Film / Films

Black Hawk Down

recensie: Black Hawk Down

In bijna tweeënhalf uur probeert Black Hawk Down een realistisch beeld te geven van de Amerikaanse soldaten in Somalië. In 1993 werden elite-eenheden ingezet om de toenmalige machthebbers te stoppen. Voordat het Amerikaanse ingrijpen begon waren er al meer dan 300.000 Somaliërs omgekomen van de honger. Maar hoogmoed komt voor de val, de Amerikanen dachten dat ze dit karweitje wel even zouden klaren. Een uurtje of twee, meer zou niet nodig zijn. Eenmaal aangekomen in Mogadishu bleken militante groepen de stad te overheersen. De Amerikanen waren de hel binnengetreden.

~

Met deze achtergrond is het hele verhaal verteld. De 145 minuten film worden alleen gebruikt voor een weergave van hoe het moet zijn geweest in Mogadishu. Geen liefde, complottheorieën of valse moraliteit wordt aangewend om de film vorm te geven. We volgen een stel soldaten op de grond en in de lucht. Langzamerhand worden ze geconfronteerd met de chaos en wanhoop van de oorlog.

Afgereten ledematen

Met de rug tegen de muur moeten ze tegen de doorgedraaide militante Somaliërs vechten. De ene vechtscène na de andere benadrukt de angst en walgelijkheid van oorlog. Bloedfonteinen, afgereten ledematen en andere extreme wonden worden gebruikt om de dramatiek verder op te voeren. Toch zijn dit trucjes om het publiek makkelijk te laten schrikken, echt iets toevoegen doet het niet.

~

Wat Black Hawk Down boeiend maakt is grotendeels te danken aan de prachtige cinematografie van Slavomir Idziak. De beelden zijn zoals altijd in een Ridley Scott-film van hoge kwaliteit. Vanuit alle mogelijke posities worden er prachtige beelden gemaakt van de strijd. Uiteindelijk is dat hetgeen wat de film boeiend maakt.

Laten we alle zogenaamde inhoudelijke kwesties buiten beschouwing dan is Black Hawk Down niet meer dan tweeënhalfuur non-stop schieten en knallen zoals je het niet vaak ziet. Maar wat wil je ook met een Jerry Bruckheimer-productie?

Film / Achtergrond
special:

Filmbladen

Met de komst van internet bestaan er voor de filmliefhebber nauwelijks geheimen meer. Er zijn immers letterlijk talloze filmsites, gespecialiseerd in de meest uiteenlopende gebieden, waaraan dagelijks informatie wordt toegevoegd. Wie wil weten of er ooit nog een Alien 5 of Terminator 3 uitkomt, hoeft alleen maar een kijkje te nemen op upcomingmovies.com. Vraag je je af waar David Fincher deze week mee bezig is, dan ga je naar DavidFincher.net. En wie wil weten in welke films die ene acteur nog meer speelt, heeft dat in een paar tellen gevonden op het klikparadijs IMDb.
Is er dan nog wel een toekomst voor het traditionele filmtijdschrift? Kennelijk wel, want uit een kijkje in boekwinkel, bioscoop en bibliotheek blijkt dat er nog meer dan genoeg lectuur te vinden is voor wie schele ogen krijgt van zijn computer en liever buiten in de tuin een blaadje leest.

~

De Filmkrant

Gratis(!), verschijnt maandelijks.
De Filmkrant is al meer dan 20 jaar het beste filmblad van Nederland, en bovendien gratis en voor niks. Naast uitstekende, uitvoerige en kritische recensies van de nieuwste films (Hollywood èn filmhuis, en een beetje video) nieuwtjes over zowel de Nederlandse als de buitenlandse filmindustrie, beschouwingen, een compleet overzicht van de programmering van de Nederlandse filmhuizen, samenvattingen van recensies uit de landelijke pers, recensies van filmboeken en soundtracks. Wat wil je nog meer? Op krantenpapier, geen kleur. Wie niet elke maand naar de bioscoop wil om hem op te halen, doet er zelfs goed aan om een jaarabonnement van € 19,25 te kopen.

