Muziek / Achtergrond
special: Cd-bespreking en interview BJ Baartmans

Veelzijdig muzikant en producer

Met het album Wild Verband sluit BJ Baartmans de trilogie af die hij in 2006 begon met Verpand. De plaat had eigenlijk een jaar na het in 2007 verschenen Verwant moeten uitkomen, maar het herstellen van de armbreuk van Baartmans stond dat plan in de weg. Nu Wild Verband het levenslicht heeft mogen aanschouwen, kun je constateren dat het wachten is beloond.

Met de trilogie wilde Baartmans een volledig nieuwe richting inslaan. Na een aantal Engelstalige soloalbums was het tijd voor een switch. De meeste liedjes van de trilogie werden in één keer opgenomen, om voldoende repertoire te hebben om op te treden. Sommige van de vooraf vastgelegde songs hebben de albums nooit gehaald, omdat tijdens de jaren zich nieuwe nummers aandienden. Wild Verband is door de omstandigheden een heel persoonlijk werkstuk geworden.

Nederlandstalige Americana

~

De muziek van Baartmans valt te typeren als Nederlandstalige Americana. Zijn teksten zijn poëtisch en vragen om wat meer aandacht dan achteloos wegluisteren. De sfeer past prima in het rootsgeluid. Het derde album van de trilogie klinkt het meeste als een bandalbum. De teksten zijn net als bij de eerste twee albums heel persoonlijk. ‘Als het niet’ gaat over de periode waarin hij moest herstellen van zijn gebroken arm. De wanhoop, angst en vrees om nooit meer optimaal te kunnen gitaarspelen klinken keihard door. In ‘Is dit hoe het gaat’ waarin hij samen met Beatrice van der Poel zingt, hoor je hoe het dagelijkse drukke leven soms de intimiteit in je relatie dreigt te verdrukken. Een van de mooiste liedjes van het album is ‘Regen’, een ode aan de vrouw.

Muzikant versus producer

8WEEKLY sprak met Bart Jan Baartmans in zijn thuisstudio over diens verleden, heden en toekomst als muzikant en producer. Producerswerk is tegenwoordig heel anders dan vroeger, weet Baartmans ons te vertellen. ‘Vroeger moest je een platencontract hebben, nam je op in de studio, je nam een track soms voor de tiende keer op en er moest in de studio nog van alles aan veranderd worden.’ ‘De productiekosten zijn tegenwoordig veel lager, iedereen kan thuis veel makkelijker opnemen.’ Is er daardoor meer plaats voor nieuwe artiesten? ‘Er is nu veel meer muziek, lokale radio, YouTube enzovoort, dat is aan de ene kant mooi, aan de andere kant is het wel veel meer versnipperd en is het lastiger geworden om door te breken.’ ‘Een recensie in OOR heeft momenteel veel minder invloed, vroeger was het voldoende om te kunnen rekenen op veel boekingen.’

~

‘Met mijn plaat uit 2001 At Second Hand had ik ineens veel aandacht met een recensie en een interview. Concerten en spelen op een festival. Er leek even heel veel te gebeuren.’ ‘Iedereen die nu aandacht voor mij heeft komt een beetje uit die periode. Ik had geen idee dat er een soort rootsscene in Nederland was.’ ‘Ik kende toen Guy Clark of Steve Earle, Townes van Zandt helemaal niet, mijn roots liggen veel verder terug in veel oude blues en soul.’ Nu ben je in de rootsmuziek terecht gekomen. Hoe kan je dat dan verklaren? ‘Als je een blauwdruk van Americana zou maken dan komt er altijd een lapsteal of een banjo of trekzak, een mandoline of een ander oud instrument in voor. Je typeert het dan al snel als Americana maar het is allemaal veel ouder natuurlijk.’

