Boeken / Non-fictie

Wat apen ons leren over gender

recensie: Anders – Frans de Waal

Na boeken over de intelligentie en emoties van dieren, duikt Nederlands bekendste primatoloog Frans de Waal nu in de wereld van gender. Niet alleen laat hij zien dat de apenwereld net zo divers is als de onze, hij toont ook aan dat veel onderzoeken gekleurd zijn door de blik van de wetenschapper.

Wat nou als de bonobo eerder was ontdekt dan de chimpansee, vraagt Frans de Waal zich af in zijn nieuwste boek ‘Anders’ (2022). “Stel je eens voor wat voor fascinerende gevolgen dit had kunnen hebben voor onze ideeën over gender!”

Bonobo’s zijn namelijk vredelievende, gevoelige, seksuele wezens die in groepen leven met een vrouw aan het hoofd. Chimpansees kennen juist een patriarchaal systeem en zijn gewelddadiger. De mens heeft beide apensoorten in de stamboom, toch zijn wetenschappers altijd geneigd geweest om de mens te spiegelen aan de chimpansee.

Het is een van de voorbeelden die De Waal geeft in ons denken over gender. Mensen zijn geneigd om apen als een soort oermensen te zien, die niet beïnvloed zijn door cultuur. Maar, zo toont hij, het ligt er maar aan welke apensoort je als voorbeeld neemt.

Poppen of autootjes

In ‘Anders’ verkent hij in elk hoofdstuk een ander thema. Van de speelgoedvoorkeuren van jonge apen tot de seksuele gewoontes van volwassenen. Zo leren we dat meisjes-apen een aangeboren voorkeur hebben voor poppen en dat jongens-apen juist geïnteresseerd zijn in alles behalve dat, waarmee hij ingaat tegen een populair feministisch idee dat gender enkel aangeleerd is.

Tegelijk laat hij zien dat vrouwtjes-apen ook zelf het voortouw nemen in de voortplanting, waarmee hij juist indruist tegen heersende ideeën over machtsverhoudingen. Als primatoloog heeft hij vrouwelijke apen gezien die ’s nachts stiekem met mannetjes de bosjes indoken. Zij waren duidelijk geen willoos slachtoffer dat simpelweg ‘geïnsemineerd’ wordt door de toekomstige vader.

Natuur of cultuur

Gender, zo laat De Waal zien, is een ingewikkeld samenspel tussen natuur en cultuur. We kunnen veel leren door apen te bestuderen, maar wat je met name leert is met welke bril de wetenschapper naar zijn onderzoeksobject kijkt. Wetenschap is niet altijd objectief, maar vaker juist politiek gekleurd.

De Waal toont zich een uitstekende professor, die de lezer via anekdotes en voorbeelden meeneemt in de primatologie en genderstudies. Hij is een docent die graag vertelt, soms wat afdwaalt in zijn verhalen, maar ook altijd weer op een interessant spoor terechtkomt. ‘Anders’ is een boek vol interessante observaties, die je onbewust meeneemt in je dagelijks leven. Een mooie eye-opener!

Muziek / Album

Oud en nieuw als tweeslag

recensie: RE - Esemble Gamut!
Henri Melaanvuo

Ensemble Gamut! (met uitroepteken) debuteerde in 2020 met een album onder de titel UT. Een woord dat onder meer verwijst naar de eerste noot van de toonladder in de middeleeuwse muziektheorie. Nu is hun tweede album uitgekomen: RE. Te beluisteren op  CD en diverse digitale platforms.

RE en Ensemble Gamut!
RE is niet alleen de tweede noot, maar slaat volgens het fraaie, begeleidende boekje ook op het Engelse ‘re’ voor opnieuw, herscheppen, vernieuwen, terugblikken én op weg zijn naar de toekomst. Dat is raak gekozen door de drie leden van het ensemble, dat op experimentele wijze oude muziek en folk uit in dit geval met name Finland interpreteert, compleet met improvisatie en elektronische soundscapes.

Die leden zijn: Aino Peltomaa (zang, middeleeuwse harp, klein slagwerk en soittu, een Finse herdersfluit), Ilkka Heinonen (jouhikkos, een Finse lier, elektronica, zang en klein slagwerk) en Juho Myllylä (blokfluiten, elektronica en zang).

Uit deze opsomming komt die combinatie van oud en nieuw en de nadruk op Finse kerk- en volksmuziek naar voren. Ook staat dit album in het teken van uitersten, die zowel tot contrasten leiden als tot een eenheid worden samengesmeed.