Preview

Gratis, verschijnt maandelijks.
Preview was kostte vroeger geld, en was ook van een enigszins hoger niveau dan tegenwoordig. De doelgroep lijkt nu het massapubliek van Pathé, waar het bij de ingang ligt, en is in dat opzicht wel praktisch: er staan veel foto’s en simpele recensies in van de films die er draaien. De eigenaar is dan ook filmprogrammeur J. Goderie zelf, die het blaadje elke maand voorziet van een irritante column en een prent van zijn eigen kop(!). Verder veel flauwe humor, Hollywood-roddels en minimale DVD- en videobesprekingen.

Skrien

€ 4,90, verschijnt 10 keer per jaar.
Skrien besteedt behoorlijk veel aandacht aan Nederlandse film, wat niet iedereen zal waarderen. Men bedient zich bovendien van een sobere schrijftaal, en het blad kent tegenwoordig een foeilelijke opmaak en bevat meer foto’s in zwart-wit dan in kleur. Gelukkig wel: kritische artikelen, theoretische discussies en beeldje-voor-beeldje-analyses van scènes uit bekende films.

~

Schokkend Nieuws

ca. € 3, verschijnt 6 keer per jaar.
Mij niet bekend, maar belooft wel veel. Klein, gespecialiseerd in cult, horror en scifi. Moeilijk te vinden, maar voor +- € 12 heb je al een jaarabonnement (zie advertenties in de Filmkrant).

Wie degelijke recensies en artikelen over bioscoopfilms in de krant wil lezen, houdt Het Parool, de Trouw en De Volkskrant (op donderdag) in de gaten. Tot zover de Nederlandse bladen; meer bestaan er voor zover ik weet niet. Gelukkig is er hier ook een aantal interessante Engelse tijdschriften verkrijgbaar:

~

Empire

€ 7,90, verschijnt maandelijks.
Empire is duur, dik, gedrukt op glossy papier, en ontzettend cool. Dat denken ze zelf tenminste. De meeste artikelen zijn echter schreeuwerig, bijzonder subjectief, vol flauwe humor en alle foto’s zijn voorzien van melige bijschriften. Wie daar overheen kan lezen vindt toch een enorme hoeveelheid interessant materiaal. De recensies zijn vaak van een redelijk niveau, er is een uitvoerige sectie met videofilms (die de betere videotheek dus importeert), voorbeschouwingen, terugblikken, interviews met acteurs, regisseurs, producenten en schrijvers, enzovoort. Empire is het populairste filmtijdschrift in Engeland, en dus weten ze elke keer weer een grote naam te strikken voor een interview. Ook leuk: elke maand wordt er een acteur geïnterviewd met vragen van de lezers. Kortom: populistisch, maar wel onmisbaar.

~

Sight and Sound

€ ?, verschijnt maandelijks.
S&S is een uitstekend en oerdegelijk Brits filmtijdschrift. Maar soms wel zo degelijk dat het voor de doorsnee lezer moeilijk te doorspitten is. Vooral de recensies zijn behoorlijk schools en staan vol hoogdravende taal. Voer voor de serieuze filmfanaat dus, maar dan ook wel van een heel hoog niveau. Naast Engelse en Amerikaanse ook veel aandacht voor Europese en Aziatische films. Handig: er staan naast de recensies ook complete credits en samenvattingen van de plot bij elke film. S&S is niet in elke boekhandel te vinden, maar staat wel in de betere bibliotheek. Zeker de moeite waard!

Verder interssant zijn Uncut (€ 7,20, maandelijks), een Engels tijdschrift voor film en (vooral) muziek. Uncut vindt zichzelf ook heel erg hip, maar heeft wel redelijke recensies van video- en bioscoopreleases en soms gigantische en behoorlijk leesbare filmspecials, zoals een tijd geleden die van A Clockwork Orange (20 bladzijden!).

~

Hotdog (€ 7,80, maandelijks) is een van de nieuwere Engelse filmbladen en is ook quasi-cool, maar wel met veel interessante achtergrondartikelen.
Premiere (€ 6,95, maandelijks) is een Amerikaans blaadje op slap papier, met veel aandacht voor kassuccessen van eigen bodem.

