Tag Archief van: 8WEEKLY

Theater / Voorstelling

Wervelende EXIT Macbeth door NNT

recensie: EXIT Macbeth - Noord Nederlands Toneel

Al is het ‘echte’ toneelstuk Macbeth van Shakespeare diens kortste stuk, met EXIT Macbeth sta je na negentig minuten alweer op straat. Je verliest veel Shakespeare, en krijgt er een amalgaam aan overrompelende beelden, spel, dans en muziek voor terug.

Wat je niet krijgt te zien en te horen, vertelt de poort- of zaalwachter (Sarah Janneh) die ons aan een deur van de zaal al welkom heet aan het begin, voor het doek opgaat. ‘Enter’ … zegt ze, gevolgd door van alles en nog wat. Ze refereert aan de opera Macbeth van Giuseppe Verdi, die voor een latere versie een ballet toevoegde. Verdi horen we in flarden voorbij komen, het ballet valt er door de bewegingen van vijf toneelspelende en dansende actrices (performers) bij te bedenken.

Dat ‘erbij denken’ is de spil waarom het in die anderhalf uur draait. Het begint al met een esthetisch toneelbeeld achter een tule, half-doorzichtig toneelgordijn dat gedurende de avond heen-en-weer wordt geschoven. Versluieren en ontsluieren. Daarachter zien we semi-abstracte beesten hangen die doen denken aan beelden zoals Berlinde De Bruyckere ze maakt.

Dieren, bomen en magie

Over die dieren gaat het onder meer, en over wat we ze als mens aandoen. En over bomen, die rechtstreeks zijn ontleend aan het wandelende woud van Bernam (soldaten met boomtakken) in Macbeth. Met die dieren (een vos, een gier, een schaap, een meeuw en ga zo maar door) wordt op het toneel zowel gesold als liefdevol omgegaan. Soms zijn het waarschuwingen over hoe we met dieren en het milieu omgaan; op een gegeven moment worden door een airco allemaal plastic zakken de zaal ingeblazen, ondersteund door rook uit een rookmachine. Zakken die door Sarah Janneh weer netjes worden opgehaald trouwens, als is zij deel van de Plastic Soup Foundation. En nee, het zijn geen dode dieren die we te zien krijgen, maar dierenpoppen van Michael Pietsch, gemaakt in samenwerking met een taxidermist (iemand die dieren prepareert en opzet) van het Berlijns Natuurmuseum.

Maar het gaat ook over vrouwen, over magische gebeurtenissen en heksen; ‘het decor’ of ‘de figuranten’ van Macbeth die anders nauwelijks aan het woord komen. Zo heet het in het programmablad bij de voorstelling door het Noord Nederlands Toneel.

Het is dus geen Macbeth-bewerking die de theatermakers Jana Vetten (freelance regisseur bij verschillende theaterhuizen in Duitsland en Oostenrijk) en Jean-Christoph Gockel (lid van de artistieke leiding van de Münchener Kammerspiele) maakten, maar een antwoord op het toneelstuk van Shakespeare; ‘Vraag, antwoord, vraag’, zoals Anna Enquist in een ander verband een gedicht noemde. Vragen aan ons, toeschouwers, antwoorden van Shakespeare en vele andere schrijvers en denkers.

Een collage die je meeneemt

In de collage die dit oplevert, kun je je als toeschouwer geheel laten meevoeren. Even lijkt het of de voorstelling op driekwart van de avond inzakt, maar dat is van korte duur want nee, verder gaat het weer, met gezwinde spoed. Met een dans van de vijf performers aan een ketting die doet denken aan paaldansen, met een improvisatie door een naakte Rosie Reith (IMPROVISATIE lezen we telkens weer op de boventiteling), die even later op een bezemsteel rondcirkelt als een vrije vogel boven het podium. Een veelzeggend slotbeeld.

De talen (Nederlands, Engels, Duits) waarin wordt gesproken buitelen over elkaar, als is het een Babylonische spraakverwarring. Ja, zelfs de blijkbaar fragiel bevestigde boventiteling – zowel links als rechts van het podium – doet mee door telkens heen-en-weer te bewegen.

Als toeschouwer (naar verluidt zijn er bij de eerste avond in Amsterdam slechts 77 mensen) ga je erin mee of niet. Op slechts een enkel afkeurend gefluit op het eind na gaat het overwegend jonge publiek, meest muisstil en een enkele keer hardop lachend, wel in het spel en/of de associaties mee.

Associaties en waarschuwingen te over

Ga maar na: een sluierdans die aan die van de Bijbelse Salomé doet denken, citaten die je helemaal of bijna thuis kunt brengen, zoals dat over het nadenken over de tijd (Kierkegaard?). Flarden Shakespeare, flarden Verdi, een mooie soundscape van componist Matthias Grübel en flarden tekst over heksen. Je krijgt het als toeschouwer allemaal voor de kiezen en je kunt je er, als bij een spel, kostelijk mee vermaken.

Nee, het is geen Macbeth en dat moet je als toeschouwer ook niet verwachten. Het is zelfs geen bewerking, het is EXIT Macbeth. Afgevoerd, als symbool van het machisme. Je voelt intuïtief aan waar het de hele avond om draait, maar je moet het niet proberen te begrijpen. Want als je dat gaat doen, ben je verloren.

 

 

Theater / Voorstelling

Wervelende EXIT Macbeth door NNT

recensie: EXIT Macbeth - Noord Nederlands Toneel

Al is het ‘echte’ toneelstuk Macbeth van Shakespeare diens kortste stuk, met EXIT Macbeth sta je na negentig minuten alweer op straat. Je verliest veel Shakespeare, en krijgt er een amalgaam aan overrompelende beelden, spel, dans en muziek voor terug.

Wat je niet krijgt te zien en te horen, vertelt de poort- of zaalwachter (Sarah Janneh) die ons aan een deur van de zaal al welkom heet aan het begin, voor het doek opgaat. ‘Enter’ … zegt ze, gevolgd door van alles en nog wat. Ze refereert aan de opera Macbeth van Giuseppe Verdi, die voor een latere versie een ballet toevoegde. Verdi horen we in flarden voorbij komen, het ballet valt er door de bewegingen van vijf toneelspelende en dansende actrices (performers) bij te bedenken.

Dat ‘erbij denken’ is de spil waarom het in die anderhalf uur draait. Het begint al met een esthetisch toneelbeeld achter een tule, half-doorzichtig toneelgordijn dat gedurende de avond heen-en-weer wordt geschoven. Versluieren en ontsluieren. Daarachter zien we semi-abstracte beesten hangen die doen denken aan beelden zoals Berlinde De Bruyckere ze maakt.

