voorstelling van de opera A Midsummer Night’s Dream van Benjamin Britten (1960) door Opera Zuid begon eigenlijk al op de statige trappen van Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Terwijl je tussen bloemetjes op de treden rustig naar boven liep, kwam je gaandeweg toneelspelers tegen die telkens een citaat uit het gelijknamige toneelstuk van Shakespeare voor je opzegden. Zoiets als: ‘Puck zegt: “Hebben wij schimmen u niet bevallen, denk dan: “Ik was in slaap gevallen.” Wat u in die slaap verscheen, vluchtte als een droombeeld heen’.

Zo heb je gaandeweg al heel wat poëtische teksten te horen gekregen, maar als je dacht dat het daarbij bleef, dan had je het als bezoeker mis. De opvoering begon met een vragenvuur dat vanaf het podium op de zaal werd losgelaten. ‘Gaat u staan als u het eens bent met …’. En dat waren vaak geen gemakkelijke vragen, zoals: ‘Heeft u uw grote liefde wel eens bedrogen?’ Citaten, en nu vragen die allemaal voortkwamen uit het stuk van Shakespeare en aan de accenten van regisseur Ola Mafaalani, die hiermee haar debuut maakte bij Opera Zuid.

Accenten

Accenten die varieerden van het benadrukken van het verschil tussen droom en werkelijkheid, liefde en haat, donker en licht. En dat alles te midden van de komedie die A Midsummer Night’s Dream is. Het waren vragen die de komedie te boven gaan.

De hiervoor genoemde Puck, de dienaar van Oberon, de koning der schaduwen en elven, leek wel als een soort tussenpersoon te fungeren. De rol werd uitgevoerd door actrice, regisseur en aerialist (luchtacrobaat) Dreya Weber. De meeste tijd draaide ze rond in stukken stof, aangekondigd door snelle trompetloopjes en tromroffeltjes uit de orkestbak, waarin het op de toppen van hun kunnen spelende philharmonie zuidnederland zat, het orkest van Noord-Brabant, Limburg en Zeeland dat stond onder leiding van de Belgische dirigent Karel Deseure.

De opvoering

Componist Benjamin Britten (1913-1976) vraagt veel van de uitvoerenden. Zowel van het orkest als van de vocale solisten en het kinderkoor (de elfjes, gezongen door de Limburgse koorschool). Onderwijl zijn zij doende om samen met chefkok André Amaro in de keuken van Theseus chocola te smelten. Dit vervangt het magische bloemensap uit het stuk van Shakespeare. Ze zijn er al mee bezig als het publiek de zaal inkomt, net zoals zes werklieden reeds aan het timmeren zijn voor het stuk echt begonnen is. Later voeren zij het stuk Pyramus en Thisbe op ter gelegenheid van het huwelijk van Theseus en Hippolyta. Opvallend is, dat Theseus en Hippolyta in het libretto van Britten en zijn partner tenor Peter Pears pas heel laat in de opera op het toneel verschijnen. Maar dan heb je ook wat: bas-bariton Quirijn de Lang zong zijn rol koninklijk en het timbre van de alt-mezzo Eva Kroon is prachtig.

Eigenlijk is het geen doen om alle solisten bij naam en toenaam te noemen; daarvoor verschijnen er teveel op het podium. En zijn ze stuk voor stuk goed gecast en voor hun rol toegerust.
Opvallend is de teddybeer (!) waarmee Bottom (bas-bariton Marc Pantus) rond zeult. Puck heeft zijn hoofd niet omgetoverd in dat van een ezel, zoals in het origineel, maar in het lijf van een teddybeer; wellicht een toespeling naar de beren die tijdens de pandemie massaal voor de ramen stonden. Een pandemie die twee jaar geleden roet gooide in de toen al geplande première in Eindhoven.

Alles is in de geest van Britten eigenlijk, want ook de componist doet aan (stijl)citaten. Soms denk je het begin van de ouverture uit A Midsummer Night’s Dream van Mendelssohn-Bartholdy te horen, dan weer een barokaria door een countertenor (Oberon, gezongen door Jan Wouters, begeleid door klavecimbel en harp) om slechts twee dwarsstraten te noemen.
Kortom: een avond om met volle teugen van te genieten. Het kan nog tot en met 21 juni (!). Mafalaani heeft weer een prachtige Shakespeareregie op haar conto geschreven. Dit keer van een opera.