Voor de intellectueel zijn er onder andere de Quarterly Review of Film & Video en Film Quarterly (uitgegeven door de universiteit van California). Alleen te vinden op universiteiten, en bevatten goed leesbare maar wel semi-wetenschappelijke verhandelingen. Voor wie Frans kan lezen, is Cahiers du Cinéma ook interessant.

En voor de DVD-fanaat bestaan er ook verschillende gespecialiseerde bladen. Genoeg alternatieven voor internet dus! De ironie wil echter dat een aantal van de bovenstaande tijdschriften ook een website hebben; sommigen staan zelfs integraal online.

Links

Filmkrant http://www.filmkrant.nl
Empire http://www.empireonline.co.uk
Premiere http://www.premiere.com
Skrien http://www.skrien.nl
Sight and Sound http://www.bfi.org.uk/sightandsound
Cahiers du Cinéma http://www.cahiersducinema.com

8WEEKLY

Duits leedvermaak

Artikel:

.

~

Op www.ihr-seid-nicht-dabei.de kun je met klompen, vissen, kazen en wat al niet meer op de spelers van het Nederlands elftal schieten. Worden ze geraakt, dan vallen ze theatraal op de grasmat en spugen ze de boel onder. Echte Wimpies! Wie de meeste spelers raakt heeft uiteraard gewonnen.

De site is leerzaam voor ons Nederlanders. Je ziet precies waar de gemiddelde oosterbuur zich aan ergert: juist ja, Hollandse toeristen met sleurhutten. Van die sukkelende slakken die je voortdurend in de weg zitten als je net lekker met 180 km/u over de Autobahn scheurt. Op deze site kan je doen wat je als Duitser het liefst zou willen: op ze schieten.

~

Verder kun je Hollandersmoppen lezen of insturen (wel in het Duits natuurlijk). En last but not least kun je een prachtig Oranje-shirt bestellen met de tekst “Ihr seid nicht dabei”. Misschien ook een leuke tip voor de Hollandse voetbalhater?

Voor de twijfelaars: er gaan geen enge nationalisten achter de site schuil, enkel een stel lollige voetbalfans. Dat wordt subtiel duidelijk gemaakt door de anti-Nazibanner op de homepage. We kunnen dus opgelucht ademhalen.

Boeken / Reportage
special:

Kleine uitgeverijen kansloos bij literaire prijzen

.

“Kleinere uitgeverijen hebben al jaren het nakijken bij literaire prijzen als de AKO-Literatuurprijs en de Libris Literatuur Prijs. De winnaars komen altijd uit het Amsterdamse grachtencircuit of de periferie eromheen, terwijl ik de kwaliteit ervan betwist.” Dat zegt K. de Bakker van uitgeverij Conserve. Hij heeft maandag aan de organisaties van beide prijzen laten weten dat hij geen boeken meer instuurt voor de competities, tenzij de auteurs dat uitdrukkelijk wensen. Conserve stelt al vijftien jaar gratis boeken ter beschikking voor de betreffende jury’s. Dat is gebruikelijk, maar het kost veel geld.

Uiteindelijk zijn het steeds boeken van grote uitgevers die worden genomineerd, vindt De Bakker. “Misschien moet er een regeling komen dat de boeken die worden ingezonden, vergoed worden tegen kostprijs”, oppert De Bakker in een mail aan de organisaties van de prijzen. De uitgever uit Schoorl heeft de mail maandag verstuurd omdat hij er door AKO aan werd herinnerd dat hij nog geen boeken had ingestuurd. De eerste selectie van de Libris-jury, die dinsdag wordt
bekendgemaakt, kon dit jaar nog wel kiezen uit boeken van Conserve.