Heilige Hendrik van Finland
De centrale figuur waar het album conceptueel omheen is gebouwd, is de Heilige Hendrik van Finland. Hendrik was een Engelse missionaris die rond 1150 de Finnen tot het rooms-katholieke geloof bekeerde en later de patroonheilige van Finland werd. Dat die bekering met veel geweld gepaard ging, leren we uit een manuscript uit de dertiende eeuw, Missa et officium Sancti Henrici. Het album omvat een selectie uit dat manuscript. Ensemble Gamut! maakte daarnaast ook gebruik van de Piae Cantiones, een collectie met vierenzeventig middeleeuwse liederen in het Latijn die ook in Nederland bekend is door de opnamen van het Fins Radio Kamerkoor onder leiding van Timo Nuoranne.

Veel van de teksten op het album worden letterlijk gesproken of in een vorm van Sprechgesang (iets tussen spraak en zang in) gebracht. De liederen worden afgewisseld door enkele instrumentale stukken en improvisaties, zoals een verdrietige melodie van herder en volksmuzikant Teppo Repo (1866-1962) die zijn herdersfluiten zelf bouwde, en Puu (Hout) van ensemblelid Aino Peltomaa, een ingetogen en schrijnend nummer waarop qua stijl overeenkomende, mooie nummers aansluiten.

Verschillende polariteiten
Ook op een andere manier komen polariteiten terug. Zo begint het album bijvoorbeeld met twee verschillende versies van het Sanctus (Heilig, heilig, heilig): Sanctus Ericus/Sanctus Ericum. Het eerste wordt ingetogen gezongen, het tweede daarentegen wordt heftig en opzwepend gesproken. Op die manier zou je het een responsorium, vraag en antwoord, kunnen noemen.

Een responsorium (origineel de afwisseling tussen voorzanger en koor) gaat ook vooraf aan en volgt op een daarin ingebed traditioneel doodslied voor Hendrik. De tweede respons is verstild, het voorafgaande doodslied wordt echter rauw gezongen in een zangstijl die terecht verre blijft van wat wij ‘mooi’ zouden noemen. Vorm en inhoud vormen zo een prachtige eenheid.

Verschillende stijlen
Zowel qua eenvoud, met hun vaak tegen minimal music aanleunende stijl met drones als basis (een aanhoudende toon), als met een grotere expressie lijkt het of Ensemble Gamut! op hun tweede album meer aandurft.
De muziek waaierde op het eerste album breder uit, naar Frankrijk en Spanje. Op dit album blijft het ensemble in Finland, maar let wel: de drones benadrukken ook de oosterse invloed op de middeleeuwse muziek uit Finland, iets dat in een uitvoerig en interessant essay van Peltomaa bij de CD wordt toegelicht. Iets dat ten koste ging van de teksten, die dit keer alleen in het Fins zijn afgedrukt, maar daar schiet Google Translate te hulp!

Tenslotte: over smaak valt te twisten, maar was dat vogelfluitje bij het nummer van Teppo Repo of waren die belletjes bij enkele andere nummers nu nodig?

Een detail, want iedereen die van middeleeuwse muziek in een modern jasje houdt, van volksmuziek of folk, van kerkmuziek of minimal music, van instrumentale muziek en zang zal veel plezier aan dit tweede album beleven!

Boeken / Fictie

Weinig fleurigs aan ‘De Jasmijntuin’

recensie: De Jasmijntuin – Elena Conrad

Het tweede deel van de Jasmijnserie, De Jasmijntuin, maakt dat je per direct in de auto wil stappen om naar de Ligurische kust af te reizen. Over de enscenering niets te klagen: schrijfster Elena Conrad (zelf groot ‘Italofiel’) laat ons fantaseren over dé ideale vakantiebestemming te midden van olijf- en jasmijngaarden. Hoewel de verbeeldingskracht van menig lezer in werking wordt gezet, is de roman te oppervlakkig om écht te beklijven.

