De vrouw als centrum van de wereld

Het Arnhemse Museum voor Moderne Kunst heeft een verleden in het organiseren van tentoonstellingen waarin de vrouw centraal staat. De grootste daarvan was Rebelle: Art and Feminism 1969 – 2009, dat vier jaar geleden plaatsvond. Het element dat in die tentoonstelling ontbrak, was de vertoning van vrouwelijke kracht en macht in relatie tot spiritualiteit. En dat is nu juist waar Female Power om draait.

De archetypische vrouw

Ze staat wijdbeens, naakt en met opgeheven armen in de natuur. Deze pose is een referentie aan klassieke godinnen, met als doel de spirituele relatie tussen natuur en cultuur tot uiting te brengen. In de jaren ’70 gaf Mary Beth Edelson hiermee aandacht aan vrouwelijke archetypen.

Chitra Ganesh, Mother always told me.

De vrouwelijke kracht was bij het feminisme van de jaren ’60 en ’70 een groot thema. Kunstenaressen haalden hun inspiratie uit prehistorische venus- of vruchtbaarheidsbeeldjes en de verering van de (moeder)godin. Deze vrouwelijke spirituele kracht, die binnen een wellicht matriarchale samenleving een grote rol speelde, werd een ideaalbeeld voor velen. Ze raakten in de ban van een samenleving waarin vrouwen een belangrijke, aan mannen gelijkwaardige positie, innamen of waarin ze misschien zelfs overheersten.

Modern feminisme

Hoewel het feminisme voornamelijk in de jaren ’60 en ’70 groot was, is het binnen de kunstwereld nooit helemaal verdwenen. Vrouwelijke kunstenaars zijn graag bezig met het thema ‘vrouw’. Blijkbaar is het nog steeds nodig om de positie van de vrouw ter discussie te stellen.

Dat de manier waarop hier aandacht aan wordt besteed is veranderd, laat Female Power met de kunstwerken duidelijk zien. Dat de nadruk soms komt te liggen op de persoonlijke identiteit, toont Europa 2008 van Nandipha Mntambo. Op deze foto zien we een vrouw van wie haar hoofd is bewerkt tot een soort stier. Met een indringende blik kijkt ze ons aan. Door het gebruik van koeienhuiden, hoorns en staarten onderzoekt de kunstenares in haar werk de grens tussen lichamelijk bewustzijn en afkeer.

Mathilde ter Heijne, Red, Black, Silver and White (Goddess Label) 2009, Multimedia textiel. Courtesy: de artiest. Foto: Kai Dieterich.

Dat de positie van de vrouw ook in Nederland nog altijd actueel is, laat het werk van Mathilde ter Heijne zien. Een groot, wit gewaad, getiteld Red, Black, Silver and White, is beschreven met Arabische teksten. Het maakt deel uit van het door Ter Heijne opgerichte Goddess Label. Voor dit label creëert ze video’s, boeken, installaties en kleding. Thema’s die als een rode draad door haar werk lopen zijn de matriarchale maatschappij en het decoderen van prehistorische symboolsystemen. Hiermee onderzoekt ze de rol van vrouwen in het scheppen van culturele identiteit en in het overbrengen van kennis binnen maatschappijen met een matriarchale structuur.

Female Power maakt duidelijk dat kunstenaressen zich in hun werk nog steeds bezig houden met de rol van de vrouw. Hoewel er natuurlijk de laatste decennia een grote vooruitgang is geweest, is het nooit verkeerd om de discussie over de huidige positie van de vrouw in de maatschappij weer op gang te brengen.