U. Kiekens, secretaris van het bestuur van de Stichting Libris Literatuur Prijs, noemt de uitspraken van De Bakker ongenuanceerd. “Het staat niet vantevoren vast dat er zoveel titels van die en zoveel van die uitgeverijen worden genomineerd. De jury gaat absoluut eerlijk en onbevooroordeeld te werk. Ook voor de jury van verleden jaar was het een verassing dat er vijf titels van Querido werden genomineerd.” Volgens Kiekens is een uitgeverij nooit het criterium waarop wordt geselecteerd, kwaliteit wel. Ook maakt zij onderscheid tussen haar prijs en de AKO-prijs. Bij die laatste prijs is er volgens De Bakker sprake van een bijkomende poppenkast waaraan auteurs moeten meedoen. Bij de Libris Prijs is dat volgens Kiekens niet het geval, omdat dan auteurs bij voorbaat zouden worden uitgesloten.

Muziek / Concert

Daryll-Ann als podiumbeest

recensie: Daryll-Ann live

.

~

Vuur

Meteen valt op dat de band trots is op hun Excelsiorlabel: één van de gitaristen draagt een shirt van Caesar, en is dat niet de toetsenist van Johan? De eerste twee nummers komen van hun nieuwste cd Trailer Tales. Het klinkt allemaal erg goed, maar ook nogal tam. Het vermoeden rijst dat Daryll-Ann meer een studioband is, hun optreden mist vuur. De volgende twee nummers komen van hun eerdere cd Happy Traum. Deze nummers slaan beter aan bij het publiek en de jongens zelf lijken ze ook wat beter in de vingers te hebben. En langzamerhand begint Daryll-Ann zo echt te rocken.

Happy Traum

Eerst denk je nog: het komt omdat ik Happy Traum beter ken, logisch dat die nummers meer met me doen. Maar als ik terugkijk komen voor mij de hoogtepunten van de avond allemaal van hun vorige cd. Als alleen de toetsenist en de zanger met een mondorgel op het podium blijven, en er enorm breekbare, intieme versies van Money Or Love en Riverside neerzetten. Of wanneer ze het prachtige Trip The Stairs spelen en helemaal opgaan in een rockend gitaargebeuren. Daryll-Ann heeft met Happy Traum een cd gemaakt waar moeilijk over heen te komen is.

Mooie liedjes

Op het eerste gezicht zijn de Daryll-Ann jongens geen podiumbeesten. Na een nummer gespeeld te hebben zegt zanger en bandleider Jelle Paulusma met een verlegen charme enkel “Ja..”, en ze pakken hun instrumenten vast voor het volgende liedje. Ze hebben geen “image” neer te zetten, geen geflirt met het publiek, geen “Groningen hebben jullie er zin in?”. En dat is wel eens zo verfrissend. De band met het publiek ontstaat uiteindelijk vanzelf, door het enorme respect dat je krijgt voor deze rasmuzikanten, die gewoon genieten van het spelen van mooie liedjes. Het publiek klapt na elk nummer geestdriftiger, en de bandleden lijken meer en meer los te komen. Alsof je als publiek je steentje bijdraagt aan de avond; als Daryll-Ann je bedankt heb je het gevoel dat het niet alleen het gebruik is maar echt gemeend. Door die wisselwerking ga je met een echt lekker gevoel naar huis: we hebben er een mooie avond van gemaakt, Daryll-Ann en ik.

Boeken / Fictie

Gloed van de jeugd

recensie: Voel maar

Jan Brokken gaf zijn nieuwste roman Voel maar als motto een citaat van de Zuidamerikaanse schrijver Borges mee “Er is geen mens die zichzelf niet vindt, als hij terugdenkt.”. Deze gedachte krijgt gestalte in Brokkens hoofdpersoon Lucas Saverijn, een Nederlandse rechter die naar het Aruba van zijn jeugd is getrokken om daar te werken. Bij alles wat hij ziet, hoort, ruikt en voelt komen herinneringen op aan zijn kinderjaren. Deze indrukken beheersen hem zozeer, dat hij stelt: “De waarde die je aan dingen toekent, stel je kennelijk al op jonge leeftijd vast. Alles van later is minder.” Lucas mag dan wel dertig jaar verder zijn, de belangrijke beslissingen in zijn leven zijn consequent terug te voeren op het kleine jongetje dat hij is geweest. Als hij na een hachelijk avontuur in de rechtszaal besluit een bootreis te maken, stapt hij op een schip omdat hij het herkent van de plakplaatjes die hij als klein kind verzamelde. En eenmaal aan boord raakt hij verwikkeld in een relatie met een Argentijnse vrouw die hem doet denken aan een meisje van de basisschool. Deze bootreis en deze liefde lopen er op uit dat Lucas Saverijn zijn leven in de tropen vaarwel zegt en terugkeert naar Nederland.