Smaakt naar minder

We kunnen haar wel begrijpen, die Elena Conrad. Op de flaptekst van de twee delen van haar trilogie van de Jasmijnserie staat nadrukkelijk geschreven dat de Duitse auteur idolaat is van haar jaarlijkse vakantiebestemming aan de Ligurische kust. Het bleef niet alleen bij mijmeren over het Italiaanse landschap op ‘haar favoriete plekje onder een oude olijfboom met uitzicht op zee’: haar dagdromen dienden ter inspiratie voor de serie over de Duits-Italiaanse Giulia, die voornemens is om de jasmijngaard van wijlen haar opa op te knappen. Zo’n liefdesroman als deze is uiteraard niet compleet zonder een sexy Italian guy, die haar hart – al in het rond toeterend op een Vespa – steelt. Die bruine krullenbol heet in dit verhaal Marco en hun liefdesgeschiedenis kent een onnatuurlijk snel verloop. In deel 1, De Jasmijnvilla, is het meteen – Pats! Boem! – liefde op het eerste gezicht en De Jasmijntuin, deel 2, begint linea recta met hun verloving. Helaas wordt dit gelukkige nieuws het ge-hé-le boek overschaduwd door de ziekte van Marco’s zus Laura. De donkere wolk hangt zodanig boven de huwelijksplannen van Giulia en Marco dat het boek nog weinig anders behelst. En dat maakt het verhaal toch wel een tikkeltje saai.

Er staan eigenlijk drie kleinere intriges centraal naast het plot: de logeerpartijtjes van Aurora (de dochter van Laura en haar ex Franco), Franco en zijn pyromanische trekjes en dan heb je nog die moderne Milanees Paolo die het (ook al in deel 1) heeft voorzien op de olijfboerderij van Alessandro, Marco’s vader. Nu dienen zich in deel 2 nog twee bijfiguren aan: de vriendin van Paolo (toevalligerwijs ook de knappe ex-vriendin van Marco naar wie al wordt verwezen in deel 1) en de nieuwe vriend van Laura: Luciano. Ook in deze roman doemt de boezemvriendin van Giulia op: de kleurrijke Trixi (niet – ahum – de meest realistische naam, maar enfin). Iedere keer als de stress bij Giulia oploopt, is Trixi héél toevallig net neergedaald in Italië.

Een lege ‘inspiratie-bron’

Alles wat in deel 1 nog als een vernieuwende verrassing naar voren werd gebracht, vormt een tergende herhaling in deel 2. Het voelt toch een beetje alsof Conrad niet meer kon tappen uit het vaatje met inspiratie. Er wordt van de lezer verwacht dat hij of zij onophoudelijk veel medelijden toont voor de familie van Marco en zich genoeg gemotiveerd voelt om door te lezen over het lijden van Laura. Dat is echter nogal veel gevraagd van de lezer: hoe kan iemand zich voldoende inleven in een personage als er nooit vanuit dit personage wordt gefocaliseerd? Of – in meer algemene begrippen – als men nooit een inkijkje krijgt in de binnenwereld van deze patiënt? Misschien heeft Conrad zich zo erg gefocust op Laura, omdat ze bij God niet wist waar ze anders over zou moeten schrijven. De liefde tussen Giulia en Marco was al opgebloeid, Giulia’s moeder Pina had Giulia al min of meer het huis in Italië toevertrouwd en Giulia zelf had haar oude leventje in Duitsland al de rug toe gekeerd.

Aangezien het eerste deel je als lezer continu kan bekoren, verwacht je dat de schrijfster met meer op de proppen komt. ‘Teleurgesteld’ zou een te groot woord zijn om het gevoel bij het lezen van dit boek te omschrijven, want de gemiddelde lezer zou het – omwille van de toegankelijke schrijfstijl, het makkelijk te volgen verhaal en de talloze beschrijvingen van het idyllische landschap van Italië – allang ‘prima’ vinden. Voor wie op zoek is naar een gelaagde roman die schittert van de meerduidigheid, is hier geen winst te behalen.

Sloom tempo, sympathiek personage

Het tempo is helaas uitermate sloom en zorgt er bijna voor dat je het boek niet meer oppakt. Het verhaal kabbelt maar een beetje voort. Giulia is dermate sympathiek dat het verhaal tamelijk prettig is om te lezen, maar dit boek zou zeker niet geroemd moeten worden om de stilistische pracht en praal. Een vlotte schrijfstijl heeft het boek niet bepaald; het is wel erg simpel geschreven. Je zou verwachten dat iemand – die al dertig jaar op en neer reist naar Italië – intussen iets meer beeldspraak tot haar beschikking heeft om het land van de pizza en de rode wijn te kunnen omschrijven. Maar ach, wie weet, gaat Conrad ons alsnog verrassen met deel 3 van de trilogie en wordt dat het knallende eindakkoord van haar reeks.