Dieren, bomen en magie

Over die dieren gaat het onder meer, en over wat we ze als mens aandoen. En over bomen, die rechtstreeks zijn ontleend aan het wandelende woud van Bernam (soldaten met boomtakken) in Macbeth. Met die dieren (een vos, een gier, een schaap, een meeuw en ga zo maar door) wordt op het toneel zowel gesold als liefdevol omgegaan. Soms zijn het waarschuwingen over hoe we met dieren en het milieu omgaan; op een gegeven moment worden door een airco allemaal plastic zakken de zaal ingeblazen, ondersteund door rook uit een rookmachine. Zakken die door Sarah Janneh weer netjes worden opgehaald trouwens, als is zij deel van de Plastic Soup Foundation. En nee, het zijn geen dode dieren die we te zien krijgen, maar dierenpoppen van Michael Pietsch, gemaakt in samenwerking met een taxidermist (iemand die dieren prepareert en opzet) van het Berlijns Natuurmuseum.

Maar het gaat ook over vrouwen, over magische gebeurtenissen en heksen; ‘het decor’ of ‘de figuranten’ van Macbeth die anders nauwelijks aan het woord komen. Zo heet het in het programmablad bij de voorstelling door het Noord Nederlands Toneel.

Het is dus geen Macbeth-bewerking die de theatermakers Jana Vetten (freelance regisseur bij verschillende theaterhuizen in Duitsland en Oostenrijk) en Jean-Christoph Gockel (lid van de artistieke leiding van de Münchener Kammerspiele) maakten, maar een antwoord op het toneelstuk van Shakespeare; ‘Vraag, antwoord, vraag’, zoals Anna Enquist in een ander verband een gedicht noemde. Vragen aan ons, toeschouwers, antwoorden van Shakespeare en vele andere schrijvers en denkers.

Een collage die je meeneemt

In de collage die dit oplevert, kun je je als toeschouwer geheel laten meevoeren. Even lijkt het of de voorstelling op driekwart van de avond inzakt, maar dat is van korte duur want nee, verder gaat het weer, met gezwinde spoed. Met een dans van de vijf performers aan een ketting die doet denken aan paaldansen, met een improvisatie door een naakte Rosie Reith (IMPROVISATIE lezen we telkens weer op de boventiteling), die even later op een bezemsteel rondcirkelt als een vrije vogel boven het podium. Een veelzeggend slotbeeld.

De talen (Nederlands, Engels, Duits) waarin wordt gesproken buitelen over elkaar, als is het een Babylonische spraakverwarring. Ja, zelfs de blijkbaar fragiel bevestigde boventiteling – zowel links als rechts van het podium – doet mee door telkens heen-en-weer te bewegen.

Als toeschouwer (naar verluidt zijn er bij de eerste avond in Amsterdam slechts 77 mensen) ga je erin mee of niet. Op slechts een enkel afkeurend gefluit op het eind na gaat het overwegend jonge publiek, meest muisstil en een enkele keer hardop lachend, wel in het spel en/of de associaties mee.

Associaties en waarschuwingen te over

Ga maar na: een sluierdans die aan die van de Bijbelse Salomé doet denken, citaten die je helemaal of bijna thuis kunt brengen, zoals dat over het nadenken over de tijd (Kierkegaard?). Flarden Shakespeare, flarden Verdi, een mooie soundscape van componist Matthias Grübel en flarden tekst over heksen. Je krijgt het als toeschouwer allemaal voor de kiezen en je kunt je er, als bij een spel, kostelijk mee vermaken.

Nee, het is geen Macbeth en dat moet je als toeschouwer ook niet verwachten. Het is zelfs geen bewerking, het is EXIT Macbeth. Afgevoerd, als symbool van het machisme. Je voelt intuïtief aan waar het de hele avond om draait, maar je moet het niet proberen te begrijpen. Want als je dat gaat doen, ben je verloren.

 

 

Boeken / Non-fictie

Inspiratie ontleed

recensie: Inspiratie - Ap Dijksterhuis

Inspiratie is een fenomeen waar doorgaans moeilijk vat op te krijgen is. Gelukkig is daar Ap Dijksterhuis, wiens talent het is om grote begrippen als ‘geluk’ en ‘het onderbewuste’ te tackelen en voor een groot publiek behapbaar te maken.

Over het (al dan niet) krijgen van inspiratie bestaan de nodige misverstanden. Het wordt vaak beschouwd als een domein waar kunstenaars en geniën vrijuit toegang toe hebben, iets wat de gewone mens niet gegund is. In Inspiratie. Hoe we tot grootse prestaties komen legt de Nijmeegse hoogleraar psychologie een onderwerp onder de loep waar nog weinig onderzoek naar is gedaan. Niet zo gek, concludeert Dijksterhuis in zijn dankwoord. Inspiratie is een fenomeen waar de wetenschap moeilijk vat op kan krijgen. Het krijgen van een briljante ingeving is nu eenmaal lastig na te bootsen in een laboratorium. Waar boekenkasten vol zijn geschreven over creativiteit, zo is er een lacune op het gebied van inspiratie.

Drie vormen

Om grip te krijgen op de materie, onderscheidt Dijksterhuis drie vormen van inspiratie. ‘Evocatie’ is de hoogste vorm en beschrijft het doormaken van een allesbepalend moment waardoor iemand weet wat zijn of haar roeping is. Zo zag The Cure-zanger Robert Smith als dertienjarige ‘Starman’ van David Bowie op tv en wist hij ineens dat hij popster wilde worden. De tweede vorm heeft betrekking op het krijgen van een ingeving. J.K. Rowling zat in de trein toen ze plots het idee kreeg voor de Harry Potter-serie. Tot slot kan inspiratie zich ook manifesteren als flow-ervaring. Kunstenaars streven vaak naar deze staat van zijn, waarin ze ontvankelijk zijn voor creativiteit.

Het boek is losjes ingedeeld rondom deze drie vormen. Dijksterhuis erkent dat de vormen overeenkomsten vertonen en niet altijd haarscherp te onderscheiden zijn. Als lezer vergeet je nog wel eens met welke vorm je van doen hebt in een specifiek voorbeeld. Het bewijst nog maar eens dat inspiratie een moeilijk te grijpen fenomeen is.

Bonte verzameling

De subjecten die Dijksterhuis aanhaalt zijn talrijk en divers. Inspiratie wordt vaak geassocieerd met kunstenaars, maar Dijksterhuis haalt ook wetenschappers, chef-koks, activisten en topsporters aan. Dijksterhuis kan naar hartenlust putten uit de grote hoeveelheid uitspraken die zij al eerder deden over dit onderwerp. Hij haalt citaten aan van grootheden als Keith Richards, Martin Luther King en David Lynch.

Dijksterhuis interviewde ook een aantal Nederlandse bekendheden, waaronder Emile van der Staak (chef-kok van groenterestaurant De Nieuwe Winkel), Pieter van den Hoogenband en Ilja Leonard Pfeijffer. Het zijn deze interviews die het boek naar een hoger niveau tillen, doordat de gesprekken concreet en gedetailleerd beschrijven hoe het inspiratieproces bij de betrokkenen werkt.

