Boeken / Fictie

De vlinders en het verstand

recensie: Arthur Japin - Een schitterend gebrek

Verstand en liefde gaan niet samen. Je kunt niet doen alsof je verliefd op iemand bent, en als je echt vlinders in je buik hebt, kun je die echt niet het zwijgen opleggen omdat die Ware Jacob toevallig niet zo goed is voor je toekomstplannen. Je kunt niet berekenend verliefd zijn, en al evenmin kun je altijd de meest logische beslissingen nemen wanneer je in de wolken loopt.

~

In Een schitterend gebrek, de nieuwe roman van Arthur Japin, wordt de hoofdpersoon heen en weer geslingerd tussen verstand en gevoel. Maar niet op de manier waarop Bridget Jones en Carrie uit Sex and the City de wisselwerking tussen hart en hersenen ondergaan. De avonturen van hoofdpersoon Lucia zijn een stuk stijlvoller.

Pokken

Lucia en Giacomo zijn verliefd, maar hij moet eerst zijn studie afmaken. We spreken Noord-Italië, ergens in de achttiende eeuw en het standsverschil tussen Lucia, dochter van bedienden, en Giacomo, student, is groot, maar niet onoverkomelijk. Terwijl Giacomo afstudeert, krijgt Lucia les: een leraar verandert haar in een beeldschone, welgemanierde, maar vooral ook zeer intelligente jonge vrouw. Maar dan slaat het noodlot toe: ze raakt besmet met de pokken, in die tijd nog een uiterst gevaarlijke en besmettelijke ziekte. Lucia overleeft, maar de schade is enorm: haar gezicht is voor altijd ontsierd door afzichtelijke littekens.

En daar beginnen de problemen. Lucia wil dolgraag trouwen met Giacomo, maar ze wil hem de vernedering van een lelijke echtgenote niet aandoen: zijzelf, maar ook haar man zal door haar lelijkheid nooit geaccepteerd worden in de society-kringen van Venetië. Wat moet ze doen?

Wanneer ik echter tegen mijn gevoel in zou gaan en hem vrij zou laten, zou hij zijn dromen kunnen najagen en waarmaken. Ik zou dan wel ongelukkig zijn maar troost vinden in de wetenschap dat hij tenminste gelukkig was. Misschien zou hij even droevig zijn om mij, maar vast niet lang wanneer ik het zo speelde dat hij meende dat ik hem verraden had. Dan zou hij kwaad zijn, mij verwensen en uiteindelijk vergeten.
Zo redeneerde ik.
In het eerste geval zouden er twee ongelukkig zijn, in het laatste geval slechts een.
De keus leek mij eenvoudig

Sluiers

~

Lucia handelt op de automatische piloot: ze vlucht en ziet Giacomo nooit meer. Na vele omzwervingen, waarbij ze in een verlichte feministenbeweging terecht komt, maar ook als vieze prostituee elke schurftige klant moet aannemen vanwege haar lelijkheid, wordt Lucia een dure hoer in Amsterdam. Ze hult zichzelf in sluiers, waardoor ze voor haar klanten extra aantrekkelijk – want mysterieus – is. Dan komt ze Giacomo opnieuw tegen: hij noemt zich Seingalt en is een vrouwenverslinder geworden die later, in onze tijd, bekend zal staan als Casanova. Seingalt pocht dat hij nog nooit een vrouw ongelukkig heeft gemaakt, Lucia schept op dat zij nog nooit echt verliefd is geworden. Beiden gaan een weddenschap aan: Giacomo zal proberen Lucia te winnen en Lucia moet hem op de een of andere manier haar eigen verhaal vertellen. Maar de sluier en het verleden staan alle openheid in de weg.

Wat volgt is een geniaal en subtiel spel met liefde als inzet. Maar een spel moet men spelen met de hersenen, niet met het hart, anders wint men niet. Lucia raakt verstrikt in haar eigen gevoelens, die ze, sinds haar vlucht, niet meer heeft toegelaten. Langzaam maar zeker loopt de spanning op. De vraag ‘krijgen-ze-mekaar’, die je stelt bij Bridget Jones, is hier ook interessant, maar dan op een heel andere, veel verfijndere manier. Hoe krijgen-ze-mekaar en wat zal er gebeuren in het geval dat ze ‘mekaar krijgen’?

Vragen

Japin speelt ingenieus met de chronologie van het verhaal. We maken kennis met Lucia in Amsterdam wanneer ze de rijke, gesluierde hoer is. Hoe is het zo gekomen? Dan introduceert hij Seingalt. Wie is hij en waarom reageert Lucia zo vreemd op hem? Dan neemt Japin je mee terug in de tijd, naar de eerste ontmoeting tussen Lucia en Giacomo. Veel wordt duidelijk, maar nog lang niet alles. Pas op het laatst kom je te weten hoe het afloopt met de weddenschap. Steeds weer opnieuw roept Japin vragen op, en nog voordat vraag a beantwoord is ben je alweer gegrepen door vraag b.

Spelen

Een schitterend gebrek is niet alleen het verhaal van een jonge vrouw die door tegenslagen wijs is geworden, maar ook een verhaal van de verwoestende krachten die liefde en verstand op elkaar kunnen uitoefenen. Als Lucia geen lessen had gehad die haar van een bediende omtoverden in wereldwijze vrouw, had ze dan dezelfde keuze gemaakt? Wellicht was Casanova dan niet de geschiedenis in gegaan als ’s werelds grootste minnaar, maar als die sukkel met die lelijke vrouw. En is Casanova wel een minnaar te noemen wanneer hij zo berekenend met zijn geliefden omgaat? Een schitterend gebrek kent vele lessen, maar is in de eerste plaats een schitterend boek. Liefde mag dan speels zijn als vlinders in je buik, het is tegelijk een uiterst serieuze aangelegenheid, waar je geen spelletjes mee kunt spelen.

Links

http://www.dickinson.edu/~emery/Casanova.htm