Elke dag bidden in de tempel van de literatuur

Rattawut Lapcharoensap zag zesentwintig jaar geleden het levenslicht in de Amerikaanse stad Chicago. Na drie jaar vertrokken zijn ouders naar Bangkok in Thailand. Lapcharoensap ging uiteraard mee om vervolgens op zijn zevende weer naar Amerika terug te keren. Ook dit verblijf duurde echter niet lang, want op zijn tiende verliet hij Amerika weer om wederom in Bangkok te gaan leven. Vervolgens is hij voor zijn opleiding aan de universiteit weer teruggekeerd naar de Verenigde Staten. Tegenwoordig woont hij met zijn vriendin June in het Engelse Norwich.

Tweespalt

Aan het vele heen en weer reizen heeft Lapcharoensap bijna een gespleten persoonlijkheid overgehouden: “Het is als het reizen tussen twee verschillende planeten. Er zijn vele verschillen tussen de twee plaatsen. Taal is daar een van. Ik vergat voortdurend mijn talen: mijn Engels en mijn Thai. Ik moest mijn talen steeds opnieuw leren spreken. Ook veranderde bij elke verhuizing onze economische status weer. In Chicago stond mijn ouders, doordat ze immigranten waren, maar een beperkt aantal banen ter beschikking. Hierdoor hadden we nauwelijks genoeg inkomsten. We hadden in de VS altijd financiële moeilijkheden, terwijl geld in Thailand nauwelijks een rol speelde. Daar hadden we een mooi huis en een eigen auto. Voor mij was het echt alsof ik twee verschillende personen was, die elk hun eigen leven leidden. Als kind is dit heel vreemd. Ik wist bijvoorbeeld altijd wat de wisselkoers was tussen de Thaise baht en de Amerikaanse dollar. Het is toch niet normaal om je daar als kind van bewust te zijn.”

Botsing

Lapcharoensaps verhalen in Sightseeing zijn geïnspireerd door zijn ervaringen met het heen en weer reizen tussen twee culturen. “Met Sightseeing heb ik geprobeerd mijn jeugd van me af te schrijven. Als ik schrijf kan ik me heel goed inleven in de problemen waarmee de karakters uit mijn verhalen te maken krijgen, het waren zaken die mij ook bezig hielden. Ik probeer, zoals waarschijnlijk elke schrijver dat doet, de dingen die me bezighouden om te zetten naar het papier en ze om te vormen tot symbolische handelingen. Het betreft kwesties die me bezighielden en die ik niet zo zeer wilde beantwoorden of oplossen, maar vooral wilde onderzoeken. Met als belangrijkste thema: de bewustwording van tegenstrijdige wereldvisies en van het leven tussen twee culturen in. Het gevoel dat je loyaal wilt zijn aan twee verschillende werelden die elkaar in feite uitsluiten.”

Menselijk

Lapcharoensap wil niet alleen de verschillen tussen de diverse culturen beschrijven, maar wil ook duidelijk maken dat er vele overeenkomsten te vinden zijn: “Ik wilde de menselijke kant van de Thaise bevolking laten zien. In de westerse literatuur worden ze vaak alleen maar op de achtergrond gesitueerd. Ik wilde laten zien dat het ook gewoon mensen zijn. Als een schrijver van korte verhalen wil je over het menselijke aspect vertellen en over de innerlijke conflicten van de mens, ongeacht nationaliteit, ras of kleur. Het mooie van fictie is nu juist dat je de overeenkomsten tussen mensen kunt laten zien.”

Korte verhalen

Lapcharoensap ziet zichzelf vooral als een schrijver van korte verhalen: “Op dit moment weet ik hoe je een kort verhaal schrijft en ik houd ervan om het te doen. Ik werk momenteel wel aan een roman, maar dat is een heel andere zaak. Ik denk dat ik toch vooral een schrijver van korte verhalen ben, want daarvan weet ik zeker dat ik het kan. Van het feit dat ik me een schrijver mag noemen, ben ik touwens nog steeds nauwelijks bewust. Een lezer ben ik overigens altijd al geweest. Literatuur is voor mij als liefhebber zoiets als een religie. Ik bid nog elke dag in de tempel van de literatuur: ik lees elke dag en hou van ontmoetingen met andere lezers. Mijn behoefte om te schrijven kwam voort uit mijn liefde voor het lezen.”

Serieus

Maar de stap van lezer naar schrijver bleek voor hem toch een grote stap te zijn: “Ik ben pas echt serieus met schrijven begonnen rond mijn twintigste, zo’n zes jaar geleden. Toen probeerde ik voor het eerst echt te schrijven en ik faalde en faalde en faalde, telkens opnieuw. Ik kwam er achter dat schrijven echt hard werken is en dat je het er niet zomaar even naast kunt doen. Er is geen engeltje dat in je oor fluistert wat je op moest schrijven en hoe je dat moet doen. Je moet uren aan een bureau zitten en het is volstrekt niet zo sprankelend als ik gedacht had. In eenzaamheid zit je naar de muur te staren, terwijl je overdenkt hoe je de dingen uit moet werken. Een beetje geestelijk gezonde schrijver doet het ook niet voor de glamour en het geld, want zoveel is er daarvan nou ook weer niet voorradig. Ik had nooit gedacht dat het zo hard werken is. Ik zie mezelf dan ook niet als een geboren schrijver, maar ik geloof ook niet dat dergelijke schrijvers bestaan. Het concept ‘geboren schrijver’ is vermoedelijk onze eigen uitvinding, die we alleen maar gedaan hebben om onszelf daarmee te kunnen kwellen.”

Vanzelfsprekend

Voor Lacharoensap is het nooit vanzelfsprekend geweest om in het Engels te schrijven: “Als je zoals ik telkens van de een op de andere taal overschakelt, dan is taal niet langer iets natuurlijks voor je. Er ontstaat een zekere afstand tot de taal. Als je naar een andere taalgebeid overgaat wordt de manier waarop je eerder over de werkelijkheid sprak voor je nieuwe omgeving volstrekt onnavolgbaar. Om die reden zouden Amerikanen zich ook meer bewust moeten zijn van het feit dat niet de hele wereld Engels spreekt. Het kunnen spreken van meer talen is volgens mij essentieel in deze tijden. Je begrijpt dan beter hoe je eigen taal en cultuur geconstrueerd zijn, maar ook hoe dat bij andere talen en culturen in elkaar steekt.” Dat zijn ware woorden, maar gelukkig is er voor degenen die geen Engels lezen nu toch een Nederlandse vertaling van Lacharoensaps verhalenbundel Sightseeing. Meertalig kun je daarna nog altijd worden. Handig voor je vakantie naar Thailand.