Mogen we misschien alvast een toekomstverwachting uitspreken? Dan gokken we op de volgende elementen: een baby voor Marco en Giuliu die samen gaan wonen in de Jasmijnvilla, een bruiloft voor Laura met haar nieuwe lover (die waarschijnlijk de villa van Alessandro gaat overnemen) en een schop onder de kont voor de makelaar Paolo, wiens gezicht nooit meer zal verschijnen in de buurt van Giulia en Marco. Of we het bij het rechte eind gaan hebben? Het antwoord daarop laat even op zich wachten, want de publicatiedatum van het derde deel van deze familiesaga is voor het lezerspubliek nog onbekend… Voor nu wensen we auteur Conrad ‘Buona vacanza’ toe en hopen we dat ze na haar volgende vakantie naar Italië terugkomt met koffers vol inspiratie!

Film / Serie

Meer levend dan dood

recensie: Wednesday - Alfred Gough & Miles Millar
Vlad Cioplea / NetflixNetflix

Het personage Wednesday uit The Addams Family verscheen 58 jaar geleden voor het eerst op het doek. Ondanks dat hebben we als kijker nog nooit écht de kans gekregen om haar goed te leren kennen. Daar brengt Netflix verandering in: een serie van acht afleveringen die helemaal draaien om de intelligente Wednesday.

Deze spin-off serie zit vol met plot twists en mysterie. Wednesday is dé spin-off waarvan niemand wist dat ze hem nodig hadden en is amper te vergelijken met de films van drie decennia geleden.

Eindelijk menselijker

Het is altijd best moeilijk geweest om je in te leven in de iconische karakters van The Addams Family. In deze Netflix Original slagen de makers erin om de karakters menselijker te maken zonder de oorspronkelijke karaktereigenschappen te schrappen. Kijkers krijgen eindelijk de kans om zich ook te identificeren met de sarcastische, vreemde en vaak emotieloze Addams leden. Vooral Wednesday, de ster van de serie, zien we voor het eerst van een kwetsbare kant.

Wednesday worstelt met normale tienerproblemen en gaat die op haar eigen manier te lijf. Hierdoor krijgt haar karakter diepgang. Actrice Jenna Ortega heeft het zichzelf erg moeilijk gemaakt om de subtiele gevoelens te laten zien van de stoïcijnse Wednesday, maar is daar enorm in geslaagd.

Actueel

Hoewel hoofdkarakter Wednesday Addams oldschool is, slaagt de serie er toch in om actuele onderwerpen in het verhaal te weven. Hedendaagse en pijnlijke onderwerpen zoals conversietherapie en kolonisatie worden creatief belicht zonder dat het geforceerd voelt.

Verrassing van Burton

Voor het eerst spelen er meerdere zwarte acteurs mee in een Burton project. Dit kwam enigszins als een verrassing door een verleden van blanke casting. Recente controversiële uitspraken van regisseur Tim Burton over deze kwestie werden veelvuldig besproken in de media.

De serie op zich is helaas ook niet zo Burtonesque als veel mensen hadden verwacht ondanks de veelbelovende slogan ‘from the imagination of Tim Burton’ op posters. Burton regisseerde maar vier van de acht afleveringen. Al met al is Wednesday een vermakelijke serie met goede acteurs en een origineel verhaal.

Film / Films

Levensadem

recensie: Mes frères et moi
dmitriy-ermakov-AXzC9pew07w-unsplashUnsplash

Binnen een Italiaanse familie van sjacheraars zijn er vier totaal verschillende broers die aan het begin van de film Mes frères et moi kort worden voorgesteld: Abel, de oudste, Mo, Hedi en Nour. Hun vader is overleden en hun moeder ligt op bed aan de beademing. Adem – daar gaat het over in deze film van de Franse cineast Yohan Manca.

Nour – een rol (en wat voor een!) van Maël Rouin Berrandou – zet thuis twee geluidsboxen op de gang, richting de slaapkamer waarin zijn comateuze moeder ligt. Zo kan ze genieten van de operamuziek die ze draaide toen ze pas was getrouwd. Nour draait de muziek ook voor zichzelf. Aria’s uit bijvoorbeeld La Traviata van Verdi, gezongen door Maria Callas en Luciano Pavarotti, schallen tot ergernis van de andere drie broers door het huis. De film zou zomaar in de tijd van Callas en Pavarotti (al schelen ze een generatie) kunnen spelen, want moderne media als mobieltjes en dergelijke komen niet in beeld.