 

 

 

Kunst / Expo binnenland

David Hockney werpt het perspectief omver

recensie: Hockney's Eye - Teylers Museum

Teylers Museum heeft met David Hockney een grote vis binnengehengeld. De tentoonstelling Hockney’s Eye werpt een ander licht op de oude meesters uit de kunstgeschiedenis en welke optische hulpmiddelen zij gebruikten. Dit doet de Britse supersterkunstenaar op een wetenschappelijke en deconstruerende wijze. Soms voelt het of je de les wordt gelezen, maar dit stoort niet. Verre van zelfs: leraar Hockney is een docent met een zinnig en boeiend verhaal.

Of het kleinschalige kunst- en wetenschapskabinet van Teylers geschikt is voor een kunstenaar met de statuur van Hockney, is maar de vraag. De expositie lijkt soms op een volwassene in kinderkleding, het is schouder aan schouder schuifelen om een glimp van de werken te kunnen opvangen. De tentoonstelling is deels ingericht als een rariteitenkabinet waarbij historisch gereedschap naast werk van grootmeesters als Rembrandt, Dürer en Lorrain gepresenteerd is. Er wordt uitleg gegeven van de gebruikte technieken en hoe die in de werken zijn toegepast – illustraties bij een wetenschappelijk artikel doen hetzelfde. Het past perfect bij de insteek van het museum en je krijgt daarmee een boeiend kijkje door de ogen van Hockney.

Gebruik van optica in de kunstgeschiedenis

Rond de eeuwwisseling bracht David Hockney een boek en een documentaire uit over de rol van optische instrumenten in de kunstgeschiedenis. Beide zijn getiteld Secret Knowledge en fragmenten van de documentaire worden vertoond in de tentoonstelling. Hij suggereert hierin dat de oude meesters al sinds de Renaissance gebruik maakten van instrumenten die hen hielpen om beter te schilderen. Denk hierbij aan de camera obscura, de camera lucida en andere lens- of spiegeltechnieken. Hij komt met overtuigend bewijs hoe grootmeesters als Caravaggio, Vermeer, Brunelleschi en Van Eyk optische hulpmiddelen gebruikten om realistisch of perspectivisch correct te schilderen. In zijn ogen konden zij niet tot zulke details komen zonder deze hulpmiddelen. Critici zouden zeggen: maar waar is het bewijs dan, meneer Hockney? Dit is er volgens hem niet omdat het indertijd een klap voor de broodwinning kon betekenen: als een concurrerende schilder dezelfde kwaliteit kon bereiken via zo’n techniek dan kon je klanten verliezen. Geheimhouding was de enige oplossing. Een geloofwaardige visie en zijn theorie is zeker van belang om te overwegen in de kunsthistorische wetenschap.

Perspectief en gebruikte technieken

In zijn eigen werk experimenteert Hockney ook met optica en perspectief. Een goed voorbeeld zijn de polaroid collages die hij in de jaren 1980 heeft gemaakt. Met een polaroid camera maakte hij een groot aantal foto’s van een onderwerp om er vervolgens een collage van te maken. Hierdoor creëert hij een werkelijkheid met veel perspectiefpunten. Bij andere schilderijen verwijst hij naar grote werken zoals die van Meindert Hobbema of Fra Angelico. Van beiden kopieert hij schilderijen in zijn eigen stijl maar draait het perspectief ervan om, hierdoor wordt het even speels als deconstruerend. Ook de camera lucida zet hij in; bij een serie tekeningen van zaalsuppoosten uit de National Gallery in Londen laat hij het perspectief echter onaangepast waardoor de handen allemaal buitenproportioneel groot zijn. Hiermee bewijst hij dat zelfs als kunstenaars optica inzetten het toch een kunststukje is wat zij voor elkaar krijgen.

Docentenrol

Hockney neemt in deze tentoonstelling de rol van docent aan. In een gepresenteerde video staat hij letterlijk voor het schoolbord om zijn theorie over het gebruikte perspectief uit te leggen. Aan het einde van de expositie lijkt er zelfs een overhoring te zijn: of je bij werken van Huygens, Lorrain, Knip en Goltzius kunt spotten of er wel of geen optische hulpmiddelen zijn gebruikt. Een retorische vraag natuurlijk, want anders hingen ze er niet. Ondanks het soms schoolse karakter is dit niet storend. In geen geval zelfs: lees ons de les maar, leraar Hockney, wij luisteren met gretige oren!

Houd er wel rekening mee dat hij een docent is met een les die onveranderd is in al die jaren, aangezien zijn theorie al uit 2001 stamt. Is het wellicht omdat hij zich niet gehoord voelt, of is hij nog steeds content met zijn vondst? Kunsthistorici zetten vraagtekens bij zijn theorie, zij denken dat optische hulpmiddelen pas veel later werden ingezet dan de kunstenaar claimt. Voor wie het allemaal nieuw is maakt dat niet uit. Hockney toont aan dat hij ons kan enthousiasmeren om beter te kijken naar de kunstgeschiedenis en naar perspectief. En enthousiast zal je absoluut worden.

Hockney’s Eye is nog te zien tot eind januari 2023 in het Teylers Museum Haarlem. Reserveren vooraf is verplicht en tickets zijn alleen online verkrijgbaar.

Boeken / Fictie

Derde deel van de koffietrilogie is geen zuivere koffie

recensie: Magdalena's droom - Paula Stern

De cirkel is rond en daarmee eindigen alle problemen die de nazaten van het koffiebedrijf Ahrensberg hebben geteisterd. Het derde deel van de koffietrilogie (Magdalena’s droom) laat voor eens en voorgoed alle ellende achter zich. Het slotstuk van deze serie, geschreven door Paula Stern, is iets minder dramatisch dan het voorgaande deel, Sarahs vertrouwen, maar heeft te weinig om het lijf om de lezer te kunnen bekoren. Het is als duiken in een slappe bak koffie die al uren heeft staan pruttelen in een afgedankt koffiezetapparaat.

Geluk gaat hand in hand met trammelant

De roman begint – in tegenstelling tot wat we bij de eerdere twee delen zagen – eens op een positieve noot. Niet alleen Corinne Ahrensberg en haar verloofde Noah treden in het huwelijksbootje; op dezelfde dag worden ook haar broer Alexander en zijn Thomas in de echt verbonden. Ze zijn niet de enigen die stralen van geluk en liefde: Corinnes jeugdvriend Sebastian heeft zijn hart verloren aan Frieda. Deze knappe Duitse is de werkneemster van Corinne, die nog steeds in hartje Aken de koffiebranderij Öcher Boontje runt. Het uitvoeren van de werkzaamheden is nu iets lastiger voor Corinne, aangezien ze een spruit met de naam ‘Mia’ op de wereld heeft gezet. Gelukkig kan ze altijd rekenen op de steun van Susan, die café Emotion runt, en op Sarah, haar tachtigjarige vriendin.

Al in de eerste hoofdstukken doen zich de bekende problemen voor: er is weer eens sprake van trammelant op de plantage waar Corinne haar bonen vandaan haalt. Diefstal is aan de orde van de dag, maar Corinne kan niet zomaar naar Brazilië vliegen om orde op zaken te stellen. Ze zal de verantwoordelijkheid moeten leggen bij de behoeder van de plantage, Fernando, want in Aken loopt er in de gedaante van Maximilian Rosenbaum een volgend probleem rond. Na het overlijden van een dierbaar persoon, komt hij zijn deel van de erfenis opeisen en hij blijft tot het einde van het boek een pain in the ass voor Corinne.