Uit de klei

Hoe diep de huidige Saverijn in zijn verleden verankerd is, zie je als Brokken een lange passage wijdt aan een centrale jeugdherinnering: de kleine Lucas vat daarin de wereld om hem heen al in dezelfde kernachtige, scherpe formuleringen als de volwassen rechter. Over de kinderen in het Hollandse boerendorp waar hij na tien jaar tropen terechtkomt zegt hij als elfjarige: “Ze moeten de woorden wel uit de klei trekken, maar dan geven ze je ook meteen de hele suikerbiet. Hun blik is open als een veld.”
Het boek zit vol met dergelijke uitspraken, waarin het klimaat, het tijdperk en de omstandigheden waarin iemand opgroeit als verklaringsgrond worden aangedragen voor karakter en gedrag. Brokken heeft een talent voor dergelijke bespiegelingen, en zet daarmee een robuuste, doortastende Lucas Saverijn neer. Een rechter is geen psycholoog: Saverijn zoekt niet naar innerlijke motivaties, maar maakt een zakelijke afweging in hoeverre iemand door omstandigheden ergens toe wordt gedreven.

Freud

Het hoofdpersonage van Voel maar is duidelijk een aanhanger van het naturalisme: eind 19e eeuw was dit een literaire stroming rond de gedachte dat de bron van ieders persoonlijkheid ligt in zijn omgeving, klimaat en plek in de geschiedenis. Saverijn ziet zichzelf als een man uit één stuk, die de dingen doet die hij doet in een vol bewustzijn van het waarom – hij is immers in omstandigheid zus en zo opgegroeid. Bij zijn kijk op andere mensen komen dezelfde inzichten naar voren. Brokken laat geen twijfel toe over het gelijk van deze mensenkennis, hij biedt geen ander personage met een alternatieve kijk aan, er komt geen vertellerscommentaar aan te pas waarin Saverijns denkbeelden genuanceerd zouden kunnen worden. En tja, gezien mijn plaats in de geschiedenis, de generatie na de moderne roman en Freud, mis ik toch af en toe wat fijnziniger en diepgravender analyses.

Film / Films

Mulholland Dr.

recensie: Mulholland Dr.

De films van David Lynch zijn altijd een belevenis. Zijn films moet je vaker zien wil je het volledig raffinement in structuur en uitwerking doorzien. In Lynch’ nieuwste creatie lopen dromen, angsten, werkelijkheid en ongrijpbaarheid in elkaar over zoals we van hem gewend zijn.

Gezever

~

Hoe het verhaal van een David Lynch-film samen te vatten? Een stukje rechtlijnigheid aanbrengen en de kijker een beetje op weg helpen zodat hij niet geheel verdwaalt in het labyrint? Dit lijkt overbodig: de oplettende kijker weet best de weg te vinden in de films van David Lynch. Het veelgehoorde argument dat er zoveel overblijft waar de kijker naar moet gissen is louter gezever. Niet alles hoeft verklaard te worden, zeker niet na een eerste keer kijken.

Seksuele escapades

Betty (Naomi Watts) is een braaf Canadees meisje dat haar beroemde tante in Los Angeles gaat bezoeken. Ze heeft altijd gedroomd van Hollywood en waant zich dan ook in een droom wanneer ze in het appartement van haar tante mag logeren. De droom wordt verstoord wanneer Betty onder de douche een vrouw ziet staan. Deze weet niet wie ze is, alleen maar dat ze een auto-ongeluk heeft gehad. Ze noemt zich in eerste instantie maar Rita (Laura Harring), omdat ze die naam op een filmposter heeft zien staan. Romantisch als Betty is gaan ze op onderzoek uit. Al gauw wordt werkelijkheid vermengd met surrealistische en seksuele escapades waaruit steeds moeilijker kan worden opgemaakt wie de twee vrouwen eigenlijk zijn.