Een heimelijke traan

De 14-jarige Nour heeft een Taakstraf in Gemeenschapsdienst (TIG) opgelegd gekregen en moet de gang verven van de school waarop hij zit. Aan het eind van de gang hoort hij pianoklanken en zingen uit een klaslokaal komen en hij gaat op onderzoek uit. Hier geeft de jonge operazangeres Sarah (Judith Chemla) gedurende de zomer gratis zangles aan een stel meisjes die bij Nour op school zitten.

Hij begint te zingen, nog ongeschoold en eerst heimelijk op de gang zodat niemand in de klas hem ziet. Hij zingt de aria waar zijn moeder in het bijzonder zo van houdt: Una furtiva lagrima uit L’eliser d’amore van Donizetti. Een aria over iets anders heimelijks: een heimelijke traan die rolt over de wangen van jonge mensen en die heeft te maken met de dood; op het eind van de film zien we de traan echt rollen over het gezicht van Abel, wanneer hij hun moeder dood op bed aantreft. ‘Moeder is gestopt met ademhalen. Met een glimlach, schijnt’, denkt Nour aan het graf. En weer klinkt de aria, nu uit een draagbare cd-speler die hij heeft meegenomen.

Adem in – adem uit

Tussen die twee ademhalingen speelt het verhaal zich af: van de volgens de baas van TIG te zachte antwoorden van Nour, de eerst nog voorzichtige ademhaling op de gang, naar de uiteindelijk steeds vrijer zingende jongen in Sarah’s klas, tot het stoppen met ademhalen door moeder. Je kunt het ademen ook figuurlijk opvatten: Nour die zoekt naar ademruimte om te proberen zijn droom waar te maken binnen de weinige ruimte die de drie broers hem gunnen. Broers die niet snappen welke rol muziek voor Nour speelt. Abel wil liever dat zijn broer pizza’s gaat bezorgen, wat hij overigens ook doet.

Het gaat ook over welke belangrijke rol muziek überhaupt kan hebben voor mensen die willen ontsnappen aan het naargeestige leven in een achterstandswijk in een Zuid-Frans, niet met name genoemd havenstadje.

Desolaatheid én licht

Sarah zegt in de film dat muziek je helpt het leven anders te bekijken en sterker te worden. Wat niet wegneemt dat Manca het desolate, wat armzalige van een gezin zonder vader, met een stervende moeder en de vier jongens niet wegpoetst. De gewelddadige rol van de politie die op zoek is naar drugs is al even rauw in beeld gebracht.

Manca plaatst het huis in al zijn desolaatheid tegenover het in licht gevangen lokaal op de school van Nour. De karakters van de broers, en van Nour zelf, groeien gaandeweg in de film. Dat is prachtig gedaan, door bijvoorbeeld het openbloeiende gezicht van Nour en de traan van Abel, die niet zo kwaad is als hij lijkt en de familie bij elkaar wil houden. En dat zonder dat er in de film ook maar één moment sprake is van kitsch.

Op het eind van de zomervakantie krijgt Nour van Sarah een kaartje voor een opera-opvoering waarin zij optreedt. Ze lijkt voor hem te zingen, want je moet altijd iemand in de zaal uitzoeken om voor te zingen of te spelen. Dat heeft ze hem geleerd en brengt ze nu zelf in praktijk. Levensecht, zoals de hele film die rond het thema levensadem cirkelt.

Gezien op Picl
Nog te zien tot 13 maart 2023

Film / Films

The Menu is een feest voor de zintuigen

recensie: The Menu - Mark Mylod

The Menu van Mark Mylod begeleidt de kijker op een hoog culinair tripje langs de zintuigen. Wanneer Tyler (Nicholas Hoult) zijn partner Margot (Anya Taylor-Joy) meeneemt naar een prestigieus restaurant op een afgelegen eiland, staat hen een duister eetfestijn te wachten. Twaalf exclusieve gasten zullen het diner van hun leven meemaken.

Cult-achtige taferelen

Zowel de gasten als het personeel aanbidden één centraal figuur: de mysterieuze chefkok Slowin (Ralph Fiennes). Wanneer de chef een vraag stelt en de gehele staf luidkeels  “yes chef!” roept, wordt duidelijk dat ze hem zien als een god. Hij is een bijzonder persoon: geleerd, gedreven, maar ook ijskoud. Zijn enige doel is het delen van zijn levenswerk in de vorm van ‘het menu’.