Als zoete koek

Zoals in ieder deel verweven twee verhaallijnen zich met elkaar. De totstandkoming van het grootse familiebedrijf Ahrensberg wordt voornamelijk uiteengezet in de hoofdstukken die gaan over Eberhard en Magdalena Ahrensberg. Zij moeten er in de julimaand van 1948 niet alleen voor zorgen dat ze zelf in leven blijven, maar ze nemen ook nog de zorg voor enkele vrienden en familieleden op zich. Waar de problemen van Eberhard en Magdalena heel reëel op je overkomen, lijken de moeilijkheden waar Corinne op stuit maar ‘kinderspel’. Corinne lijkt nooit echt in staat te zijn om vooruit te kijken en alle penarie komt altijd vanuit het niets op haar af. Urenlang mijmert Corinne over de meest pietluttige zaken en ze komt nog altijd niet van het stigma ‘zeur’ af. Zolang ze maar continu kan verdwalen in heerlijke dagdromen en kan voortleven in haar fijne bubbel, is er niets aan de hand.

Nee, dan zijn de passages over Corinnes voorvader Eberhard toch echt iets aantrekkelijker om te lezen. Dat heeft ook deels te maken met het feit dat de Tweede Wereldoorlog het decor vormt voor de hoofdstukken die gaan over Corinnes grootvader. Het betreft fragmenten die veel meer spanningsopbouw in zich dragen en ook veel geloofwaardiger op je overkomen, zonder dat het zo ontzettend mierzoet wordt. Want – laten we eerlijk zijn – iedere keer als Corinne haar mond opentrekt om zich verbaal te weren tegen de kleinste bedreiging, verandert ze in een grote feeks.

Koffie voor een hoge prijs

De koffie wordt nooit zo heet gedronken als zij wordt opgediend. Maar Paula Stern heeft haar concept over de koffiebranderij iets te lang laten pruttelen. Ieder deel in de koffietrilogie heeft zo weinig om het lijf, dat ze de drie delen beter had kunnen bundelen tot één grootse roman over het bedrijf Ahrensberg. Nu gebeurt er niet alleen zo verdomd weinig in ieder boek, maar als er dan eindelijk iets interessants gebeurt, wordt het in een ongeloofwaardig snel tempo aan je opgedrongen. De schrijfstijl is ook echt ondermaats – de paar verwijzingen naar andere boeken (zoals naar Harry Potter met het woord ‘dreuzels’) of de actualiteit daargelaten, is het zo oppervlakkig en dodelijk saai geschreven. Zowel op inhoudelijk als stilistisch vlak krijg je het gevoel dat het boek in erg snel tempo is afgeraffeld. Wat blijft er over van een boek dat de lezer zowel qua inhoud als qua stijl zo weinig kan charmeren? Het riekt te veel naar een mierzoete koffie à la Starbucks. Je kan er zoveel shots karamel, toppings slagroom, chocoladekruimels en volle lagen melk tegenaan gooien, het is en blijft moeilijk te verorberen zoete meuk. Jammer genoeg heeft Stern dit keer te veel suiker in de koffie gegoten.

 

Muziek / Achtergrond
special: Spotify-playlist van onze muziekredactie

8WEEKLY Playlist – Halloween: The Theater Edition

Oktober is de maand van Halloween en dat is lastig te missen. Zo staan op televisie verscheidene horrorfilms klaar, is het bijpassende snoepgoed in menig winkel te vinden en staan social media platforms alweer vol met mensen die hun kostuums uitproberen. Voor Halloween putten we inspiratie uit van alles dat eng is, of het nu gaat om heksen en monsters uit het fantasy genre of om moordernaars uit het thriller genre. Hoewel musicals vaak een vrolijk en extravagant imago hebben, passen ze juist perfect bij Halloween. Er zijn talloze musicals over enge monsters, lugubere moorden en verschrikkelijke geschiedenisverhalen.  

De muziek van deze musicals is te vinden in de nieuwste 8WEEKLY playlist: Halloween: The Theater Edition. Gelukkig zijn enkele van deze musicals ook verfilmd. Voor wie nog twijfelt over welke musical of musicalfilm op de kijklijst moet heeft 8WEEKLY enkele aanraders op een rijtje gezet. 

1. Sweeney Todd, een moordlustige kapper

Het lugubere verhaal over de demonische kapper van Fleet Street is een klassieker. De prijswinnende musical van Stephen Sondheim stamt uit 1979 en is sindsdien vele malen ten tonele gebracht. De musical komt in 2023 naar Nederland, waar Hans Peter Janssens en Simone Kleinsma de hoofdrollen van Sweeney Todd en Mrs. Lovett op zich zullen nemen. Voor wie eerder al een kijkje in de macabere wereld van de wraaklustige kapper en onsuccesvolle bakker wil krijgen is er de Oscar-winnende verfilming uit 2007, waar Johnny Depp en Helena Bonham Carter de rollen vertolken van Sweeney Todd en zijn partner in crime mrs. Lovett.  

2. De Horror van High School 

Dat voor velen de middelbare school de perfecte setting is voor een moordlustig verhaal blijkt wel uit de vele films in musicals die zich in high school afspelen. Bekende klassiekers als Carrie en Heathers zijn van film naar theater vertaald en vertellen beiden op geheel eigen wijze een verhaal vol tienerproblemen en bloedvergieten. Bij de off-Broadway musical We Are The Tigers lijkt er een seriemoordenaar het gemunt te hebben op leden van het cheerleader team. De off-Broadway komediemusical Zombie Prom gooit het over een iets andere boeg en draait om de rebelse Jonny die na zijn zelfmoord, die een nucleaire ramp veroorzaakte, op school terugkeert als zombie. Benieuwd hoe dat afloopt? Deze musical is verfilmd als short film waarin RuPaul de rol van de strenge schooldirectrice miss Strict vertolkt. 

3. Ultieme horror: iemand die niet van musicals houdt

Er zijn nog meer zombies te vinden in The Guy Who Didn’t Like Musicals van de producent StarKids Productions. Het team dat bij het grote publiek bekend raakte met A Very Potter Musical brengt nog met enige regelmaat nieuw, hilarische (parodie)musicals uit via YouTube. In The Guy Who Didn’t Like Musicals maakt de kijker kennis met Paul die als enige niet van musicals lijkt te houden en daaropvolgende zombie uitbraak waarbij de zombies met elkaar lijken te communiceren door in zingen en dansen uit te barsten. Zijn zombies niet je ding? Wees niet getreurd, StarKids Productions heeft ook de musical Twisted online gezet. Deze musical vertelt, met een dikke knipoog naar het welbekende Wicked, het verhaal van Alladin vanuit het perspectief van de slechterik Jafar. 