Surrealistisch dienblaadje

~

Naast deze personages worden de avonturen van de jonge regisseur Adam Kesher (Justin Theroux) gemixt. Duistere figuren bemoeien zich met zijn nieuwste film. De connecties met de twee vrouwen en een serveerster worden steeds complexer en dubbelzinniger zoals we van Lynch gewend zijn. Is niets zoals het lijkt, of wordt alles netjes aan ons gepresenteerd op een surrealistisch dienblaadje zwevend in een tijdsvacuüm?

Te duister

Mulholland Dr. was in eerste instantie bedoeld als tv-serie. De Amerikaanse zender ABC wilde bij nader inzien de serie toch niet realiseren omdat deze te duister zou zijn voor het publiek. De pilotaflevering duurde 100 minuten en dankzij geld van Canal+ kon er 45 minuten extra materiaal aan worden toegevoegd.

Samenraapsel

Lynch heeft met Mulholland Dr. niet zijn magnum opus gemaakt. De film lijkt het meest op een soort best of, een leuk samenraapsel van zijn stokpaardjes. Het zou kunnen dat hij zoveel materiaal in de film heeft verwerkt dat 20 tv-afleveringen niet voldoende zouden zijn om alles uit te werken en aan het licht te brengen.

De ware kracht van Mulholland Dr. ligt in het concept. Dit is niet alleen een film maar het is bovenal een film over film in een film met een film en ga zo maar door. Alle stijlen en genres worden aaneengelast tot één grote ode aan de filmgeschiedenis, met in de hoofdrol Los Angeles.

Mulholland Dr. is de uitgelezen kans om weer eens heerlijk weg te dromen in een droom.

Muziek / Album

In de viskom

recensie: Willard Grant Conspiracy + Telefunk - In The Fishtank 8

Een aantal jaren geleden begon het onafhankelijk muziekbedrijf Konkurrent met het fenomeen In The Fishtank: bands die op een of andere manier in de gratie van het label zijn geraakt mogen op experimentele basis ongeveer een half uur muziek opnemen. Dat heeft gezorgd voor een aantal interessante samenwerkingsverbanden. Tortoise deed het bijvoorbeeld met The Ex en Low met Dirty Three. Op dit achtste album werd de fishtank bevolkt door het Nederlandse Telefunk en het Amerikaanse Willard Grant Conspiracy.

~

Willard Grant Conspiracy en Telefunk besloten traditionele liederen te gaan vertolken. Een opvallende keuze, gezien de iets meer elektronische achtergrond van Telefunk. Konkurrent verwachtte dan ook een botsing tussen elektronica en akoestische gitaren. In The Fishtank 8 geeft echter een compleet ander beeld. Er is geenszins sprake van zware elektronica. Je moet soms goed luisteren om nog iets terug te horen van de verwachte botsing. Alleen de Duitse klassieker Grün Grün, gelijk ook het topstuk, bevat echt prominent aanwezige beats.

~

Het feit dat de botsing is uitgebleven zegt niets over de kwaliteit van het album. De twee bands hebben een puike plaat afgeleverd. Er is duidelijk een zeer grote eigen inbreng in de arrangementen geweest, want op Near the Cross (een traditionele hymne uit 1869) na klinkt geen enkele track als een oude klassieker. De lome countrysfeer van omstreeks 1900 is wel duidelijk aanwezig in het prachtig vertolkte Dig a Hole in the Meadow. Natuurlijk zijn de teksten wat ouderwets, maar dat geeft niet, want deze nummers zijn tijdloos. Dat hebben Willard Grant Conspiracy en Telefunk wel bewezen.

Twee verschillende bands twee dagen in de studio, met als resultaat zes fantastisch uitgevoerde nummers met een totale lengte van ongeveer een half uur. Ik vind dit echt een heel leuk initiatief. Muzikanten kunnen hun inspiratie kwijt en krijgen de ruimte om te experimenteren, iets dat vooral leuk is in een samenwerkingsverband. Ik kijk nu al uit naar de volgende Fishtank.