Ook de enthousiaste Tyler wilt niets liever dan het regime van Slowin ondergaan en hangt als een puppy aan zijn lippen. Slowin beslist, vertrekken is geen optie. Het heeft iets weg van een cult. Margot vindt het daarentegen maar moeilijk om mee te gaan in dit circus en biedt her en der een nuchtere kijk op de gebeurtenissen. Haar scepsis botst duidelijk met het fanatisme van Tyler. In eerste instantie heeft dit een komisch effect, maar de kritische Margot zet ons ook aan het denken: want wat schuilt er eigenlijk achter het strakke regime van Slowin? Wat wilt hij vertellen, en bovendien, waarom?

Spanning zo scherp als een mes

Met een zeer sterke spanningsopbouw en een aantal verrassende plottwists slaagt The Menu erin om de kijker op het puntje van de stoel te doen zitten. Iedere gang die chef Slowin en zijn crew opdienen geeft steeds iets meer inkijk in hoe bizar de gedachtegang van de chef eigenlijk is. De complexe gerechten zullen voor de gasten steeds meer gaan proeven naar wanhoop. En die wanhoop is ongetwijfeld ook voelbaar bij de kijkers van deze bloedstollende film.

Fraai acteerwerk, fraaie set

Het succes van de film is behalve aan de fraai opgebouwde spanningsopbouw ook te danken aan het knappe staaltje acteerwerk. Vooral Fiennes imponeert. Hij weet chef Slowik neer te zetten als een interessante en een gelaagde persoonlijkheid die zich naarmate de film vordert steeds meer laat zien. Ook Taylor-Joy overtuigt in de rol van Margot met haar dubbele agenda. Het sterke acteerwerk wordt ondersteund door een prachtige set. Het moderne restaurant met gigantische seasight ramen voelt zowel luxueus als beklemmend aan. Een tegenstelling die het totaalplaatje van The Menu goed samenvat.

 

 

Film / Films

Claustrofobie in een utopisch bestaan

recensie: Don't Worry Darling - Olivia Wilde

Superster Florence Pugh vervult de hoofdrol in de dramathriller Don’t Worry Darling. Zij speelt een door de jaren 50 geïnspireerde huisvrouw genaamd Alice die met haar man Jack (Harry Styles) een harmonieus leventje leidt in een oud-Amerikaanse gemeenschap genaamd Victory, op voorwaarde dat ze zo weinig mogelijk spreken over hun vorige bestaan. Een bestaan waar geen ruimte meer voor is binnen deze ‘perfecte’ utopie.

Het leven binnen de Victory-gemeenschap maakt deel uit van een experiment, geleid door de baas van het Victory-project genaamd Frank (Chris Pine). Van haar leven vóór het experiment kan Alice zich niet veel herinneren, enkel wat losse flarden. Maar wanneer een medebewoonster van de gemeenschap zich losrukt van de retro-utopie en Alice geteisterd wordt door vage herinneringen aan haar vroegere leven, besluit ze het bestaan waar zij nu in leeft in twijfel te trekken. Wat is het duistere dat zich schuilhoudt achter dit idyllische bestaan?

Knap staaltje acteerwerk

Ondanks dat de film in een zonnige, bijna hemelse setting speelt, voel je onheil in de lucht hangen. Dat onheil wordt knap verbeeld met diverse plotwendingen en dreigende scènes, maar wordt vooral gedragen door het acteerwerk van hoofdrolspeelster Florence Pugh.

Uit haar rol in Midsommar bleek al dat Florence Pugh een bijzondere actrice is. Haar rol in Don’t Worry Darling is de kers op de taart. De film geeft je een claustrofobisch gevoel. Het gevoel dat je niet kan ontsnappen, hoe graag je het ook wilt. Florence Pugh begrijpt dit gevoel en weet het uitmuntend over te brengen op het doek, waardoor je zelf ook een bonkend hart krijgt tijdens het kijken. Maar ze draagt dit niet alleen. Doordat de andere karakters er alles aan doen om hun vorige bestaan te vergeten en de castleden dit goed weten over te brengen door rake dialogen en indringende shots, met daarbovenop de onheilspellende muziek, zie je hoe Florence langzaam in het nauw wordt gedreven. De uitdrukkingen van de actrice laten je echt geloven dat ze vastzit binnen deze utopie.

Doorgewinterde acteur Chris Pine weet de rol van de slechterik goed te vertolken en maakt de Victory-utopie extra sinister. Van Harry Styles valt daarentegen niet veel goeds te zeggen. Hij kan prima de boze echtgenoot uithangen, maar de rol vraagt meer van de acteur. Hoewel Styles nog vrij nieuw is in de acteerwereld, verwacht je voor een grote rol als deze dat de popster toch wel iets meer kan dan emotieloos zijn tegenspeelster aankijken en op dezelfde, monotone manier zijn boosheid uitstralen. Als je hem afzet tegen een actrice als Florence Pugh, wordt hij al snel overtroffen.