4. Een bloederige geschiedenis met powervrouwen

De wereldgeschiedenis blijkt een onuitputtelijke inspiratiebron vol bloederige verhalen. Dat deze verhalen goed samengaan met een enorme portie powervrouwen blijkt wel uit LIZZIE en Six: The Musical. Voor wie fan is van waargebeurde misdaadverhalen is LIZZIE een aanrader, deze female-fronted rockmusical vertelt het verhaal van moordenaar Lizzie Borden en haar zus. Wie liever verder de geschiedenis in duikt kan kiezen voor Six: The Musical waarin de zes (ex-)vrouwen van Henry VIII opscheppen over wie het het meest zwaarst had terwijl ze getrouwd met hem waren. En goed nieuws, deze internationale succesmusical komt in september 2023 in de originele versie naar Nederland.  

Of je nu inspiratie zoekt voor welke film je gaat kijken met Halloween of wilt meezingen met verschillende musicals klassiekers, het kan allemaal met de nieuwste 8WEEKLY playlist. Naast hits uit de musicals Sweeney Todd, Heathers, The Guy Who Didn’t Like Musicals en LIZZIE wachten nog nummers op je. Veel luisterplezier! 

De playlist van oktober

  • Beetlejuice: Say My Name – Alex Brightman, Sophia Anne Caruso, Kerry Butler, Rob McClure 
  • Little Shop Of Horrors: Dentist! – Steve Martin, Michelle Weeks, Tichina Arnold, Tisha Campbell 
  • Sweeney Todd: The Ballad of Sweeney Todd – Stephen Sondheim 
  • The Rocky Horror Picture Show: Time Warp – Little Nell, Patricia Quinn, Richard O’Brien 
  • The Book Of Mormon: Spooky Mormon Hell Dream – Benjamin Schrader, Kevin Duda, Brian Tyree Henry, Maia Nkenge Wilson, Lewis Cleale, Andrew Rannells, Michael Potts 
  • Heathers The Musical: Dead Girl Walking – Carrie Hope Fletcher, Jamie Muscato 
  • Love Never Dies: ‘Til I Hear You Sing – Andrew Lloyd Webber, Ramin Karimloo 
  • Jeckyll & Hyde: Dangerous Game – Floor Jansen, Henk Poort 
  • Tanz der Vampire: Der Tanz der Vampire – Original (German) Cast of “Tanz Der Vampire” 
  • The Guy Who Didn’t Like Musicals: The Guy Who Didn’t Like Musicals – The Guy Who Didn’t Like Musicals Cast 
  • Six: The Musical: Don’t Lose Ur Head – SIX, Christina Modestou 
  • The Phantom Of The Opera: The Phantom Of The Opera – Andrew Lloyd Webber, Sarah Brightman, Steve Harley 
  • The Scary Family: When You’re an Addams – Moonlight Heroes 
  • Carrie: The Musical: Carrie – Molly Ranson 
  • We Are the Tigers: The Breakdown – Lauren Zakrin, Jenny Rose Baker, Wonu Ogunfowora 
  • Sweeney Todd: Epiphany – Michael Ball, Imelda Staunton 
  • Crazy Ex-Girlfriend: The Cringe – Crazy Ex-Girlfriend Cast, Patton Oswalt 
  • Heathers The Musical: Freeze Your Brain – Ryan McCartan, Barrett Wilbert Weed 
  • Dracula the Musical: Life After Life – Jeremy Roberts, Frank Wildhorn, Lauren Kennedy, James Barbour 
  • Jekyll & Hyde: Someone Like You – Linda Eder 
  • The New Mel Brooks Musical – Young Frankenstein: Transylvania Mania – Christopher Fitzgerald, Sutton Foster, Fred Applegate, Ensemble 
  • Jasper In Deadland: The Killing – Matt Doyle, Jasper World Premiere Company 
  • LIZZIE: Sweet Little Sister – Storm Large, Carrie Manolakos 
  • Once Upon a Time: The Musical Episode: Love Doesn’t Stand a Chance – Lana Parrilla, Giancarlo Esposito, Lee Arenberg, Tony Amendola, Beverly Elliott, Ginnifer Goodwin, Josh Dallas 
  • Anna And The Apocalypse: Nothing’s Gonna Stop Me Now – Paul Kaye  
  • Zombie Prom: Blast From The Past – Original Off-Broadway Cast of Zombie Prom 
  • Carrie: The Musical: The Destruction – Molly Ranson, Carrie: The Musical Ensemble 
  • Beetlejuice: Fright of Their Lives – Alex Brightman, Rob McClure, Kerry Butler, Beetlejuice Original Broadway Cast Recording Ensemble 
  • American Psycho: Killing Time – Matt Smith, Jonathan Bailey 
  • Hadestown: Road to Hell – André De Shields, Hadestown Original Broadway Company, Anaïs Mitchell 
  • The Guy Who Didn’t Like Musicals: Join Us (And Die) – The Guy Who Didn’t Like Musicals Cast 
  • LIZZIE: What the F**K Now, Lizzie?! – Storm Large, Carrie Manolakos 
  • Nightmare Before Christmas: This Is Halloween – The Citizens of Halloween 
  • Something Rotten!: Hard to Be the Bard – Christian Borle, ‘Something Rotten’ Ensemble, Wayne Kirkpatrick, Karey Kirkpatrick 
  • Cry-Baby: The Musical: A Whole Lot Worse – Carly Jibson, Meg Buckley 
  • Next To Normal: Didn’t I See This Movie? – Alice Ripley 
  • The Phantom Of The Opera: Down Once More/Track Down This Murderer – Andrew Lloyd Webber, Gerard Butler, Patrick Wilson, Emmy Rossum 
  • Twisted: Twisted – Original StarKid Cast of Twisted, Dylan Saunders, Jaimy Lyn Beatty, Nick Gage, Robert Manion 
  • Six: The Musical: All You Wanna Do – SIX, Aimie Atkinson 
  • Little Shop Of Horrors: Suddenly, Seymour – Rick Moranis, Ellen Greene, Michelle Weeks, Tichina Arnold, Tisha Campbell 

 

Pieter Claesz, Ontbijtstilleven, 1625, Olieverf op paneel in microklimaatdoos, 48 x 66,5 cm, Frans Hals Museum, Haarlem, in bruikleen van particuliere collectie
Kunst / Expo binnenland

Hink-stap-sprong tentoonstelling

recensie: Nieuwkomers - Vlaamse kunstenaars in Haarlem
Pieter Claesz, Ontbijtstilleven, 1625, Olieverf op paneel in microklimaatdoos, 48 x 66,5 cm, Frans Hals Museum, Haarlem, in bruikleen van particuliere collectie

De tentoonstelling Nieuwkomers in het Frans Hals Museum (HOF) in Haarlem zou je een ‘conversation piece’ kunnen noemen; je moet door de zalen heen hink-stap-sprongen maken om in gesprek te gaan met het thema ‘Vlaamse kunstenaars in Haarlem’. Er staan zes kunstenaars centraal: Frans Hals, Lieven De Key, Karel van Mander, Esaias van de Velde, Adriaen Brouwer en Pieter Claesz. Het voornaamste thema is de bloei van de stad Haarlem tussen 1580-1630, de tijd van wederopbouw na het Spaanse beleg en een grote stadsbrand. Een wederopbouw waaraan de kunstenaars bijdroegen die in Vlaanderen werden geboren of Vlaamse wortels hadden.