Film / Films

A Beautiful Mind

recensie: A Beautiful Mind

Het is zo’n mooi verhaal, het getormenteerde genie dat al zijn moeilijkheden tenslotte overwint. Het werd ons al getoond in Shine en in A Beautiful Mind zien we het weer. De film herbergt ongegeneerd Oscarmateriaal en ontroert en vertedert, maar ergens bleef toch de zure nasmaak van gepolijst drama hangen.

John Nash is een beetje vreemd, maar wel lekker. Russel Crowe speelt de wiskundige die graag origineel wil zijn. Hij is dat, zelfs in verschillende opzichten. Ten eerste verwerpt hij een theorie tot de basis van economie was uitgeroepen, ten tweede werd hij daarna schizofreen en ten derde won hij 45 jaar na publicatie van zijn eigen theorie de Nobelprijs voor de economie (er bestaat geen wiskundeprijs).

Vreemde nasmaak

Mooi gefilmd, met aandacht voor details, is A Beautiful Mind zeker. Het verhaal is mooi en dramatisch, de kostuums en het camerawerk verzorgd. De spanning ontbreekt niet en de tranen vloeien rijkelijk. Ron Howard en Russell Crowe hebben hun best gedaan en daar mag best een Oscar voor worden uitgedeeld. Maar ik bleef toch zitten met een vreemde nasmaak.

~

Gepolijst is niet het juiste woord, evenmin als geaffecteerd of onecht. John Nash heeft echt bestaan en daar ligt dan ook de clou. Ik wilde wat meer weten van Nash en zocht zijn biografie op internet. Daar kwam de aap uit de mouw. In een paar regels vertellen twee studenten van de Universiteit van St. Andrews in Schotland een heel ander verhaal over Nash dan ik door de ogen van Ron Howard zag.

Heksenjacht

Nash kreeg een kind bij een vrouw die hij niet wilde trouwen. Hij werd door de politie gearresteerd bij een heksenjacht op homoseksuelen en werd daarna verwijderd van het project waar hij aan werkte. Het enige wat we van Nash’s echte leven terug zien in de film is de studente met wie hij een affaire heeft en met wie hij uiteindelijk wel trouwt. De film is een biopic met fictieve elementen en Crowe heeft zelf gezegd dat hij niet John Nash heeft willen spelen maar zijn eigen interpretatie van de Nobelprijswinnaar. Het zouden misschien maar zijsporen in de film zijn, maar dat buitenechtelijk kind en die homoseksualiteit zouden A Beautiful Mind net wat dieper gemaakt hebben.

A Beautiful Mind is een prachtige film, maar niet de biopic die hij probeert te zijn. Het verhaal van Nash is een sprookje geworden. Een sprookje dat lijkt op de werkelijkheid. Die werkelijkheid wil Howard in A Beautiful Mind net iets te mooi maken. Oscarmateriaal, dat wel. Maar niet zonder aantekeningen.

Theater / Voorstelling

School for Fools

recensie: School for Fools

~

Vijf schouwburgen in het land richtten zich eens naar het Oosten: theatergroepen uit Midden en Oost-Europa brengen het publiek in aanraking met het onbekende. In de Groningse stadschouwburg speelde het Russische Fornalny theater in een coproductie met Baltic House het stuk School for Fools, naar de roman van Sascha Sokolov.

Saffie

Het begin: iedereen heeft zijn plekje gevonden en praat wat. Een jonge vrouw, die erg veel gelijkenis vertoont met Saffie uit Absolutely Fabulous, loopt rond en vraagt in het Engels of iedereen zover mogelijk naar voren wil gaan zitten. Na wat aansporingen hier en daar vullen de eerste rijen zich uiteindelijk op. We wachten eigenlijk allemaal tot het licht uitgaat, de spots aangaan en het stuk zal beginnen. En we wachten… Het licht blijft aan, de stem van de vrouw klinkt vragend: of ze kunnen beginnen. Het publiek, getraind in theaterbezoek, valt onmiddellijk stil. De vrouw vraagt of iedereen haar kan verstaan, en daar komen twee acteurs nonchalant het podium op.