Onderhoudende plottwists

Toch weet regisseur Olivia Wilde een goed verhaal neer te zetten en een hoofdpersonage met diepgang te creëren, een vrouw die je de hele film wilt aanmoedigen. De plotwending tegen het einde laat je beduusd achter, maar zorgt er helaas voor dat er een aantal open eindes zijn waar de regisseur in deze film geen antwoord op heeft gegeven.

Desondanks is Don’t Worry Darling een onderhoudende film, met plottwists die je steeds weer op het verkeerde spoor zetten. Florence houdt je aandacht wel gevangen, en ze laat je het acteerwerk van Styles al snel vergeten. Met een schitterende setting en spannende sfeer waar het hart sneller van klopt, warm je er gegarandeerd van op tijdens deze barre dagen.

Theater

Opera Turandot in een modern jasje mist spanning

recensie: Opera Turandot

Geen paleis met binnen- en buitenruimtes. Geen centraal gelegen marmeren trappenhuis met de keizerstroon aan kop. Geen ijzige, bloedmooie, rijkgeschakeerde, met goudbrokaat behangen Turandot die met pracht en praal ten tonele verschijnt. Wél het volk, de mannelijke hoofdrollen én Liu in werkkleding.

Sober. In een metalen, benauwde en angstaanjagende spiegeldoos: klein, koud en kil. Stemmen van mislukte vrijers uit het dodenrijk waarschuwen voor onheil via de luidsprekers: “Vreemdeling, luister. Je zal sterven. Ze bestaat niet. Het is een illusie”. Calaf is vastberaden, want: “Alleen hij kan haar liefhebben”.

Turandot, in een modern jasje gestoken door dirigent Lorenzo Viotti en regisseur Barrie Kosky, is te zien en te horen bij Nationale Opera & Ballet. Een gewaagde, maar begrijpelijke keuze. Gewaagd omdat het publiek twee uur naar een kleine spiegelende ruimte kijkt, met een levensgroot doodshoofd in de tweede akte als een van de weinige special effects. Begrijpelijk omdat origineel componist Puccini verdichting wilde. Hij fantaseerde over een afgeslankte versie met twee aktes “zodanig dat de hartstocht, die zo lang gesmoord is onder de as van haar immense trots, goed naar voren komt”. Een afgeslankte versie werd het, enigszins in duur, maar volledig qua toneel.

Voor zang is Turandot een aanbeveling 

Spatzuiver en hard klinken de hoge aria’s van Turandot door sopraan Tamara Wilson. Zonder te schreeuwen tikt ze de vele hoge C’s moeiteloos aan. Ze staat onzichtbaar op een donker podium; het publiek tast in het duister. Het koor, de drie ministers, Calaf, Altoum, Timur en Liu vullen het decor op. Wat lijkenpikkers en geesten in uitdagende glitterkledij zorgen voor afwisseling. Vol is de koorklank en de klanken van Timur (Liang Li) en Altoum (Marcel Reijans) stemmen tot volle tevredenheid. Ook het tenorgeluid van Calaf (Martin Muehle) klinkt veelbelovend, al laat zijn ademsteun het soms een beetje afweten. Zijn lyrische aria’s Non piangere Liu (‘Niet huilen Liu’) met bijna lacrimosa-achtige melodie in de eerste akte en zijn wonderschone en beroemde aria Nessum Dorma (‘Niemand slaapt’) in G groot zijn een lust voor het oor. Wat weifelend klinkt Liu als toegewijde nederige slavin. Wellicht een keuze, maar jammer van die wonderschone, makkelijk in het gehoor liggende aria’s die haar rol sieren.

Voor de zang is Turandot in nieuw jasje best een aanbeveling, maar voor het gehele spektakel een twijfelgeval. Het is een beetje wennen. Halverwege de tweede akte zakt de spanning en begint hier en daar een enkeling in de overvolle zaal te wiebelen en te hoesten. Het spectaculaire einde met de dood van Liu – geheel naar de wens van Puccini – werd door sommigen, allang op weg naar de garderobe, niet meer geregistreerd. Wel jammer, want een dergelijk einde verdient de aandacht.