Zes Vlaamse kunstenaars?

Hier wringt meteen de schoen. Kun je tweede generatie kunstenaars die in Haarlem zelf werden geboren, zoals Adriaen van Ostade en Willem Heda, nog Vlaams noemen? Anno 2022 zouden we zeggen dat daar de uitsluiting begint. Overigens voelde de een zich ook meer Vlaming dan de ander. Frans Hals, die als vierjarige met zijn ouders uit Antwerpen naar Haarlem kwam, was bijvoorbeeld lid van de Haarlemse Rederijkerskamer en niet van de Vlaamse.

Door de nadruk te leggen op die zes kunstenaars wordt de invloed van de Vlaamse kunst op de Hollandse vooral een invuloefening voor de bezoeker, en dat is misschien wat teveel gevraagd. Mede omdat er geen catalogus bij de tentoonstelling beschikbaar is. Er is alleen het augustusnummer van het periodiek De lage landen met een bijdrage van de conservator oude kunst van het Frans Hals Museum, Norbert Middelkoop.

Nu moet je als bezoeker zelf letten op zaken als een lage of hoge horizon, Hollandse luchten of juist niet, de invloed van zuidelijke kunstenaars als Bruegel enzovoort. Slechts een enkele keer wordt er in een bijschrift op gewezen, zoals bij het Keukentafereel met een vrolijk gezelschap (1596) van Cornelis Cornelisz. van Haarlem, die het Vlaamse genre in Haarlem introduceerde. Een genre waaruit ‘zich de genres van het maaltijdstilleven en de vrolijke gezelschappen’ ontwikkelden. Wanneer je de invloed van de Vlaamse kunst(enaars) op de Hollandse wat meer en duidelijker naar voren had willen laten komen, zou dat natuurlijk een heel anders opgezette tentoonstelling hebben opgeleverd. Daar is door Middelkoop en het team van het Haarlemse museum nu eenmaal niet voor gekozen.

Pieter Claesz, Ontbijtstilleven, 1625, Olieverf op paneel in microklimaatdoos, 48 x 66,5 cm, Frans Hals Museum, Haarlem, in bruikleen van particuliere collectie

Pieter Claesz, Ontbijtstilleven, 1625, Olieverf op paneel in microklimaatdoos, 48 x 66,5 cm, Frans Hals Museum, Haarlem, particuliere collectie

Veel topstukken

De andere kant van de medaille is dat in korte tijd veel topstukken en een enkel zwak werk bij elkaar werden gebracht. Daaronder bevinden zich enkele unieke bruiklenen, zoals zeven schilderijen van Frans Hals – de centrale kunstenaar, die een aparte zaal kreeg toebedeeld. Twee hiervan zijn voor het laatst in 1937 in Nederland te zien geweest en een is nog nooit in Nederland getoond: Jongeman (ca. 1617) uit een privécollectie (Otterloo Collectie). Waarschijnlijk is dit een proeve van bekwaamheid waarin Hals wilde laten zien dat hij ook op klein formaat wat te vertellen had.

Naast grote en zeer grote doeken zijn er nog meer kleinoden te zien, zoals De aanbidding van de herders (1598) van Karel van Mander. Een werk uit de eigen collectie. Verder zijn er onder meer enkele sierschotels, borden en kommen te zien en ook twee onlangs gerestaureerde linnendamast doeken die wellicht als relatiegeschenk dienden. En ook een excuus Truus mocht blijkbaar niet ontbreken: een portret door Judith Leyster, vermoedelijk een leerlinge van Hals en tweede generatie migrant.

Een schilderij van de Haarlemse Grote Markt van de Noord-Nederlander (!) Gerrit Berkheyde en een model van de toren van de Nieuwe Kerk nodigen uit tot een wandeling door de stad. Ook wel de meest Vlaamse stad van Nederland wordt genoemd. Bij het VVV lag geen wandeling langs Vlaamse geïnspireerde gebouwen, maar wat niet is kan nog komen. Want een ding is zeker: het Frans Hals Museum is sterk in samenwerken en netwerken. Anders hadden ze nooit die bruiklenen uit zowel musea als privécollecties kunnen verkrijgen. Die zijn de moeite waard, maar het verhaal eromheen moet je veelal zelf invullen.

Gerrit Berckheyde De Grote Markt te Haarlem met de Grote of St. Bavokerk, 1696 Olieverf op doek, 91 x 112,1 cm Frans Hals Museum, Haarlem, langdurig bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Foto: Tom Haartsen

Gerrit Berckheyde, De Grote Markt te Haarlem met de Grote of St. Bavokerk, 1696
Olieverf op doek, 91 x 112,1 cm
Frans Hals Museum, Haarlem, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, foto Tom Haartsen.

Theater

Tom Driesen ademt poëzie

recensie: ILFU Festival - NK Poetry Slam 2022

Op het ILFU festival in Utrecht werd wederom traditiegetrouw uitgemaakt wie de allerbeste slamdichter van Nederland is tijdens de twintigste editie van het NK Poetry Slam – een ‘verbale bokswedstrijd’, zoals ze het zelf noemen. Op 22 september stonden acht dichters op het podium die de regionale halve finales hadden doorstaan. Stuk voor stuk hebben ze dapper gestreden, maar de jury en het publiek waren unaniem over de winnaar Tom Driesen: ‘Tom ademt poëzie.’

Als tegenhanger van droge poëzievoordrachten ontstond in de jaren 70 het idee van de eerste poetry slam in de Verenigde Staten. Zoals wel vaker duurde het even voor dat idee overwaaide naar Nederland: pas eind jaren 90 kwam het fenomeen hier echt op gang en sinds 2005 is Utrecht, toepasselijk de ‘UNESCO City of Literature’, vaste gastheer. De finalisten komen uit voorrondes georganiseerd door verschillende organisaties in heel Nederland. Ook uit België komen twee kandidaten overgewaaid: traditiegetrouw wordt er ook een voorronde in Antwerpen georganiseerd.

Omstreden decibelmeter

Zoals het een goede poetry slam betaamt, was de mening van het publiek doorslaggevend: die werd na elke ronde bepaald aan de hand van een decibelmeter. Een driekoppige vakjury bestaande uit schrijver en voormalig stadsdichter van Groningen Joost Oomen, spoken word artieste Esohe Weyden en muzikant Thijs Boontjes deed daarnaast zijn best die mening van het publiek zo goed mogelijk te vormen en kneden door onderbouwd commentaar en een cijfer op tien. Die kans kreeg de jury echter enkel in de eerste twee rondes; in de finalebattle streden de twee laatst overgebleven dichters om het hoogste cijfer op de decibelmeter. Het is een gebruikelijk format, maar wel een die vaak op kritiek stuit. Wint de dichter die het beste kan slammen, of wint de dichter die de meeste vrienden en familie heeft meegebracht?