Waar gaat de meeste tijd in zitten? ‘Eigenlijk gaat het wel een beetje gelijk op. Ik ben niet zo’n uitgesproken technicus, ik weet de weg in wat ik hier heb staan. Als ik over het jaar heen kijk naar waar ik mijn inkomen uit haal dan is het mooi verdeeld.’ ‘Ik vind dat ook mooi, ik speel vaak en maak mijn albums. De rest haal ik uit mijn producerswerk voor anderen.’ ‘Produceren is heel boeiend, een soort liefdesrelatie die je even opbouwt waarbij je iemand totaal verkent en uitdaagt. Je verplaatst je in iemand en dat kan ook omdat je weet dat het stopt, het is anders veel te intens.’ ‘Je gaat wat doen met iemands liedjes en je weet nooit of het goed is. Je moet weergeven wat iemand in zijn hoofd heeft, maar het is ook mijn interpretatie.’

De muzikant BJ Baartmans

~

Je zingt nu in het Nederlands. Voorheen heb je een aantal soloplaten gemaakt in het Engels. Waar ligt die oorsprong? ‘In mijn allereerste bandje begon ik toen ik veertien was. Dat was punk, een new wave-achtige band. Ik maakte teksten in het Engels, maar mijn Engels was daar niet goed genoeg voor.’ ‘Toen kwam het album Uitholling Overdwars uit met allemaal Nederlandse bands die in het Nederlands zongen als Doe Maar, Braak, Noodweer en een paar punkbandjes als Nasmak en Ivy Green die ze zover gekregen hadden dat ze in het Nederlands zongen. Toen dacht ik, dat kan ik ook en het is veel makkelijker.’ ‘Ons bandje noemden we Square Objects maar we zongen wel in het Nederlands.’ ‘Toen die band stopte wilde ik echt wat anders doen en ik had in de tussentijd veel Engels gelezen.’ ‘Ik luisterde naar de BBC radio, naar onder anderen John Peel. Toen ben ik in het Engels gaan schrijven.’ ‘Bij een tour in Engeland kregen we zo’n directe respons op de teksten dat ik het gevoel kreeg dat we in Nederland gewoon in het Nederlands moesten zingen.’

~

‘Ik heb geen voorbeelden voor mezelf in het Nederlands. Ik houd van Cornelis Vreeswijk en Boudewijn de Groot. Maar ze gaan niet zo diep als JJ Cale of John Hiatt bij sommige liedjes. Dat is het gevoel van die muziek en de losheid waarmee het gebracht wordt.’ ‘In het Engels kan je soms een liedje omarmen dat heel wat anders betekent, maar om een mooie oneliner geliefd raakt.’ ‘In het Nederlands is het zo dat je steeds wordt lastig gevallen door de tekst, je kan niet zo onbevangen luisteren.’ ‘Het nieuwste album Wild Verband bevat een lied, ‘Regen’, waarvan je niet zonder inleiding weet dat het een ode aan de vrouw is. Dat is het mooie van optreden, daar kan je wat toevoegen en vertellen wat je in een liedje bedoelt. Dat kan natuurlijk het beeld verstoren als je zelf al een beeld had.’ ‘Ik zoek het vaak in de poëzie om niet te veel het beeld te verstoren.’ ‘Een lied als ‘Stilte verbreekt’ bevat een zin “ik spreek de taal niet meer die de stilte verbreekt” en dat is zo’n mooie oneliner.’

De trilogie

Wat maakt je drie platen tot een trilogie? ‘De ontstaansgeschiedenis, waarbij alle nummers door elkaar heen zijn geschreven. Ik wilde ook meteen een flink aantal liedjes hebben om mee op te treden en uit te kunnen kiezen. Ik heb ook niet de beste liedjes op het eerste album gezet, maar gewoon gekeken wat goed bij elkaar paste. Ik bracht een jaar na het eerste album Verwant uit en het plan was toen om een jaar daarna met een dvd te komen met een tekstboekje en liveopnames. Maar door het breken van mijn arm lag even alles stil, ik kon niet meer spelen en wist niet of het ooit nog goed kwam. Ik ben me toen gaan concentreren op het opnieuw leren gitaar te spelen. De dvd-productie is blijven liggen en ik ben daarna gaandeweg in mijn eentje gaan werken aan die liedjes. Die zijn terechtgekomen op Wild Verband.’ ‘Iedereen die het hoorde zei dat het bij die andere twee albums hoorde.’ ‘Hierna wil ik iets anders gaan doen. De komende periode ga ik het land in met het repertoire van deze albums, soms alleen en soms met band.’