“Wat krijgen we nu?”

Het decor tot nu toe: twee witte doeken waar de ruimte achter doorheen schemert, in het midden staat een deur met een schoolbord erop. Er staat een emmer water waaruit ze wat op hun gezicht spetteren. Ze leggen uit wat ze gaan doen, vertaald door de vrouw. Ze zijn allebei een jongetje dat ergens ooit leefde. En ze zijn allebei hetzelfde jongetje. Omdat ze geloven dat in iedereen twee kanten zitten. Zoals donker en licht, ver weg en dichtbij, en ga zo maar door. De ene vergelijking na de andere, vaak achteloos uit de mouw geschud, tot op het lachwekkende, haast pijnlijke af. Soms lachen er al mensen voordat de vrouw haar vertaling heeft gegeven, en vraag je je als je het Engels hoort af wat er dan zo grappig was. Net als je denkt dat dit een stevig teleurstellend avondje wordt, gaat de schooldeur open. Vanuit de zaal komen de acteurs aangelopen en het barst los…

Amarcord

~

School for Fools blijkt een prachtig, filmisch stuk te zijn. Je komt terecht in de belevingswereld van een jongetje, waarin het gesproken woord er weinig toe doet, wat hij ziet des te meer. Het stuk is bijna tekstloos, maar laat in sprekende beelden zien wat het jongetje aan angsten, genoegens en fantasieën koestert. Het doet denken aan Amarcord van Fellini, dezelfde magische sfeer waarin een jongetje denkt, de symbolische rollen van volwassenen om hem heen. Dezelfde soort choreografische, ritmische patronen in de beelden. En hetzelfde ongrijpbare, plotloze verhaal, puur gestuurd door associatie van de herinnering. Het ene beeld vloeit in het andere over in een dans van acteurs en decorstukken en hun schaduwen op de doorschijnende witte doeken. Er worden dingen aangestipt, die vaak vaag en ongrijpbaar blijven. Zoals de kameraadschap met de malle heksachtige buurvrouw, of de moeder die misschien vreemdgaat, de aardrijkskunde leraar die in de problemen komt, misschien wel door zijn liefde voor een leerling. Maar het blijft bij dat aanstippen, geen uitdiepend gepsychologiseer. De Formalny groep weet zo de werkelijkheid van een jongetje in al zijn bizarre dromerigheid precies te vangen.

Zooitje

Aan het eind komt er vrij onverwacht toch een moraal aan te pas: de wereld van de volwassenen is maar een zooitje. De acteurs die het jongetje spelen stoppen ineens met hun spel, ze trekken de doeken dicht en zeggen: dit gaat allemaal mis. Na een intermezzo dat ietwat pijnlijke herinneringen oproept aan het stroeve begin, wordt er een einde gezocht dat naar hun zin is: alle volwassen uit het stuk worden in de schoolbanken gezet, in de “School for Fools”.

Slapstick

Het stuk verkent voor mij vele uitersten, ik krijg het gevoel dat het op sommige punten bijna over de schreef gaat. De slapstick als de jongetjes hun ontroostbare juf een roos aan willen bieden, compleet met acrobatische kunstjes en Laurel en Hardy muziek – je zou het wat te veel van het goede kunnen vinden, maar het werkt! Deze voor ons vreemde vorm van theater kun je toeschrijven aan een andere theatercultuur, maar misschien heeft het ook te maken met het specifieke, experimentele karakter van de groep. De Formalny groep vindt hun bronnen in middeleeuwse mysteriespelen, het absurdistisch toneel, Russische acteertradities en huidige performancekunst. Dat dit mengelmoesje van inspiratie werkt blijkt uit de onderscheidingen die ze al hebben gewonnen met deze voorstelling. Met deze tournee winnen ze daarbij vast ook heel wat harten voor zich van het Nederlandse publiek…

Links

Paradise Lost?