Vriendjespolitiek?

In de eerste ronde kregen alle acht kandidaten drie minuten de tijd om het beste van hun schrijf- en voordrachtkunsten te laten zien. Een rode lamp gaf het naderende einde van hun voordracht aan, en als de dichters langer door zouden gaan dan de aangegeven tijd, zouden ze gestraft worden (alleen waren presentatoren Daan Doesborgh en Sophia Blyden even vergeten te vermelden waar die straffen dan precies uit bestonden). Uit die eerste ronde kwamen de Belgische docent en ervaren dichter Tom Driesen, maar ook Utrechtse student Linde van Wingerden en tatoeëerder en kunstenaar Ko de Kok als duidelijke publieksfavorieten naar voren.

Verrassend was het gebrek aan enthousiasme voor spoken word artiest en ervaren slammer Suzanne Krijger: ondanks haar voorgeschiedenis wist ze deze keer het publiek en de jury niet helemaal te bekoren, wél wist ze een stempel op de avond te drukken. Toen het optellen van de decibelmeter en het cijfer van de jury even op zich liet wachten, trad Krijger in de spotlights met een gedicht dat een staalharde kritiek vormde op de vermeende vriendjespolitiek van grote slamwedstrijden. Dat ze haar plek op het podium claimde seconden nadat er op het grote scherm achter haar verschenen was dat ze niet doorging naar de tweede ronde had heel ongemakkelijk kunnen zijn, maar Krijger gaf geen krimp en stal alsnog de show. Een knap staaltje lef en een mooi voorbeeld van het onvoorspelbare karakter van poetry slams.

Rechttoe rechtaan versus vernuftige woordkunst

Vijf dichters bleven over in de tweede ronde: naast de bovengenoemde drie favorieten dongen ook Angelika Geronymaki en Madelief Lammers nog mee naar de winst. Beiden hadden ze duidelijk hun beste materiaal bewaard voor de tweede ronde. Waar de beeldende poëzie van Geronymaki eerst nog wat moest landen bij het publiek, bracht ze in dit stadium van de wedstrijd duidelijk een golf van ontroering teweeg in de zaal, mede door haar sterke performance. Ook Lammers absurdistische stream of consciousness werd gewaardeerd. Ko de Kok bleef sterk, maar maakte een minder duidelijke evolutie door dan de andere kandidaten.

Topfavorieten Driesen en Van Wingerden stootten uiteindelijk door naar de battle. Men kan zich afvragen of het een eerlijk gevecht was: de strijd tussen een doorwinterde poëet die zichzelf al stadsdichter van Turnhout heeft mogen noemen, en een student die maar liefst drie (!) studies combineert met hier en daar een gedicht schrijven. Hoewel van Wingerden sterk uit de eerste twee rondes kwam, leek de uitkomst van de battle al beslist voor die überhaupt begonnen was: diens rechttoe rechtaan poëzie was simpelweg niet opgewassen tegen de vernuftige woordkunst van Driesen. Die laatste ging naar huis met lovend commentaar van de jury, een roodgloeiende decibelmeter, duizend euro prijzengeld en de Gouden Vink wisseltrofee, vernoemd naar Simon Vinkenoog. Een terechte afgevaardigde voor het Europees Kampioenschap Poetry Slam, en een mooie afsluiter van een enerverend avondje slam poetry.

Theater / Voorstelling

Knusse aftrap van het musicalseizoen

recensie: Autumn Musical Nights

Hoe trap je het musicalseizoen goed af? Met een musicalconcert van musicalartiesten als René van Kooten en Tessa Sunniva van Tol. Musicalartiesten die nog niet op het podium staan, omdat ze druk bezig zijn met het repeteren voor de verschillende producties. Autumn Musical Nights is dan ook een mooi begin van een nieuw theaterseizoen.

Met de tournee van Autumn Musical Nights zet de jonge producent Nathan Markuszower zijn traditie weer voort: het begin van het theaterseizoen aftrappen met een reeks musicalconcerten. Dit was de derde editie, al heette het voorheen nog Musical Summer Concert, omdat het een paar weken eerder begon. Dat het geen zomer meer was, hebben we in Den Haag ook echt geweten. Het was even droog aan het begin van het concert, maar al snel begon het te stortregenen. In een regulier theater merk je daar niets van, maar het Zuiderparktheater in Den Haag is een openluchttheater. De regenachtige avond viel gelukkig niet in het water, want er waren prachtige en indrukwekkende optredens, zoals het duet van René van Kooten en David van den Tempel uit Elisabeth.

Zonder poespas

In elke editie van deze Autumn Musical Nights staat er weer andere samenstelling van musicalartiesten op het podium. Deze avond stonden René van Kooten, Tessa Sunniva van Tol, April Darby, Esmée Dekker en David van den Tempel op het toneel. Ze maken er een gezellige avond van, mede door allerlei anekdotes die tussendoor verteld worden over grappige momenten uit hun carrières.

Het is een avond zonder poespas, geen grote musicalkostuums, decorstukken of dansnummers, gewoon de artiesten als zichzelf verschillende nummers zingen. De artiesten hebben allemaal  al eens samengewerkt in een musical, daar hebben ze dan ook leuke verhalen over. Ook weten ze daardoor soms precies welk nummer ze samen willen zingen. De avond zit vol originele muziekkeuzes, al komen er natuurlijk genoeg klassiekers voorbij. Denk bijvoorbeeld aan verschillende nummers en duetten uit Les Misèrables, maar ook uit The Phantom of the Opera of Miss Saigon. Er kwamen ook genoeg nummers voorbij die je (als musicalliefhebber) niet zo vaak live op het podium ziet in Nederland, zoals ‘Suddenly Seymour’ uit Little Shop of Horrors, ‘The Schuyler Sisters’ uit Hamilton of ‘Don’t Rain on my Parade’ uit Funny Girl.

Af en toe merk je aan de musicalsterren dat ze zelf ook moeten wennen dat ze zich niet kunnen verschuilen achter hun personage, maar dat ze als zichzelf op het podium staan. Zo hebben ze midden in de show een Q&A, die nog niet zo goed gerepeteerd lijkt te zijn. Door vragen als ‘Wat is je favoriete musicalnummer?’ lijken sommige acteurs namelijk te worden overvallen. Dat leek het publiek niet erg te vinden, want dit geef de avond juist een oprechte en intieme sfeer.

Kortom, Autumn Musical Nights is een mooie avond om het musicalseizoen mee te beginnen. Helaas viel het in Den Haag totaal in het water, maar gelukkig gaat de rest van de tournee gewoon langs (overdekte) theaters. Samen met musicalliefhebbers in het theater genieten van bekende en minder bekende musicalliedjes is een goede aftrap van het nieuwe musicalseizoen.