Boeken / Non-fictie

Als muziek in de oren

recensie: This is what it sounds like
mohammad-metri-1oKxSKSOowE-unsplashUnsplash

Over smaak valt niet te twisten, maar hoogleraar Susan Rogers kan het wél verklaren. Tenminste, als het over muziek gaat. In This is what it sounds like toont ze een breed palet aan factoren die meespelen bij het waarderen van muziek.

Laat ‘Running Up That Hill’ van Kate Bush aan twee luisteraars horen en de één begint vanzelf te dansen terwijl de oren van de ander spontaan beginnen te bloeden. Waarom interpreteren we eenzelfde compositie zo verschillend? Er is geen vraag die Rogers zo veel bezighoudt als deze. Ze verruilde haar succesvolle carrière in de muziekindustrie, als producer en geluidstechnicus van onder andere Prince, voor een minstens zo interessante positie aan het Berklee College of Music in Boston. Hier focust ze niet zozeer op de muziek zelf maar veeleer op de luisteraar. In This is what it sounds like wordt ze bijgestaan door co-auteur en neurowetenschapper Ogi Ogas, met wie ze een gedeelde guilty pleasure heeft gevonden in cowboymuziek.

Goed in het gehoor

De meest cruciale factor in muziekbeleving is volgens Rogers niet de muziek zelf, maar de luisteraar. Hoe muziek binnenkomt, welke waarde we eraan toekennen, het hangt helemaal af van onze persoonlijke luisterprofielen. Zo’n uniek profiel kent voorkeuren voor een zevental variabelen, waaronder: authenticiteit, realisme, avontuurlijkheid, melodie, tekst, ritme en timbre. Ieder gebied krijgt een eigen hoofdstuk waarin uitvoerig wordt stilgestaan bij de eigenschappen en de verschillende verschijningsvormen in muziek.

Een deel van je smaakprofiel hangt af van je persoonlijkheid. Ben je experimenteel aangelegd en ontdek je graag iets nieuws? Of houd je het bij je geliefde, vertrouwde genres? Maar onbewust spelen er nog veel meer factoren mee die invloed hebben op je muziekperceptie. Zo hebben de klankkleur en intonatie van je moedertaal invloed op de voorkeur voor grote of juist kleine intervallen.

Luisteroefeningen

Geen boek over muziek zonder muziek. Rogers nodigt je regelmatig uit een specifiek nummer te beluisteren alvorens je verder leest. De auteurs tuigden zelfs een hele website op waar de nummers terug te vinden zijn. Verfrissend is de diversiteit van de gekozen nummers; zowel oude als nieuwe muziek passeert de revue. Zo wordt Creedence Clearwater Revival aangehaald wanneer het gaat om de beelden die in je opkomen tijdens het beluisteren. Gaat het om de complexiteit van ritmes, dan fungeert Parquet Courts als referentie.

This is what it sounds like slaagt erin wetenschappelijk te onderbouwen wat ogenschijnlijk ongrijpbaar is. Rogers is een ware muzieknerd en haar boek zal vermoedelijk vooral door andere muzieknerds gelezen worden. Maar wie zich ervoor openstelt zal versteld staan van het brede palet aan factoren die meespelen bij het scheppen van een waardeoordeel over muziek.

Film / Kunst / Muziek / Theater / Film / Kunst / Muziek
special:

8WEEKLY podcast – Seizoen 2 aflevering 1

De gevarieerde redactie van online cultuurmagazine 8WEEKLY.nl bespreekt het recente cultuurnieuws, nieuwe releases, evenementen en festivals. Wij bespreken scherpe culturele stellingen en geven cultuurtips over boeken, films, muziek, podiumkunsten, beeldende kunst en meer!

De 8weekly podcast is terug met een nieuw! Seizoen 2, veel van hetzelfde maar in een nieuw jasje. Jorien, Vick en Sanne nemen het laatste nieuws op gebied van cultuur met je door. Voor dit nieuwe seizoen doen zij dat ook aan de hand van een aantal nieuwe rubriekjes. Zo vindt er een heuse battle plaats tijdens de ‘One Minute of Fame’, vertelt Vick zijn ‘Rant’ haarfijn wat hij van soepgooiende klimaatactivisten vindt. De ‘Spotlight’ staat dit keer op de Top2000. Bespreekt Jorien de ‘Remake’ The Prom en vindt Sanne dat de film Amsterdam een ‘Opsteker’ verdient.

Wat vind jij, de luisteraar van onze podcast? Heb je tips? Laat het ons weten via de 8WEEKLY socials –> Instagram, Twitter en Facebook.

Luister nu hier naar de podcast!