Muziek / Concert

RAKE COMBINATIE: WANTENAAR EN BRUCKNER

recensie: NTR ZaterdagMatinee
Simon van Boxtel

Het Vioolconcert van de jonge componist Mathilde Wantenaar en de Achtste symfonie van Anton Bruckner die 24 september 2022 werden uitgevoerd in het NTR ZaterdagMatinee door het Radio Filharmonisch Orkest met Simone Lamsma als solist en onder leiding van chefdirigent Karina Canellakis hebben meer met elkaar gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken.

Bij Wantenaar stond in het programmaboekje verrassend genoeg: ‘Met speciale dank aan mede-orkestrator Tijmen van Tol’. Musicoloog en auteur Michel Khalifa vermeldde in dat programmaboekje, dat Wantenaar ‘geplaagd door tijdnoot de instrumentatie van het eerste en derde deel toevertrouwde aan haar collega, vriend en sinds kort zwager Tijmen van Tol’. Dat heeft hij in haar geest gedaan. Dat wil zeggen dat je Wantenaars stijl primair kunt kenschetsen als impressionisme 2.0. In het eerste deel zelfs compleet met een octatonische (achttonige) toonladder.

Het Vioolconcert van Wantenaar
De trouwe Matineebezoeker kent Wantenaars werk en keek ongetwijfeld uit naar de wereldpremière van haar Vioolconcert. Het is een concert in een klassieke driedelige vorm. Ook de orkestopstelling was nagenoeg klassiek: eerste violen links, tweede rechts. Alleen de contrabassen en harpen hadden stuivertje gewisseld.

Opvallend aan de muziek van Wantenaar is dat het, zoals ze zelf op haar website schreef ‘eclectisch en toch authentiek is’. En – mag eraan worden toegevoegd – telkens weer verrast door een nieuwe invalshoek. Het is muziek die zowel een diepe ernst kent als een vleugje humor (het slot van het concert!) en van een soms adembenemende schoonheid, zoals de korte blazerssoli die de viool beantwoordden.  Primair zangerig in de solopartij én met een grote speelvreugde, zoals met name in het derde deel, waarin opeens een Bartókachtige volksmelodie opduikt.
Het concert werd zowel door soliste als orkest intens gespeeld. Intens, zoals we dat van Simone Lamsma kennen.

De Achtste symfonie van Bruckner
Na de pauze volgde de omvangrijke Achtste symfonie van Anton Bruckner. Canellakis dirigeerde eerder Bruckners vierde en waagde zich nu voor het eerst aan diens achtste, de langste. En ook de enige waarin, net als bij Wantenaar, harpen voorkomen. Drie maar liefst.
‘Zingt’ ook Bruckner trouwens niet alsmaar door, met zijn unendliche Melodien? En spreekt meteen uit het begin, net als bij Wantenaar, ook niet een zekere dreiging? Raak getroffen – om beide werken tezamen op een concert te programmeren.

En: wat een geweldig orkest is dit toch, met ook hier fraaie blazerssoli. Canellakis bouwde de climaxen mooi op, of zette de raak getroffen stemmingen als blokken naast elkaar: zachte en luide passages, donker en licht. Terwijl de Generale Pauzes bleven zinderen van dreiging én verwachting. Nog een overeenkomst; bij beide componisten overwint uiteindelijk het licht boven de donkerte.
Rest misschien een wens voor een volgende Bruckner: de tempo-overgangen, ja, die zou je wellicht wat vloeiender wensen. Een detail, laten we ’t daarop houden bij zoveel moois.

 

Theater / Voorstelling

Theaterdebuut waar alles aan klopt

recensie: De wanen - Ingmar Heytze

Er zijn producties waarbij alles helemaal klopt: de tekst, regie, het spel, de dramaturgie, het decor, kostuum(s), de muziek en het lichtontwerp. Zo’n productie is De wanen die momenteel als lunchtheater wordt opgevoerd in Theater Bellevue in Amsterdam.

De wanen is het theaterdebuut van dichter Ingmar Heytze. Hij werkte in 2011 aan een dichtbundel, De atlas van wanen, die nooit is gepubliceerd. Nu is de tekst omgewerkt tot een indrukwekkend toneelstuk over de meest verschrikkelijke wanen, zoals het horen van stemmen in het hoofd of het zien van dingen die er niet zijn.

De tekst van De wanen

Oorspronkelijk zou het stuk worden gespeeld door Abke Haring, als Louisa. Maar nadat zij zich vanwege persoonlijke omstandigheden terugtrok, is de rol overgenomen door Alwin Pulinckx. De tekst is daarom wat aangepast. Pulinckx speelt nu Louis, plus nog een aantal andere personages. In het gepubliceerde script staat links de tekst van Louis(a) en rechts de tekst van andere rollen.

Het zal geen verbazing wekken dat de tekst van Heytze zeer poëtisch is, met bijvoorbeeld prachtige metaforen, zoals die over breekbaar en doorzichtig glas, binnen- en buitenwereld. Waarbij de toeschouwer misschien onwillekeurig moet denken aan Glazen speelgoed van Tennessee Williams. Zoals je bij een zinsnede als ‘Ik sta altijd vroeg op want ik moet eerst al die kleren aan’ het personage Jas van Marieke Lucas Rijneveld door het hoofd schiet.

Dan zijn er weer meer filosofische beelden en ideeën die voorbijkomen: ‘Hoe moet ik die (koffie, EvS) drinken, als ik zelf die koffie ben, of als die koffie niet bestaat, hooguit als idee, in mij?’ Of wordt de discussie aangegaan met mensen als Dick Swaab: bestaan wij voor 100% uit moleculen of is er meer? Zulke echo’s zijn opzet, schrijft Heytze in zijn aantekeningen achterin de uitgave van zijn tekst.

De opvoering van De wanen

Wat regisseur Olivier Diepenhorst, dramaturge Janine Brogt en acteur Alwin Pulinckx met de tekst doen, grenst aan het ongelofelijke. Allereerst natuurlijk omdat Pulinckx de tekst in korte tijd moest instuderen, maar vooral om de enorme subtiliteit die hij in zijn bewegingen en mimiek weet te leggen. Hij beweegt slalommend over het toneel (een decor van Lidwien van Kempen), tussen houten palen door. Het lijken wel heipalen, die hem houvast moeten geven. Of een doolhof, om in te verdwalen. Op een gegeven moment ligt hij zelfs op de grond, uit het spel gevallen, terwijl de stoppen almaar blijven doorslaan. Dat laatste wordt effectief in beeld gebracht dankzij het lichtontwerp van Yuri Schreuders.

Iets soortgelijks geldt voor het eenvoudige kostuum (van Rebekka Wörmann) en de bescheiden muziek van componist Christiaan Verbeek – een naam om te onthouden. Neem de slotpassage waarin zijn elektronische muziek met de tekst mee vervormt van hartgeklop via de tijd die wegtikt naar het donkere geluid van een roerdomp en het ritme van een rijdende trein.

Zo vallen er nog meer, veel meer voorbeelden te noemen, maar het is beter om het stuk zelf te gaan zien en het op je te laten inwerken. Het is groots, in alle bescheidenheid. Of misschien mede daardoor.